SALTUKNAME

EDEBİYAT > İSLÂMİ DÖNEM (DİN DÖNEMİ) > ANADOLU’DAKİ İLK ÜRÜNLER

SALTUKNAME:

*Saltukname, 13. yüzyıl alp-erenlerinden olan ve Rumeli’nin Türkleşmesinde büyük rolü bulunan Sarı Saltuk'un efsanevi hayatını anlatan Anadolu Türk destanlarından biridir.

*Eserde, Sarı Saltuk'un menkıbelerinin yanı sıra, dönemin önemli kişilerinin menkıbeleri ve bu kişilerin Sarı Saltuk ile olan münasebetleri de anlatılmaktadır.

*Halk ağzından derleme yapıttır.

*2. Mehmed'in (Fatih) oğlu Cem Sultan'ın isteği üzerine yaklaşık 1474-1480 arasında Ebu'l-Hayr-ı Rumi tarafından derlenmiştir.

*Asıl adı Şerif Hızır olan Sarı Saltuk, gördüğü bir düş üzerine Seyid Battal Gazi'nin ve Hz. Hamza'nın silahlarına ve Hz. Ali'nin Ankabil adlı kanatlı atına sahip olur.

*Rumeli'ye, Anadolu'da Sivas'a, Türkistan'a gider.

*Kafdağı'na çıkarak birçok zorlu canavar ve devle çarpışır.

*Mısır, Habeşistan, Hindistan'a seferler yapar.

*Rumeli'de Müslümanlara eziyet eden Hıristiyanlara engel olmak için Kûfe'de asker toplar, gemilerle Karadeniz'e açılır.

*Karaya çıkarak Edirne, Üsküp, Dobruca gibi kentleri fetheder ve oralardaki Hıristiyan beyleri cezalandırır.

*Anadolu'ya geçer, Şahmaran ülkesine gider, Frengistan'a sefere çıkar, Magrip'te cin ülkesine ve Avrupa içlerine akınlar yapar.

*Sonunda içtiği zehirli bir su ve bir fedainin hançerlemesiyle ölür.

*Saltukname'de Sarı Saltuk'un ölümünden sonraki olaylara da yer verilmiştir.

*Oğulları İbrahim ve Muhammed babalarının yolunda savaşlara devam etmişler ve Osmanlı padişahlarının emrine girmişlerdir.

*Saltukname, öteki dinsel destanlarda olduğu gibi zaman içinde sürekli zenginleştirilmiştir.

*Anadolu Selçuklu Devleti'nin son zamanları ile Osmanlı Devleti'nin kuruluş ve yükselme dönemlerindeki birçok olay da metne girmiştir.

*2. Gıyaseddin Keyhusrev, 2. İzzeddin Keykavus, Alaeddin Keykubad gibi Anadolu Selçuklu sultanlan, Osman Bey (Gazi), I. Bayezid (Yıldırım), II. Mehmed (Fatih), I. Selim (Yavuz) gibi Osmanlı padişahları ve Şehzade Cem Sultan da Saltukname'de yer alır.

*Tarihle söylencenin, dinsel olaylarla destansı öykülerin iç içe girdiği bir yapıt olan Saltukname; halk edebiyatı, folklor, dil, tarih, ilahiyat, antropoloji araştırmaları için çok önemli bir kaynaktır.

*Saltukname'nin Topkapı Sarayı'nda bulunan yazması tıpkıbasım olarak Amerika'da yayımlanmıştır (Saltuk-Nâme, 1974-1984, 7 cüz).

*Latin harfli Türk alfabesiyle yayımı ise Şükrü Halûk Akalın tarafından gerçekleştirilmiştir.