TİYATRO TÜRLERİ
EDEBİYAT > METİN TÜRLERİ > TİYATRO > TİYATRO TÜRLERİ
TİYATRO TÜRLERİ:
1. GRUPLANDIRMA:
A)Müziksiz (trajedi, komedi, dram)
2.GRUPLANDIRMA: (KONULARINA GÖRE)
1)TRAJEDİ (TRAGEDYA)
2)KOMEDİ (KOMEDYA)
3)DRAM
TRAJEDİ (TRAGEDYA):
*Trajedi, "çok acıklı, yürekler acısı" anlamına gelmektedir.
*Oyun türü olan trajedinin konusu da acıklı konulardır.
*İzleyicilerde uyandırdığı acıma ve korku duyguları aracılığıyla ruhu tutkulardan temizlemeyi amaçlayan tiyatrolardır.
*Trajedide olaylar, genellikle tarihten ve efsanelerden (mitolojiden) alınır.
*Kişiler, hükümdarlar ve soylulardır. Üstün özellikli kimselerdir.
*Eser tümüyle ağırbaşlı, ciddi bir atmosferde geçer.
*Erdeme ve ahlaka büyük değer verilir.
*Trajedilerde uygunsuz sayılan, vurma, yaralama, ölme gibi acı veren olaylar, sahnede gösterilmez. Bu tür olaylar ve sözler, sahne arkasından duyurulur.
*Kusursuz bir üslubu vardır. Kaba sözlere yer verilmez.
*Üç birlik kuralına (yer, zaman, olay) uyulur.
*Oyunda korolara yer verilir. Diyalog ve koro bölümlerinden oluşur.
*Nazım halinde (manzum) yazılması ve değişmez kaidelere bağlı olması sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrılır.
*Trajediler genellikle beş perdelik oyunlardır.
*Çoğu felaketli sonuçlara bağlanır.
*İlk örnekleri M.Ö. 6. yüzyılda eski Yunan’da görülmüştür.
*Bazı klasik trajedi örnekleri:
Aiskhylos'un Zincire Vurulmuş Prometheus'u,
Sophokles'in Kral Oidipus'u
Euripides'in Andromakhe'ı.
*Türün yazarları: Aiskhylos, Sophokles, Euripides, Corneille ve Racine.
KOMEDİ (KOMEDYA):
*İnsanların ve olayların gülünç yönlerini sunan, hem güldüren, hem eğlendiren ve hem de iğneleyen tiyatro türüdür.
*Dalkavukluk, korkaklık, cimrilik, dalgınlık, ukalalık gibi insanlar için birer kusur olan huy ve alışkanlıklar abartılarak seyirciyi güldürecek tarzda sahneye konulur.
*Güldürerek düşündürmeyi amaçlar.
*Halkın diliyle yazılır. Her türlü söze, şakaya yer verilir.
*Konusunu, hayattan ve günlük olaylardan alır.
*Kişiler halktan veya yüksek zümreden her çeşit insan olabilir.
*Kişilerin her türlü davranışı sahnede gösterilir.
*Birbirini izleyen diyalog ve koro bölümlerinden oluşur.
*Diyalog ve koronun birbirini takip ettiği komedyada beş bölüm ara verilmeksizin oynanır.
*Manzum olarak yazılır.
*Üç birlik kuralına uyulur.
*Her zaman ve her yerde rastlanan insan kusurlarını belli tiplerde göstererek ele alan komedilere “karakter komedisi” (Cimri / Moliere: Karakter komedisi);
belli bir toplumu veya bütün insanlığı ele alarak bozuk ve aksak yanlarını hicveden komedilere “töre komedisi” (Şair Evlenmesi / Şinasi: Töre komedisi);
edebi hicvin sahneye uygulanmış şekline “yergi komedisi”;
şaşırtmaca ve kandırmacaya dayanan, bir derinliği olmayan, sırf güldürmek için yazılan komedilere de “entrika komedisi” denir. (Scapin'in Dolapları / Moliere: Entrika komedisi)
*Türün yazarları:
Yunan – Aristophanes (Eşek Arıları), Menandros;
Latin – Plautus;
Fransız – Moliere (Gülünç Kibarlar)
DRAM:
*Hayatı olduğu gibi acıklı ve gülünç yönleriyle sahnede göstermek için yazılan tiyatro eseridir.
*Trajedi ile komedi arasında bir tiyatro türüdür. Trajik ve komik ögeler kaynaşmıştır.
*Sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayışının veya sadece hayatın gülünç taraflarının sahneye konması yeterli bulunmayarak, hayatı birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur.
*Modern tiyatroya geçişi sağlamıştır.
*Türkçe karşılığı "acıklı olay"dır.
*Konularını günlük olaylardan ya da tarihten alabilir.
*Kahramanları her sınıftan (halk - soylu ayrımı gözetmeksizin) seçilebilir.
*Olay; hem acıklı, hem güldürücü olabilir.
*Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.
*Her çeşit olay ve konuşmaya sahnede yer verilebilir.
*Perde sayısı yazarın isteğine bağlıdır.
*Manzum ve düzyazı olarak yazılabilir.
*Dramın ciddi ve ağırbaşlı yazılmış şekline “piyes”, duygulandırıcı ve fazla heyecan verici olanına “melodram” denir.
*Melodram müzikli oyun demektir, yalnız günümüzde müzik kısmı atılmıştır.
*Yine dram türlerinden olan "feeri" ise bir masalın sahneye konulmuş şeklidir. Kahramanları cin, peri, dev gibi düşsel varlıklardır. Olayın geçtiği yer ve zaman belli değildir.
*Türün yazarları:
İngiliz – Shakespeare;
Alman - Goethe ve Schilller;
Fransız - Victor Hugo (Cromwell)
EDEBİYATA GİRİŞ
METİN TÜRLERİ
>DÜZYAZI TÜRLERİ
>SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ
>TİYATRO
>GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU
ŞİİR (COŞKU-HEYECAN DİLE GETİREN METİN)
>ŞİİRDE AHENK (SES VE RİTİM)
>SÖZ SANATLARI
- SÖZ SANATLARI
- MECAZ / MECAZ-I MÜRSEL / TEŞBİH
- İSTİARE / KİNAYE / TEŞHİS
- İNTAK / TARİZ / SEHL-İ MÜMTENİ
- TEZAT / TEVRİYE / MÜBALAĞA
- HÜSN-İ TALİL / TENASÜP / TECAHÜL-İ ARİF
- İSTİFHAM / TERDİT / TELMİH
- LEFF Ü NEŞR / TEDRİC / TEKRİR
- RÜCU / İRSAL-I MESEL / İHAM
- CİNAS / SECİ / İŞTİKAK
- AKİS / AKROSTİŞ / LEBDEĞMEZ
- ALİTERASYON / NİDA / KAT' (KESME)
- ANONİM HALK BİÇİMLERİ
- MANİ
- TÜRKÜ
- NİNNİ
- AĞIT
- AŞIK EDEBİYATI BİÇİMLERİ
- KOŞMA
- SEMAİ
- VARSAĞI
- DESTAN
- TEKKE (TASAVVUF)BİÇİMLERİ
- İLAHİ
- NEFES
- NUTUK
- DEVRİYE
- ŞATHİYE
- DEME