KOCA RAGIP PAŞA HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
KOCA RAGIP PAŞA: (18. YÜZYIL)
*Divan edebiyatı şairi, yazar, kâtip, çevirmen, elçi, vezir.
*İstanbul’da doğdu. Asıl adı Mehmed’dir.
*Şiirlerinde Râgıb mahlasını kullandığı için bu isimle anılır.
*Babası defterhane kâtibi Şevki Mustafa Efendiydi.
*Küçük yaşta babasının yanında Doğu dillerini öğrendi, iyi bir öğrenim gördü.
*Kâtiplik, elçilik, sadrazam mektupçuluğu, reisül-küttaplık ve vezirlik yaptı.
*Bir okuma tutkunu olan Koca Ragıp Paşa, valiliklerinde bulunduğu yerlerden yazma eserler topladı.
*1756’da sadrazam oldu.
*Bu görevi ölünceye kadar devam ettirdi.
*İstanbul’da öldü, Lâleli’de kendi yaptırdığı kütüphanenin bahçesine gömüldü.
*Çağının tanınmış şairlerindendir.
*Sağlam, güzel ve hakimane şiirleri vardır.
*Şiirleri ahenkli bir nazma, seçkin ve açık bir söyleyişe, hikmetli bir muhtevaya sahiptir.
*Kasidede Nef’î‘nin, gazelde Nabi‘nin yolunu izlemiştir.
*Arapça, Türkçe ve Farsça ile yazılmış manzum ve nesir pekçok eseri vardır.
*Bazı beyitleri aydınlar arasında atasözleri gibi asırlarca söylendi.
*"Merd-i kıpti şecaatin arzederken sirkatin söyler”
(Çingene erkeği yiğitliğini anlatırken hırsızlığını söyler) beyti darb-ı mesel olmuştur.
*Bazı yerlerde Râgıb Paşa’nın Çin tarihini anlatan bir kitap üzerinde çalıştığı belirtiliyorsa da bununla ilgili henüz ciddi bir kayıt bulunamamıştır.
KOCA RAGIP PAŞA’NIN ESERLERİ:
Divan, Münşeât-ı Râgıb, Fethiyye-i Belgrad, Tahkîk ve Tevfîk, Mecmua-i Râgıb, Sefînetü’r-Râġıb, Aruz Risalesi, Tercüme-i Matla-ı Sa‘deyn, Tercüme-i Ravzatü’s-Safâ
Dîvân-ı Râgıb:
*Râgıb Paşa şiirlerini bir divan halinde toplamamış, bunlar sonradan Müstakimzâde tarafından tertip edilerek divan haline getirilmiş ve Münşeât’ı ile birlikte basılmıştır.
*Eserde devrin büyükleri için yazılmış birkaç kaside yanında birçok tahmîs ve gazelden meydana gelen şiirler yer almaktadır.
*Bilhassa gazeller kısmı daha çok hikemî özelliğiyle tanınmış ve sevilmiştir.
*Divanın yazma nüshaları dünyanın pek çok kütüphanesine yayılmıştır.
Münşeât-ı Râgıb:
*Reîsülküttâb iken hazırladığı telhislere daha sonra çeşitli görevlerde iken kaleme aldığı siyasî-edebî tarzdaki seçme yazılarının da eklenmesiyle Ahmed Nüzhet Efendi tarafından tertip edilmiş bir inşâ mecmuasıdır.
*Baş tarafında Ahmed Nüzhet Efendi’nin kaleme aldığı kısa biyografisi yer alır.
*Divanının baş tarafında basılmış olmasına rağmen (Bulak 1253) pek çok kütüphanede Telhîsât ve Münşeât adı altında Râgıb Paşa’ya ait karışık pek çok yazıyı ihtiva eden yüzlerce yazması mevcuttur.
*Münşeât’ta bazan müstakil bir eser gibi yazma nüshalarına rastlanan Fethiyye-i Belgrad ile Huneyniye ve Tâifiye adlı risâleler de vardır.
*Bunlardan Huneyniye ve Tâifiye, Hekimoğlu Ali Paşa’nın isteğiyle Nâbî’nin Zeyl-i Siyer’ine zeyil mahiyetinde yazılmış edebî değeri olan bir eserdir.
Fethiyye-i Belgrad:
*Avusturya ile 1151 (1739) yılında yapılan savaş neticesinde Belgrad Muahedesi ve bu muahedeyi imzalayan Sadrazam Hacı Mehmed Paşa’nın iktidar ve ehliyetine ait bilgileri ihtiva eden eser I. Mahmud adına yazılmıştır.
*Belgrad antlaşmalarını müteakip bir fethiyye-zafernâme şeklinde pek çok ülke ve vilâyete gönderildiğinden esere birçok yerde rastlanmaktadır.
*Bazı nüshaları Fethiyye-i Râgıb adıyla da geçmektedir.
Tahkīk ve Tevfîk:
*İran Hükümdarı Nâdir Şah ile Osmanlı Devleti arasında meydana gelen barış müzakerelerinin geçmiş devirlere göre emsali görülmemiş bir keyfiyet arzetmesi sebebiyle I. Mahmud bu konuların müstakil bir eser halinde yazılmasını istemiş ve bu iş için olayların içindeki Râgıb Efendi’yi görevlendirmiştir.
*Nâdir Şah’ın ortaya çıkışından itibaren İranlılar’la yapılan bütün görüşmeleri detayıyla anlatan Râgıb Efendi bu eserin Sünnî ve Şiî mezhepleri arasındaki anlaşmazlıkların ortadan kalkmasına, her iki İslâm devletinin birbiriyle yakınlaşmasına, hatta tek devlet halinde birleşmesine vesile olmasını temenni etmiştir.
Mecmûa-i Râgıb Paşa:
*Arapça, Farsça, Türkçe manzum ve mensur edebî yazılarla Râgıb Paşa’nın kendisine ait resmî ve gayri resmî yazıları içine alır.
*Baş tarafında alfabe sırasıyla değişik konularda mısra ve beyitlere yer verilmiştir.
*Ardından çeşitli nazım şekillerinde yazılmış altmış beş kaside gelir.
*Bunlar genellikle devlet ileri gelenlerine hitap etmektedir.
*Müellif hattı nüshası Murad Molla Kütüphanesi’nde kayıtlı olan eser edebiyat araştırmacıları için önemli bir kaynak olup paşanın divanından sonra üzerinde durulması gereken en önemli kitabıdır.
Sefînetü’r-Râġıb ve defînetü’l-metâlib:
*Çeşitli fenlerden bahseden Arapça ansiklopedik bir eser olup müsveddesi kendi el yazısı ile Râgıb Paşa Kütüphanesi’ndedir.
*Bulak’ta basılmış olan eser üzerinde Lübnan’da bir çalışma yapılmış ve karışık bir düzenle üç cilt halinde basılmıştır.
Tercüme-i Matla-ı Sa‘deyn:
*Abdürrezzâk es-Semerkandî’nin 1305-1470 yıllarını içine alan İran Moğolları’na ait Farsça tarihinin dörtte birinin çevirisidir; ancak bu tercüme kayıptır.
Tercüme-i Ravzatü’s-Safâ:
*Mîrhând’ın meşhur eserinin çevirisi olup eksik kalmıştır ve kayıptır.
