ETHEM PERTEV PAŞA HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
ETHEM PERTEV PAŞA: (1824-1873)
*Tanzimat Edebiyatı Hazırlık Dönemi sanatçılarından, devlet adamı, yazar, şair.
*Devrinin hemen bütün kaynakları, mevki ve rütbe hırsı olmayan, kendisine verilen görevleri dikkatle yerine getiren dürüst bir idareci olduğunda birleşirler.
*Erzurum’da doğmuştur.
*Asıl adı İbrâhim Edhem’dir.
*Babasının ölümü üzerine Trabzon Valisi Abdullah Paşa onu himaye etmiş ve divan kâtibi olarak yanına almıştır.
*İzmir’de Fransızca, Berlin’de Almanca öğrenir.
*1847’de Sadâret Mektûbî Kalemi’ne tayin edilmiştir.
*Bundan sonraki görevleri, kendisini himaye edenlerin yükselip düşüşlerine göre değişir.
*Kastamonu valisiyken 1873’te vefat etmiştir.
*Edhem Pertev’in mevki ve rütbe hırsı olmayan, kendisine verilen görevleri dikkatle yerine getiren dürüst bir idareci olduğu kaynaklarda ifade edilir.
*Devrinin siyasî olaylarına karışmamıştır.
*Şakacı ve hoşsohbet bir kişi olarak bilinen Pertev Paşa, bu özelliğini tüm yazılarında hissettirir.
*Onu ilk Türk mizahçıları arasında saymak da mümkündür.
*Eski tarz şiirlerinde herhangi bir yenilik yoktur.
*Tercüme şiirlerinde ve hece ile yazdıklarında ise daha başarılıdır.
*Evinin yanması neticesinde manzumelerinin çok az bir kısmı ele geçirilebilmiştir.
*Tanzimat dönemi Türk şiirinin değişip gelişmesine Şinasi ile birlikte ilk adımları atanlardandır.
*Fransızca'dan şiir çevirisi yapanların başında yer alır.
ETHEM PERTEV PAŞA’NIN ESERLERİ:
A) Kitap ve Makaleleri:
Hâbnâme, Emrü’l-acîb fî târîhi ehli’s-salîb, Itlâku’l-efkâr fî akdi’l-ebkâr, Medh-i Sa‘y ve Zemm-i Betâlet, Bekayı Şahsî ve Nev‘îye Hizmet, Av‘ave, Kırmızı Bayrak
B) Şiirleri:
Destan (Sultan Abdülaziz için)
Çeviri: Voltaire’den “Münâcât”, Rousseau’dan “Beka-yı Hayât”,
Victor Hugo’dan “Tıfl-ı Nâim”
-----------------------------------------------------------------------------------------
A) Kitap ve Makaleleri:
Hâbnâme:
*Lâhikasıyla beraber otuz üç sayfa hacmindeki bu risâle, rüyada yapılmış bir konuşma tarzında doğrudan doğruya masonluğun tenkidini ihtiva eder.
*Ebüzziyâ Tevfik’in “Farmasonluk” adlı meşhur makalesinde Edhem Pertev Paşa’yı devrin ünlü masonları arasında zikretmesi, aynı dönemde yaşayarak nâzırlık ve sadrazamlık yapmış bulunan diğer İbrahim Ethem Paşa ile karıştırmış olmasından kaynaklanmıştır.
*Esasen bu risâle de dikkate alındığında Ebüzziyâ’nın görüşünün pek isabetli olmadığı anlaşılır.
Emrü’l-acîb fî târîhi ehli’s-salîb:
*Fransız tarihçisi Joseph François Michaud’dan, Ali Fuad ve Ârifî Ahmed ile ortaklaşa çevrilmiş, Antakya’nın zabtına kadar olan Haçlı seferleri tarihidir.
Itlâku’l-efkâr fî akdi’l-ebkâr:
*Çok evliliğin aleyhinde bulunan Batılılar’a karşı tabiat kanunlarına dayanarak yapılan bir müdafaadır.
*Sorulu cevaplı karşılıklı konuşma şeklinde olan kitaba, Voltaire ve Montesqieu’nün konu ile ilgili iki yazısı da eklenmiştir.
*Eserin son sayfasında “Lisân-ı ecnebîye tercüme olunmuştur” ibaresi yer almaktadır. Ancak hangi dile tercüme edildiği ve basılıp basılmadığı tesbit edilememiştir.
Medh-i Sa‘y ve Zemm-i Betâlet:
*Çalışmanın fazileti hakkında Kemalpaşazâde’nin Arapça bir risâlesinin tercümesidir.
Bekayı Şahsî ve Nev‘îye Hizmet:
*İntiharın yanlışlığı ve tasvip edilemeyeceği konusunda J. J. Rousseau’dan yapılmış bir tercümedir.
Av‘ave:
*Kelbiyyûn mezhebinden bir filozofla kanaat sahibi Kıtmîr arasında geçen mizahî bir diyalogdur.
*Şinâsi’nin Tasvîr-i Efkâr gazetesinde, sahipsiz köpeklerin İstanbul’dan uzaklaştırılmasını teklif eden makalesini tehzil mahiyetinde yazılmıştır.
Kırmızı Bayrak:
*Fransa’daki komün hareketleri dolayısıyla sosyalizme yazılmış bir reddiyedir.
B) Şiirleri:
*Edhem Pertev Paşa’nın epeyce şiir yazdığı ifade edilmekteyse de kütüphanesi Koska’daki yangında eviyle birlikte yandığından bunların sadece dokuz tanesi bilinmektedir.
*Bu şiirlerinin bir kısmı eski tarzın devamıdır ve herhangi bir orijinalliği yoktur.
*Türkçe’ye nazmen çevirdiği Voltaire’den “Münâcât”, Rousseau’dan “Beka-yı Hayât”, Victor Hugo’dan “Tıfl-ı Nâim” adlı şiirler şekil ve muhteva bakımından yenilik gösterir.
*Mahmud Nedim Paşa’ya kaside olarak takdim ettiği şiir ise hece vezniyle olup yirmi yedi kıtadır ve Bektaşî nefesleriyle halk destanlarını andırır.
*Sultan Abdülaziz için yazdığı “Destan” ile kızına gönderdiği manzum mektup hece vezninin ilk güzel örneklerinden sayılır.
*Pertev Paşa’nın bu az sayıda şiiri, Şinâsi’ninkilerle beraber Tanzimat şiirinde şekil, dil ve muhteva olarak yenileşmenin ilk başarılı denemeleri arasında yer almaktadır.
