REŞAT NURİ GÜNTEKİN HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
REŞAT NURİ GÜNTEKİN: (1889-1956)
*Milli Edebiyat Dönemi yazarı, öğretmen, müfettiş, milletvekili.
*İstanbul’da doğmuştur.
*Babasının mesleği gereği değişik illerde hayatını devam ettirmiştir.
*Üsküdar Selimiye’de başladığı ilköğrenimini Çanakkale mahalle mektebinde tamamlamıştır.
*Sırasıyla, Çanakkale İdâdîsinde, İzmir’de Frerler Mektebinde, İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Şubesinde eğitim aldıktan sonra Bursa İdâdîsi’nde Fransızca öğretmenliği görevine başlar.
*Daha sonra İstanbul’un değişik okullarında Fransızca, Türkçe, felsefe, pedagoji öğretmenliği ve idarecilik yapmıştır.
*1927 yılında Millî Eğitim Bakanlığı müfettişliğine tayin edilir.
*Çanakkale’den milletvekili seçilince 1939-1946 yılları arasında görevine ara verir.
*Milletvekilliğinden sonra tekrar müfettişliğe döner ve 1947’de başmüfettiş olur.
*1950 yılında UNESCO’nun Türkiye temsilcisi ve talebe müfettişi olarak Paris’e gitmiştir.
*1954’te emekliye ayrıldıktan sonra İstanbul Şehir Tiyatroları Edebî Heyet üyeliğine seçilir.
*Akciğer kanseri tedavisi için gittiği Londra’da 7 Aralık 1956’da ölmüştür.
*Reşat Nuri’nin edebiyata ilgisi çocuk yaşlarda başlamıştır.
*Evlerinde zengin bir kitaplık vardır.
*Kendisinin okuduğu, çevresindekilerin okuduğu ve anlattığı edebi eserlerden; seyrettiği tiyatrolardan etkilenmiştir.
*Özellikle Halit Ziya’dan (Uşaklıgil) okuduklarıyla edebiyata hevesi artmıştır.
*Fransızca’sı sayesinde Batı klasiklerini tanımıştır.
*Görev icabı gezdiği Anadolu şehir ve kasabaları, insanları, karşılaştığı olaylar; roman ve hikâyelerinin malzemesini oluşturmuştur.
*Yazı hayatına ilk olarak birkaç şiir denemesiyle başlamıştır.
*Reşat Nuri, ilk makalesinin Genç Kalemler’de yayımlanmasıyla edebiyat dünyasına girer (1911).
*La pensée turque dergisinde ve Zaman gazetesinde edebiyata, özellikle tiyatroya dair makaleler yazar.
*İlk hikâyesi “Eski Ahbap”, Diken mecmuasında yayımlanmıştır. (1917)
*Tristane Bernard’dan “Hakiki Kahramanlık” adıyla adapte ettiği ilk piyesini Hayreddin Rüşdü takma adıyla yayımlanmıştır. (1918)
*1919'da Zaman gazetesinde "Temaşa Haftaları" başlığıyla tiyatro eleştirileri yazmaya başlar.
*İlk romanı “Harabelerin Çiçeği”, Zaman gazetesinde tefrika edilir. (1919)
*Reşat Nuri’ye asıl şöhretini kazandıran “Çalıkuşu” adlı romanı olmuştur. (1922)
*Eser, Vakit gazetesinde tefrika edildikten kitap halinde yayımlanır.
*1923-1924’te arkadaşlarıyla beraber “Kelebek” adlı haftalık mizah dergisini çıkarır.
*Reşat Nuri, sonraki dönemde tiyatro, hikâye, roman, mizah, tenkit, tercüme, uyarlama, antoloji, sözlük alanlarında pek çok çalışma ortaya koymuştur.
*Bir süre “Memleket” adlı gazetenin başında bulunmuştur.
*Edebi hayatında, “Hayreddin Rüştü, Cemil Nimet, Sermet Ferit, Mehmet Ferit, Yıldız Böceği, Ağustos Böceği, Ateş Böceği” gibi takma adlar kullanmıştır.
*Pek çok gazete ve dergide yazıları yayımlanır.
*1930’a kadar hikâyeler yazan Reşat Nuri, bu eserlerinde daha çok “kadın, çocuk, aile ve ahlâk” meseleleri üzerinde durmuştur.
*Önceleri duygunun ağır bastığı eserleri, yavaş yavaş toplum meselelerine doğru kayar.
(Romantizmden, realizme)
* “Sevgi, merhamet ve şefkat” duyguları ve “aşk” konusu ön planda olsa da vermek istediği mesajlar vardır.
*Reşat Nuri’nin eserlerini, “tezli” ve “içtimaî tenkit içerikli” olarak değerlendirmek mümkündür.
*Yer yer ironiyle tenkidi destekler.
