PİRİ REİS HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
PİRİ REİS: (16. YÜZYIL)
*Denizci, coğrafyacı, haritacı.
*Asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey'dir.
*Amerika'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır.
*Karamanlı bir ailenin çocuğu olan Ahmet Muhyiddin Pîrî'nin ailesi II. Mehmed devrinde padişahın emri ile Karaman'dan İstanbul'a göç ettirilen ailelerdendir.
*Aile bir süre İstanbul'da yaşamış, sonra Gelibolu'ya göç etmiştir.
*Pîrî Reis'in babası Karamanlı Hacı Mehmet, amcası ise ünlü denizci Kemal Reis'tir.
*Pîrî denizciliğe amcası Kemal Reis'in yanında başladı.
*1487-1493 yılları arasında birlikte Akdeniz'de korsanlık yaptılar.
*Sicilya, Korsika, Sardunya ve Fransa kıyılarına yapılan akınlara katıldılar.
*1486'da Endülüs'te Müslümanların hâkimiyetindeki son şehir olan Gırnata'da katliama uğrayan Müslümanları amcası ile birlikte müslümanları İspanya'dan Kuzey Afrika'ya taşıdı.
*Pîrî Reis, Osmanlı Donanması'nın Venedik Donanması'na karşı sağlamaya çalıştığı deniz kontrolü mücadelesinde Osmanlı donanmasında gemi komutanı olarak yer aldı, böylece ilk kez savaş kaptanı oldu.
*Pîrî Reis, 1495-1510 yıllarında İnebahtı, Koron, Navarin, Midilli, Rodos gibi deniz seferlerinde görev aldı.
*Akdeniz'de yaptığı seyirler sırasında gördüğü yerleri ve yaşadığı olayları, daha sonra Kitab-ı Bahriye adıyla dünya denizciliğinin de ilk kılavuz kitabı olma özelliğini taşıyacak olan kitabının taslağı olarak kaydetti.
*Pîrî Reis, 1511'de amcasının bir deniz kazasında ölümünden sonra Gelibolu'ya yerleşti.
*Daha çok haritaları ve kitabı üzerinde çalıştı.
*Bu haritalardan ve kendi gözlemlerinden yararlanarak 1513 tarihli ilk dünya haritasını çizdi.
*Atlas Okyanusu, İber Yarımadası, Afrika'nın batısı ile yenidünya Amerika'nın doğu kıyılarını kapsayan üçte birlik parça, bu haritanın günümüzde elde bulunan bölümüdür.
*Bu haritayı dünya ölçeğinde önemli kılan -günümüze kalmamış olan- Kristof Kolomb'un Amerika haritasındaki bilgileri içeriyor olması rivayetidir.
*Pîrî Reis, 1516-1517 yıllarında İstanbul'a geldiğinde tekrar Osmanlı donanmasının hizmetine girdi; Derya Beyi (Deniz Albayı) rütbesini aldı ve Mısır seferine gemi komutanı olarak katıldı.
*Donanmanın bir kısmı ile Kahire'ye geçip Nil ırmağını çizme fırsatı buldu.
*Derlediği denizcilik notlarını bir Denizcilik Kitabı (Seyir Kılavuzu) olan Kitab-ı Bahriye'de bir araya getirdi.
*1525'te gözden geçirdiği Kitab-ı Bahriye'sini İbrahim Paşa aracılığıyla Kanuni'ye sundu.
*Pîrî Reis, 1528'de, ilkinden daha içerikli ikinci dünya haritasını çizdi.
*Hürmüz adasındaki halkın Portekizlilere yardımı üzerine kızan Piri Reis, burayı yağmaladı.
*Bu yağma onu idam sürecine götüren olayı başlattı.
*Piri Reis tutuklandı.
*Kanuni Sultan Süleyman'ın fermanı üzerine 1554'te Kahire'de boynu vurularak idam edildi.
*İdam edildiğinde 80 yaşının üzerinde olan Pîrî Reis'in terekesine devletçe el konuldu.
PİRİ REİS’İN ESERLERİ:
Kitab-ı Bahriye, Piri Reis'in Haritası, Hint Denizi Haritası, Hadikat'ül Bahriye, Bilad'ül-Aminat, Netayic'ül-Efkar fi Cezayir'ül Bihar, Eşkalname
KİTAB-I BAHRİYE: (DENİZCİLİK KİTABI)
*Kitab-ı Bahriye'nin nazımla yazılan ve denizcilikle ilgili tüm bilgilerin toplandığı başlangıç bölümünde, genel açıklamalardan sonra Ege ve Akdeniz adaları tanıtılarak, denizle ilgili gözlem ve deneyimler vurgulanır.
*Fırtına, rüzgâr çeşitleri, pusula ve haritanın tanımından sonra dünyayı kaplayan denizler ve karaların oranı belirtilir.
*Portekizlilerin denizcilikteki ilerlemeleri ve keşifleri, Çin Denizi, Hint Okyanusu, Akdeniz ve Ege Denizi'ndeki rüzgârlar, Basra Körfezi, Atlas Okyanusu ayrıntılı biçimde anlatılır.
*Düz yazı ile anlatımın başladığı haritalı bölüm asıl metni oluşturur.
*Bu bölümde Çanakkale Boğazı'ndan başlayarak Ege Denizi kıyı ve adaları, Adriyatik denizi kıyıları, Batı İtalya, Güney Fransa, Doğu İspanya kıyılarıyla çevresindeki adalara ilişkin tarihi, coğrafi bilgiler verilerek kuzey Afrika kıyıları, Filistin, Suriye, Kıbrıs ve Anadolu kıyıları izlenerek Marmaris'te tüm Akdeniz'in havzası noktalanır.
*Büyük bir denizci olduğu kadar büyük bir haritacı olan Piri Reis, korsanlık günlerinden başlayarak gezip gördüğü yerleri yabancı kaynaklardan da yararlanarak tarihi ve coğrafi özellikleriyle birlikte kitabında anlatmış ve haritalarını çizmiştir.
