DADAİZM (KURALSIZLIK) NEDİR ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
SINIFLAR > LİSE 3 > LİSE-3 / 1. ÜNİTE: GİRİŞ
DADAİZM: (KURALSIZLIK)
*20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan kısa ömürlü bir edebiyat akımıdır.
*Birinci Dünya Savaşı ortamında doğmuştur.
*Savaşın doğurduğu acılara, yıkımlara karşı bir protesto, bir isyan hareketidir.
*İnsanları saran müthiş bir ümitsizlik vardı ve bu ümitsizlik edebiyata da yansımıştı.
*Hareketin savunucuları insani değerleri umursamıyorlar sadece insan olarak yaşamak istiyorlardı.
*Eski olan her şey yıkılmalı fikrindeydiler.
*Bu akım, İtalyan şair Tristan Tzara tarafından ortaya atılmıştır.
*Aralarında Tzara’nın da bulunduğu bir grup genç sanatçı ve savaş karşıtı, 1916 yılında Zürih’te Hugo Ball’in açtığı kafede toplanmış ve Dada bildirisi de burada açıklanmıştır.
*Dada sözcüğünü Tzara, Meydan Larousse’dan rastgele seçmiştir.
*Sanat akımları genellikle eleştirmenler tarafından isimlendirilir ancak Dada, sanatçıların kendileri tarafından adlandırdığı tek harekettir.
*Mantıksızlık ve var olan sanatsal düzenlerin reddedilmesi Dada'nın ana karakteridir.
*Dadaizm’de, bilincin yönünü kaybetmiş bir kuşağın ümitsizliği ve isyanı vardır.
*Estetik değerlere, geleneksele, tüm düzene ve hatta kendine bile karşı olan Dada Hareketi, bir kırılma noktasıdır ve kendinden sonra gelen sanat hareketlerine özgürlükçü bir yol açmıştır.
*Oturduğu temeller dayanıksız olduğundan çabuk çökmüştür.
*Bu akım yerini Sürrealizme bırakmıştır.
DADAİZM AKIMININ ÖZELLİKLERİ:
*Akım, anlamsızlığı ve mantıksızlığı vurgulayarak antikapitalist ve anti-burjuva tepkileri dile getirmiştir.
*Dadacı yazarlar, kamuoyunu şaşkınlığa düşürmek ve sarsmak istiyorlardı.
*Şiddet, savaş ve milliyetçiliğe karşı tavır sergilenir.
*Kuralsızlığı kural edinen bir akımdır.
*Her türlü geleneğe, kurala karşı çıkılır.
*Dada akımı, savaş getirdiği için düşünen kafaya isyan eder.
*Aklın hiçbir değeri yoktur.
*Dadaistler kişiyi, aklın tutsaklığından ve aklın kurduğu düzenden; sanatı da, dil, vezin, kafiye, biçim, anlam kaygılarından kurtarmak amacındadırlar.
*Dadacılık akımı üyeleri, yıkıcılığı, özellikle dilin yıkıma uğratılmasını benimsemişlerdir.
*Eski olan her şeyi yıkmaya çalışmışlardır.
*Dadaistler, dil, biçim, uyak gibi kaygılar taşımazlar.
*Dil ve estetik kuralları terk edilmiştir.
*Kelimeleri rasgele kullanmak suretiyle şiirler oluştururlar.
*Kelimeleri, bilinen anlamları dışında kullanırlar.
*Yeni ve şaşırtıcı imajlar kullanırlar.
*Düşünerek şiir yazmak bir yana düşünmenin kendisini de reddederler.
*Her şeye kuşkuyla/şüpheyle bakılmıştır.
*Çevrelerindeki hiçbir şeyin doğruluğuna ve varlığına inanmazlar.
*Rastlantısallığa ve doğaçlamaya yönelik çeşitli tekniklere, yöntemlere ağırlık vermişlerdir.
*Dadacılar bir çember oluşturur; herkes aklına gelen ilk kelimeyi söyler; bütün bu kelimeler kâğıda yazılır ve şiir olur.
*Bunalım ve isyan edebiyatıdır.
*Sanatı bile ortadan kaldırmayı düşünmüşlerdir.
*Pek çok sanat dalını etkileyen önemli bir sanat anlayışıdır.
*Doğayı ve sanatı sorgulama, Dada Hareketi ile başlar.
DADAİZM AKIMININ DÜNYADAKİ TEMSİLCİLERİ:
Triston Tzara, Hugo Ball, Andre Breton, Louis Aragon, Paul Eluard, Richard Huelsenbeck, Philippe Soupault, Johannes Baader
TÜRK EDEBİYATINDA DADAİZM:
*Dadaizm, edebiyatımızda rağbet görmemiş, sadece Mümtaz Zeki Taşkın‘ın ve Ercüment Behzat Lav’ın birkaç şiirinde etkisi olmuştur.
*Edebiyatımızdaki “Garip Akımı”; normları tanımama, tabuları yıkma isteği gibi yönleriyle Dadaizm’le benzerlik gösterir.
DADAİZMİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ (KISMİ) TEMSİLCİLERİ:
Mümtaz Zeki, Ercüment Bezhat Lav, Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday
