TEZKİRE
SINIFLAR > LİSE 1 > LİSE-1 / 7. ÜNİTE: BİYOGRAFİ / OTOBİYOGRAFİ
TEZKİRE:
*Eski dönemlerde önemli kişilerin, özellikle şairlerin hayatlarının anlatıldığı; eserlerinden örneklerin verildiği düzyazı türüdür.
*Günümüz edebiyatında biyografinin karşılığıdır.
*Tezkireler, bir tür edebiyat tarihi çalışması da sayılabilir.
*Tezkireler, bugünkü edebiyat tarihlerinin ve şiir antolojilerinin yerini tutmaktadır.
*Tezkirelerde divan şairlerinin hayat hikâyeleri, eserleri, edebî özellikleri anlatılır ve şiirlerinden örnekler verilir.
*Tezkireler genellikle “mukaddime” (giriş / dîbâce /ön söz), şairlerin ve eserlerinin tanıtıldığı “asıl metin” ve “hâtime”den (bitiş) oluşur.
*Mukaddimelerde eserin sunulduğu kişiye övgüler, dönemin şiir anlayışı ve eserin yazılma nedeni hakkında bilgiler bulunur.
*Asıl metin bölümünde, tanıtılan kişinin sosyal çevresi, edebî kişiliğiyle ilgili bilgiler, sanatı üzerine değerlendirmeler ve eserlerinden örnekler bulunur.
*Hâtime bölümünde eserin bitiş tarihi, yazılış süreci ile ilgili bilgiler, dönemin padişahına veya önde gelen devlet adamlarına dualar, eserdeki kusurlar için af isteği yer alır.
*Tezkireler çoğunlukla yazarlarının adıyla anılır.
*Tezkirede şairler genellikle alfabetik olarak sıralanır. (Şairlerin mahlas veya isimlerine göre)
*Nesnel bir tutumla, açık ve sade bir dille, bilgi vermek amacıyla yazılan biyografilere göre tezkireler;
öznel bir tutumla, övgü veya yergi amacıyla kaleme alınmıştır.
*Tezkirelerde yazarlar, genellikle sanat güçlerini göstermeye çalışmış; seci, aliterasyon, tezat ve tenasüplerle süslenmiş; sanatlı bir dil kullanmıştır.
*Türk edebiyatındaki ilk şairler tezkiresi Çağatay şairi Ali Şîr Nevâî’nin yazdığı Mecâlisü’n-Nefâis’tir.
*Anadolu sahasında yazılan ilk şairler tezkiresi Sehî Bey’e ait olan Heşt Behişt’tir.
*Türk edebiyatındaki tanınmış tezkireler arasında Latîfî’nin Tezkiretü’ş-Şuarâ, Ahdî’nin Gülşen-i Şuarâ, Âşık Çelebi’nin Meşâirü’ş-Şuarâ, Kınalızâde Hasan Çelebi’nin Tezkiretü’ş-Şuarâ adlı eserleri sayılabilir.
