AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI-33
AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI-33
MEMLEKET EDEBİYATI:
ANADOLUCULUK:
* “Anadolu” kavramı Osmanlı coğrafyasının küçülmesiyle birlikte, Meşrutiyet döneminden itibaren gündeme girmeye başlamıştır.
*Anadoluculuk, cumhuriyet öncesinde, İslamcılık, Osmanlıcılık ve Turancılık anlayışlarına tepki biçimini almıştır.
*Anadoluculuk, Anadolu’nun maddî ve manevi gerçekliğini esas alan bir ulusçuluk biçimidir.
*Hilmi Ziya Ülken tarafından savunulan bu düşünce Ziyaettin Fahri, Remzi Oğuz Arık ile sürer.
*Nurettin Topçu da Anadoluculuk düşüncesine felsefi ve mistik bir nitelik kazandırmıştır.
*Bu anlayışta din ve ırk etkenleri Anadoluculuğun içeriğinde yer alır.
*Bir başka Anadoluculuk düşüncesi de Halikarnas Balıkçısı, Azra Erhat, A. Kadir gibi isimlerle temsil edilen anlayıştır.
*Bu anlayışta ise Anadolu, Batı hümanizmasının kaynağı olarak görülür.
*Din ve soy etkenleri göz ardı edilir.
*Batı uygarlığının kökenini oluşturan bir “Anadolu insanı” kimliği geliştirilmek istenmiştir.
*Yahya Kemal’in Anadolu’sunda ise İslâmiyet’le yoğrulan Türklük göze çarpar.
*Anadolu’nun ulus inşâ eden bir öğe olarak görülmesi söz konusudur.
----------------------------------------
MEMLEKET EDEBİYATI OLUŞUMU VE TEMSİLCİLERİ:
*Kuruluş döneminin heyecanını taşıyan şairler, çoğu resmi görevler ile olmak üzere Anadolu coğrafyasını gezip görmüş ve tanımışlardır.
*Memleket Edebiyatı olarak Anadoluculuk düşüncesi, Faruk Nafiz Çamlıbel‘in “Çoban Çeşmesi” kitabında önemli bir noktaya ulaşmıştır.
*Bu kitaptaki “sanat” adlı şiir, Anadolu’ya yönelişin dönüm noktasını oluşturur.
*Memleket Edebiyatı’nın en önemli eserlerinden birisi de “Han Duvarları” şiiridir.
*Kemalettin Kamu, Memleket edebiyatı çerçevesinde Faruk Nafiz’i takip eden şairlerden birisidir.
*“Gurbet” şairi olarak tanınan Kamu, şiirlerinde, Mehmetçik teması başta olmak üzere genellikle yurt duygularını işler ve Türk halk edebiyatının biçim öğelerini başarılı bir şekilde kullanır.
*Faruk Nafiz yolundan giden Ömer Bedrettin Uşaklı‘nın, şiirlerinin bir kısmının kaynağını, gezip gördüğü Anadolu peyzajları oluşturur.
*Zeki Ömer Defne de Memleket Edebiyatı içerisinde, halk şiiri geleneği ile modern dünyayı kucaklamaya çalışır.
*Ressam Bedri Rahmi Eyüboğlu, şiirlerinde folklor motiflerini renkli ve coşkulu bir dille kullanmıştır.
*Behçet Kemal Çağlar da cumhuriyetin ilkelerini, kuruluş dönemi coşkusunu, Atatürk’e bağlılığını dile getiren şiirleriyle tanınır. Faruk Nafiz ile birlikte yazdığı “Onuncu Yıl Marşı” ile yer bulmuştur.
*“Bu Vatan Kimin” şiirini yazan Orhan Şaik Gökyay ve “Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor” şairi Arif Nihat Asya da Memleket Edebiyatına dâhil edilebilir.
*Faruk Nafiz Çamlıbel, Ahmet Kutsi Tecer, Halide Nusret Zorlutuna, Zeki Ömer Defne, Ömer Bedrettin Uşaklı, Ceyhun Atıf Kansu, Behçet Kemal Çağlar, Arif Nihat Asya, Yusuf Ziya Ortaç, Halit Fahri Ozansoy, Orhan Seyfi Orhon, Enis Behiç Koryürek, Nazım Hikmet, Sabahattin Ali, Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi sanatçılar bu akıma uygun eserler vermişlerdir.
