MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİNDE TİYATRO

EDEBİYAT > BATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI(MODERN DÖNEM) > MİLLİ EDEBİYAT

*1908 sonrasında Türk tiyatrosunda görülen hareketlilik, Milli Edebiyat döneminde artarak devam etmiştir.

*Batılı bir tiyatro anlayışının temelleri atılmıştır.

*Türkçülük düşüncesi tiyatroda da işlenir.

* “Yakın tarih, Türk dünyası idealleri” tiyatro eserlerine konu olur.

*Siyasal ve belgesel nitelikli oyunlar, istibdat dönemi eleştirileri, saray yaşamı, sosyal dramlar ve aile dramları tiyatroda ilgi görür.

*Ekonomik sorunlar, karamsarlık ve savaş yıllarının sisli havası da tiyatroya yansır.

*Özel tiyatroların yanında resmi tiyatrolar kurulmuştur.

*En önemlisi günümüzde ismi “İstanbul Şehir Tiyatroları” olarak geçen “Darülbedayi-i Osmanî”dir.

*İstanbul Belediyesi tarafından 1914 yılında kurulmuştur.

*Fransız sanatçılar davet edilerek oluşturulmuştur.

*Kurumun başına Fransız tiyatrosunun ünlü rejisörlerinden Andre Antoine (Andre Antuvan) getirilir.

*Modern bir tiyatronun tüm imkânlarına sahip olan bu kurum, ülkemizdeki ilk şehir tiyatrosudur.

*Darülbedayi-i Osmanî’nin tüzüğünde geçen ilk madde “yerli tiyatrolar yazılmasını teşvik suretiyle Türk tiyatro edebiyatına hizmet etmek” olarak belirlenmiştir.

*Darülbedayi-i Osmanî, güzel sanatlar okulu vazifesi de görmüştür.

*Oyuncu olmak isteyenleri yetiştirme amacı gütmüş; okuma, telâffuz, dram, dans, edebiyat gibi dersler de verilmiştir.

*Burada, aktörlüğü meslek edinecek sanatçılar ve önemli tiyatro adamları yetişmiştir.

*“Darülelhan” adlı bir de müzik bölümü açılmış; kurum iki dalda eğitim vermeye başlamıştır.

*Darülelhan’ın kurulmasındaki temel amaç, ileride kurulacak olan Türk operasının temelini oluşturmaktır.

*İlk oyun ancak 1916 yılı başında sahneye konulabilmiştir.

*Bu oyun Hüseyin Suat’ın “Çürük Temel” adlı uyarlamasıdır. Onu Halit Fahri’nin “Baykuş”u izler.

*Sahnelenen oyunların çoğu hafif komedi ve vodvil, bir kısmı manzum dramdır.

*Bu dönem tiyatrolarının edebiyatımıza getirdiği en büyük yenilik, doğal ve sade bir dildir.

*Tiyatro, teknik açıdan büyük gelişme gösterememiştir.

*Tiyatro yazarları arasından en önemli iki yazar, İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci ve Musahipzade Celal’dir.

*Bu iki oyun yazarıyla birlikte dönemin roman ve öykü yazarlarından Aka Gündüz, Reşat Nuri, Ömer Seyfettin, Halide Edip, Yakup Kadri, Mithat Cemal; şairlerinden Halit Fahri, Yusuf Ziya, Faruk Nafiz gibi isimler de sahnelenen oyunlar yazmışlardır.

*İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci, komedileri ve Fransızcadan yaptığı uyarlamalarıyla dikkati çeken sanatçı olmuştur. Oyun tekniği yönünden de oldukça başarılı sayılır. Eserlerinden bazıları "Gücü Gücü Yetene, Kadın Tertibi, Fırsat Yoksulu, Kısmet Değilmiş, Mavi Sakal'ın Sekizinci Karısı”dır.

*Musahipzade Celal, bu dönemde yalnızca oyun yazmıştır. Eserleri, konusunu genellikle Osmanlı tarihinden alır. Yazmış olduğu oyunlarda, çeşitli dönemlerin yaşamını âdet, inanç ve anlayışlarını yansıtmaya çalışmıştır. Oyunları daha çok töre güldürüsü niteliği taşır. Sosyal eleştiriye büyük ölçüde yer vermiştir. Teknik yönden pek güçlü olmayan oyunlarında, kişileri kendi dönemlerinin söz varlığı ve konuşma biçimiyle konuşturmağa özen göstermiştir. İlk oyunu 1913'te sahneye konulan Köprülüler'dir. "Köprülüler, İstanbul Efendisi, Lâle Devri, Macun Hokkası, Kaşıkçılar, Yedekçi, Atlı Ases, Fermanlı Deli Hazretleri, Balaban Ağa, Aynoroz Kadısı Kafes Arkasında" eserlerinden birkaçıdır.

*Aka Gündüz yazdığı oyunlarda genellikle yurtseverlik temasını işlemiştir. Başlıca oyunları "Yarım Türkler, Muhterem Katil, Mavi Yıldırım, Beyaz Kahraman, Yarım Osman"dır.

*Reşat Nuri Güntekin, oyunlarında sosyal konulara ağırlık vermiş; evlilik ve aile yapısıyla ilgili temaları işlemiştir. "Eski Şarkı, Hançer, Taş Parçası, Bu Başka Gece, Balıkesir Muhasebecisi" bunlardan bazılarıdır.

*Halit Fahri Ozansoy, dönemin ilk manzum piyesi "Baykuş"u yazmıştır. Darülbedayi'nin sahnelediği ilk manzum eserdir. Onun tiyatro eserlerinde, şiirlerinde olduğu gibi hüzün ve mistik temalar ağır basar. "Baykuş, Sönen Kandiller, Hayalet, Bir dolaptır Dönüyor, On Yılın Destanı, İlk Şair, Nedim" adlı eserleri vardır.

*Faruk Nafiz Çamlıbel de, tiyatro ile ilgilenmiş, manzum ve nesir olarak çeşitli oyunlar yazmıştır. "Akın, Canavar, Öz Yurt, Kahraman, Ateş, Yayla Kartalı" adlı oyunları ile dikkat çekmiştir.

*Ömer Seyfettin’in "Mahcupluk İmtihanı"; Halide Edip'in "Kenan Çobanları", "Maske ve Ruh"; Yakup Kadri'nin "Veda", "Sağanak"; Salih Zeki'nin "Mağara", "Hallac-ı Mansur" adlı eserleri de bu dönem tiyatrolarındandır.

MİLLİ EDEBİYAT