*Reşat Nuri Güntekin, imkânsızlıklarla mücadele eden insanları idealize ederek anlatmayı başarmıştır.
*Roman kahramanları arasında öğretmenler, memurlar, doktorlar ve subaylar ön plandadır.
*Romanlarında kadınlar, dilenciler, toplumun çeşitli şekillerde damgaladığı suçlular da yer alır.
*Ruh tahlillerinde başarılıdır.
*Savaşların sosyal yaşama etkileri üzerinde durur.
*“Bozulan devlet mekanizması, bürokrasi, rüşvet, kadının toplumdaki yeri, bâtıl inançlar, yanlış Batılılaşmanın getirdiği zihnî ve ailevi krizler” işlediği konulardan bazılarıdır.
*Anadolu insanın sıkıntısını, onların ne zorluklar altında yaşam mücadelesi verdiklerini çok ince bir üslupla dile getirmiştir.
*Anlatımda ve psikolojik tahlillerde başarılıdır.
*Reşat Nuri, romanlarının çoğunda olayları kahramanlardan birinin ağzından nakletmiştir.
*Dramatik unsurların yanında, olağanüstü tesadüflere önemli ölçüde yer vermiştir.
*Romanlarındaki zaman, istibdat dönemiyle Cumhuriyet dönemini içine alan bir kesittir.
*XX. yüzyılın ilk yarısında değişen toplum koşullarının ortaya çıkardığı yeni tip cumhuriyet insanı modelini çizmektedir.
*Romanlarında geçen yerler (Anadolu’da) ve işlediği konular dönemindeki sanatçılara göre daha zengindir.
*Yazarın eserlerinde, dönemin sosyal-kültürel özellikleri net bir şekilde görülebilmektedir.
*Reşat Nuri Güntekin, Türk Edebiyatını İstanbul’dan çıkarmış ve Anadolu’ya taşımıştır.
*Eserlerine realist bir tavırla yaklaşması, eserlerinin inandırıcılığını arttırmıştır.
*Dönemindeki yazarlara göre daha akıcı bir dille yazmıştır.
*Yazar, eserlerinde Türkçeyi çok yalın ve temiz bir şekilde kullanmıştır.
*Canlı bir üslubu vardır.
*Eserlerinde mizah öğesi ve ince espriler de yer alır.
*Tiyatro eserlerinin konuları da roman konularıyla paralellik gösterir.
*Yazarın, öykü, roman ve oyunlarındaki kahramanları tek yönlü olmakla birlikte, doğal çevreleri ile birlikte verilmiş yerli tiplemelerdir.
*İdealist öğretmen tipleri çizerek “mektepten memlekete” ülküsünü desteklemiştir.
*Güntekin, eserlerinde insan sevgisine geniş yer verir.
*İyimser bir kişiliğe sahiptir.
*Eserlerinin bir kısmı, dizi, sinema ve televizyon filmi olarak uyarlanmıştır.
REŞAT NURİ GÜNTEKİN’İN ESERLERİ:
Roman: Çalıkuşu, Dudaktan Kalbe, Gizli El, Damga, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Acımak, Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları, Gökyüzü, Eski Hastalık, Ateş Gecesi, Değirmen, Miskinler Tekkesi, Harabelerin Çiçeği, Kavak Yelleri, Son Sığınak, Kan Davası, Ripka İfşa Ediyor
Hikâye: Recm, Gençlik ve Güzellik, Roçild Bey, Eski Ahbap, Sönmüş Yıldızlar, Tanrı Misafiri, Leylâ ile Mecnun, Olağan İşler, Aşk Mektupları, Nenesi Kro, Boyunduruk, Salgın, Madalyonun Ters Tarafı
Tiyatro:
Ağlayan Kız, Bâbür Şah’ın Seccadesi, Balıkesir Muhasebecisi, Bu Gece Başka Gece, Bir Kır Eğlencesi, Bir Köy Hocası (Bir Köy Öğretmeni), Bir Yağmur Gecesi, Eski Rüya, Eski Şarkı, Eski Borç, Felâket Karşısında, Gazeteci Düşmanı, Gönül, Göz Dağı, Hançer, Hülleci, İhtiyar Serseri, İstiklâl, Şemsiye Hırsızı, Tanrıdağı Ziyafeti, Taş Parçası, Ümidin Güneşi, Ümit Mektebinde, Vergi Hırsızı, Babür Şah’ın Seccadesi
(Yaprak Dökümü, Yeşil Gece, Çalıkuşu, Kavak Yelleri)
Eğitim ve Dil: Dil ve Edebiyat, Türk Kıraati, Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu
Gezi: Anadolu Notları
Not: Reşat Nuri’nin Fransızca’dan yaptığı çoğu edebiyat dışı dokuz tercüme eseri vardır.