----------------------------------------
MEMLEKET EDEBİYATI’NIN ÖZELLİKLERİ:
*Memleket Edebiyatı, ilk örneklerini II. Meşrutiyet’ten sonra vermeye başlamıştır.
*Hece vezni ve yaşayan dilin kullanımı yönüyle Millî Edebiyat’ın devamı niteliğindedir.
*Anadolu’ya yöneliş bu edebiyatın temelini oluşturur.
*Memleket Edebiyatı’nın önceki dönemlerden farkı, politik kavramların yerini, yaşamın içerisinden gelen durum ve duyguların almasıdır.
*Memleket aşkını işleyen, romantik ve umut dolu, yüzü Anadolu’ya dönük bir edebiyattır.
*Memleket Edebiyatı’nın edebiyatımız için en önemli kazancı; vezin ve dil konusunun artık kesin olarak çözümlenmiş olması ve lirik söyleyişte belli bir aşama kaydedilmiş olmasıdır.
*Aruz-hece tartışmaları hecenin mutlak hâkimiyetiyle sonuçlanmıştır.
*İlk defa karşılaşılan memleket manzaraları, insanlar, tasvir ve hikâye edilir.
*İnsanların kahramanlıkları övülür ve tarihî mirasla birleştirilir.
*Folklor, orijinal bir kaynak olarak keşfedilir.
*İnsanların duygu ve iç dünyaları araştırılır.
*Eserlerde lirizm ve didaktik özellikler yer alır.
*Ağırlıklı olarak “vatan, millet, tarih, kültür, Anadolu sevgisi” işlenir.
*Şairlerin çoğu Anadolu halk şairlerinin yolundan giderek yeni bir şiir oluşturmaya çalışırlar.
*Memleket edebiyatı şiirinde konu memlekettir.
*Şekil, halk şiiri şekilleri; vezin, hece veznidir.
*Dil sadedir.
*Halk dili, mahallî söyleyişler, hattâ argo şiire girer.
*Şiirlerde nutuk havası görülür. Ton, hitabete yaklaşır.
*İşlenen konulara uygun olarak gurur, iyimserlik ve irade ön plandadır.
*Temel kaynak halk edebiyatı ise de kendi içinde bu akım mensupları çeşitlilik gösterir.
*İdealizm, milliyetçilikte veya komünizmde aranır.
*1923-1940 yılları arasındaki süreçte, memleket sevgisi, savaş sonrasında yaşanan aile dramları, yetimler, dul gelinler, halkın yoksulluğu, acıları, halk kültürü, aydın halk çatışmaları, savaş yıllarında yaşanılan dramlar, işgal yıllarında çekilen acılar memleketçilik akımı çerçevesinde işlenmiştir.
----------------------------------------
MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ EDEBİYATI:
*Milli edebiyat dönemi içerisinde değerlendirilebilecek, “Milli Mücadele Dönemi Edebiyatı”nın varlığından söz edilebilir.
*Millî Mücadele Dönemi Edebiyatı, bir var olma mücadelesinin edebiyatıdır.
*Kesin sınırlarla diğer dönemlerden ayırmak çok zordur.
*Millî Mücadele'yi bütün boyutlarıyla ele alır.
*Kurtuluş Savaşı’nı anlatan ve bu savaşa yazdıklarıyla katılan sanatçıların eserleriyle oluşmuştur.
*Millî Mücadele ile ilgili şiirler sadece döneminde yazılmamış; savaştan sonra da mücadelenin heyecanını yansıtan şiirler yazılmıştır.
*Bu anlayışın şair ve yazarları, Servet-i Fünun’un, Fecr-i Ati’nin ve Milli Edebiyat’ın ünlü şahsiyetleridir.
*Türklük bilincini uyandıracak Milli bir edebiyat oluşturmak temel amaçtır.
*Milli Mücadele Dönemi Edebiyatında, vatan, bağımsızlık, Türk tarihindeki kahramanlıklar, Kurtuluş Savaşı, onun halktaki yansıması ve Atatürk konu edilmiştir.
*Dil ve sanat görüşü bakımından Milli Edebiyat döneminin devamı niteliğindedir.
