KOÇİ BEY HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
KOÇİ BEY: (17. YÜZYIL)
*Divan edebiyatı yazarı, düşünür, devlet adamı.
*Doğum tarihi, hayatı ve vefât tarihi hakkında kesin bilgiler elimizde bulunmamaktadır.
*Asıl adı Mustafa’dır. "Koçi" ise lakabıdır.
*Gençliğinde Görice’den (Arnavutluk) İstanbul’a getirilmiş, Has odaya alınmış Enderun’da hizmet görmüştür.
*Sultan IV. Murad devrinde padişah musahibi olmuş, Sultan İbrahim’in son günlerinde veya IV. Mehmed’in ilk yıllarında emekliye ayrılarak memleketine gitmiştir.
*Koçi Bey, önce Sultan IV. Murad’a, sonra I. İbrahim’e sunduğu Lâyihalar ile tanınır. (Lâyiha: Herhangi bir konuda bir görüş ve düşünceyi bildiren yazı)
*Sonradan risale haline getirilen bu yazılarda padişahlara Osmanlı devlet teşkilâtını, bu teşkilâttaki bozuklukları, alınması gereken tedbirleri, padişahın görev ve yetkilerini anlatmıştır.
*Koçi Bey uzun yıllar saray içinde görevlerden sonra saray dışında görevlere de tayin edilmiştir.
*Sultan İbrâhim’in son günlerinde veya hemen sonra emekliye ayrılarak Görice’ye gitmiştir.
*Orada ne zaman vefat ettiği bilinmemekle beraber, mezarı Flament kasabasında bulunmaktadır.
Koçi Bey Risaleleri:
*Devrin sosyal, idarî ve iktisadî durumu hakkında bilgi vermesi bakımından önemli bir eserdir.
*Sâde sayılabilecek bir üslup ile yazılmıştır.
*İlk risalesi, devlet idaresinde gördüğü yolsuzluklar hakkında 1631'da padişaha arz ettiği bir rapordur.
*Bu risalede Osmanlı devletinin gerileme sebeplerini I. Süleyman dönemine kadar götürmekte, fakat o devirde devletin güçlü olması yüzünden bu zayıflıkların iyi anlaşılamadığını, ancak III. Murad döneminde bunların iyice ortaya çıkıp anlaşıldığını ileri sürmektedir.
*Bu görüşler bazen rakamlarla, bazen hadiselerle, bazen da sert bir üslupta açıklamalar ile izah edilmiş ve ıslahat için görüşler ileri sürülmüştür.
*Koçi Bey bu zayıflıkların başta "tımar" sisteminin yozlaşmasına bağlı olduğunu savını ortaya atmış ve daha disiplinli bir ordu ve daha sıkı bir devlet idaresi uygulanmasını çare olarak ileri sürmüştür.
*Koçi Bey risalesi IV. Murad üzerinde büyük etkiler yapmıştır.
*O zamana kadar IV. Murad annesinin tavsiyelerine göre politika uygulamakta iken bu tarihten sonra devlet idaresini tamamiyle kendi eline almış ve Koçi Bey'in tavsiyelerine uyarak ıslahat yapmaya geçmiştir.
*İçki ve tütünü yasaklamış, kapıkulu askerlerinin elebaşlarını idam ettirmiş, devlet teşkilatında görevini suistimal edenleri ve ihmalleri görülenleri cezalandırmış, rüşvet, kayırma ile iltimasları azaltmaya çalışmıştır.
*Koçi Bey, Sultan Murad’in yerine geçen kardeşi Sultan İbrahim (1616-1648)’in de musahip ve sırdaşı olmuştur.
*Ona da 1640'lı yıllarda ikinci risâlesini sunmuştur.
*Bu risalede verilen isimlerden bu risalenin İbrahim'in cülusundan sonra ilk yıllarda hazırlandığı kabul edilmektedir.
*Bu risalenin içerik ve üslubundan risalenin Sultan İbrahim'in devlet idaresini ayrıntılarını öğrenmek için Koçi Bey'e yaptığı istekten ortaya çıktığı iddia edilmektedir.
*Koçi Bey bu risalesinde sade bir dil kullanıp devlet idaresinde bazı kullanılan kelime, terim ve kavramları ayrıntıları ile izah etmiştir.
*Böylece sultana devlet teşkilatını öğretme hedefini almıştır.
*Bu risalede devlet erkanına sultanın nasıl muamele ve hitap edeceği, fermanlar ile hatt-ı hümayunları nasıl yazacağı hakkında geniş bilgiler de bulunmaktadır.
*Bunların etkileri Sultan İbrahim'in risaleyi aldıktan sonra hazırlattığı hatt-ı hümayunlarda açıkça görülebilmektedir.