*Yapıtlarda, halk dili yani sade bir dil kullanılmıştır.
*Hece ölçüsüyle, milli duyguları ele alan, moral verici, orduyu coşturucu şiirler yazılmıştır.
*Bu dönemin şiirlerinde tarih şuuruna çok önem verilmiştir.
*Romanlarda işgal altındaki kentler, aydın-halk çatışması, yanlış batılılaşma işlenmiştir.
*Hikâyelerde savaşa ait gözlemler, Türk insanının, askerinin kahramanlığı ve fedakârlığı anlatılmıştır.
*Dergi ve gazetelerde Kurtuluş Savaşı’nı konu edinen makale, fıkra ve denemeler kaleme alınmış, halkı coşturucu söylevler verilmiştir.
*En önemli isimleri olarak, Yahya Kemal Beyatlı, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Nusret Zorlutuna, Ruşen Eşref Ünaydın, İsmail Habib Sevük, Halide Edip Adıvar, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Aka Gündüz ve Falih Rıfkı Atay sayılabilir.
*Bu dönemin sanatçıları, aynı anlayışla Cumhuriyet döneminde de eser vermeye devam etmişlerdir.
*Mehmed Emin Yurdakul, Süleyman Nazif, Mehmed Akif Ersoy, Ziya Gökalp, Midhat Cemal Kuntay, Samih Rıfat, Ahmed Hikmet Müftüoğlu, Ali Ekrem Bolayır, Celal Sahir Erozan, İzzet Ulvi, Enis Behiç Koryürek, Celal Nuri İleri, Ahmed Ağaoğlu, Halit Fahri Ozansoy, Yusuf Ziya Ortaç, Faruk Nafiz Çamlıbel, İbrahim Alâeddin Gövsa, Halil Nihad Boztepe, Orhan Seyfi Orhon, Müfide Ferid Tek, Şukufe Nihal Başar gibi sanatçılar da bu dönemin özelliklerini taşıyan örnekler vermiştir.
-------------------------------------
MİLLİ MÜCADELE KONULU ÖNEMLİ ESERLER:
*Bu eserler, Milli Mücadele yıllarında veya sonrasında yazılmıştır.
İstiklal Marşı - Mehmet Akif (Şiir)
Dumlupınar Yolunda - Kemalettin Kamu (Şiir)
Üç Şehitler Destanı - Fazıl Hüsnü Dağlarca (Şiir)
Kuvayı Milliye Destanı - Nazım Hikmet (Şiir)
Vurun Kahpeye - Halide Edip (Roman)
Ateşten Gömlek - Halide Edip (Roman) (Milli Mücadele yıllarında yazılan tek roman)
Üç İstanbul - Mithat Cemal Kuntay (Roman)
Sodom ve Gomore; Yaban; Ankara - Yakup Kadri (Roman)
Yeşil Gece - Reşat Nuri Güntekin (Roman)
Esir Şehrin İnsanları; Yorgun Savaşçı - Kemal Tahir (Roman)
Küçük Ağa; Küçük Ağa Ankara'da - Tarık Buğra (Roman)
Kalpaklılar; Doludizgin - Samim Kocagöz (Roman)
Kurtlar Sofrası - Attila İlhan (Roman)
Dikmen Yıldızı - Aka Gündüz (Roman)
Halas - Mehmet Rauf (Roman)
Biz İnsanlar - Peyami Safa (Roman)
Hükümet Meydanı; Var Olmak; Vatan Tutkusu - İlhan Tarus (Roman)
Kutsal İsyan - Hasan İzzettin Dinamo (Roman)
Toz Duman İçinde – Talip Apaydın (Roman)
Sahnenin Dışındakiler - Ahmet Hamdi Tanpınar (Roman)
Dağa Çıkan Kurt - Halide Edip Adıvar (Öykü)
Milli Savaş Hikâyeleri - Yakup Kadri (Öykü)
Vatan Yolunda - Yakup Kadri (Anı)
Türk’ün Ateşle İmtihanı - Halide Edip (Anı)
Belgelerle Kurtuluş Savaşı Anıları - Ebubekir Hazım (Anı)
Ergenekon - Yakup Kadri (Makale)
AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI: