ZAMİR, ADIL
TÜRKÇE > KONULAR > SÖZCÜK TÜRLERİ
ZAMİR (ADIL):
*İsim olmadıkları halde, ismin yerine kullanılan kelimelerdir.
Ahmet, bakkaldan ekmek aldı.
O, oradan onu aldı.
Not: Adların aldıkları çekim eklerini alabilirler.
Not: Tamlama kurabilirler.
Benim kalemim, öğrencilerin çoğu
Not: Zamirler, daha önce sözü edilen şeylerin yerini de tutabilirler.
Ali, eve yeni geldi. Buraya yeni geldi.
A) SÖZCÜK BİÇİMİNDEKİ ZAMİRLER:
1)Kişi (Şahıs) Zamiri:
*Kişi adlarının yerini tutan zamirlerdir.
Ben, Sen, O, Biz, Siz, Onlar
Ben, sana demedim mi?
Siz yine bildiğinizi yapıyorsunuz.
O, bize hiç gelmedi.
Not: Ben ve sen kişi zamirleri ek alarak ses değişimine uğrayabilir.
Ben-e Sen-e
Bana Sana
Not: Kişi zamiri, ad tamlaması kurar ve yalnızca tamlayan olur.
Benim elbisem, senin çantan
Dönüşlülük Zamiri:
*“Kendi” kelimesi, dönüşlülük zamiri olarak kabul edilmektedir.
*Kişi zamiriyle benzeşir. Farkı, iyelik eki alabilmesidir.
Arabayı kendi sürüyordu.
Bu tabloyu kendin mi yaptın?
Kendi evimi özledim.
O kampanyaya başkanın kendisi katılmadı.
Bu soruyu ben kendim çözdüm.
2)İşaret Zamiri:
*İsimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.
Bu, Şu, O, Bunlar, Şunlar, Onlar, Öteki, Beriki, Bura, şura, Ora
Bu, bizim en büyük idealimiz.
Şunu hala almadılar.
Onlarda düzensizlikler var.
Ötekini sen çöz.
Böylesi görülmemiştir.
Buranın yazı bir başka olur. (Tamlama kurmuş)
Kapının şurası kırılmış. (Tamlama kurmuş)
Not: İşaret zamirinden sonra isim gelirse, işaret sıfatı olur.
Bu maç berabere biter. (İşaret sıfatı)
Not: O ve Onlar kelimeleri insan için kullanılırsa, “Şahıs Zamiri”;
İnsan dışında varlıklar için kullanılırsa, “İşaret zamiri” olur.
Onlar memleketlerine gittiler. (Şahıs zamiri)
Onlar yıkanmadan salataya doğranmaz. (İşaret zamiri)
O, lavabo açmaya yarayan bir alettir. (İşaret zamiri)
O, profesyonel bir sporcuydu. (Şahıs zamiri)
Not: O ve onlar dışındaki işaret zamirleri “insan” için bile kullanılsa yine “işaret zamiri” olur.
3)Belgisiz Zamir:
*Yerini tuttuğu ismin özelliklerini tam olarak karşılayamayan (belirsiz bir şekilde karşılayan) zamirlerdir.
*Belirsizlik ve genelleme vardır.
Herkes, Kimi, Kimse, Kimisi, Biri, Birçoğu, Tümü, Çoğu, Azı, Hepsi, Bazısı, Birazı, Başkası, Şey
Herkes, onun yaptıklarına güldü.
Kimisi tatlıyı sevmez.
Alınanların birçoğu telef olmuştu.
Tümünün içleri doldurulacak.
Öğrencilerin hepsi bu yarışmaya katılacak.
Başkaları bu işi daha iyi yapardı.
Not: Belgisiz zamirden sonra isim gelirse, belgisiz sıfat oluşur.
Bazı insanlar espriyi sevmez.
Çoğu öğrenci, kolay yoldan sınıf geçmeye çalışır.
4)Soru Zamiri:
*Soru yoluyla isimlerin yerini tutan sözcüklerdir.
*Soru zamirleri cevap olarak isim ya da isim soylu sözcükleri buldurur.
Kimi, Kim, Neye, Nerede, Nereden, Hangisi, Kaçı, Ne, Kaça…
Pazardan ne aldın?
Dün akşam nereye gittiniz?
Arkadaşın nerede oturuyor?
Bunu sana kim yaptı?
Öğrencilerin kaçı iyi aldı?
Hangisi bizimle gelecek?
Not: Soru zamirinden sonra isim getirilirse, soru sıfatı olur.
Ne konuda yardımcı oldu?
Kaç elbisen var?
Bu kazak kaç lira eder?
Not: “Ne” kelimesi “niçin” anlamında kullanılırsa, soru zarfı olur.
Ne geldin, buralara?
B) EK BİÇİMİNDEKİ ZAMİRLER:
1) İyelik Ekleri (İyelik Zamirleri):
*Bir varlığın ya da kavramın kime, neye, kaçıncı kişiye ait olduğunu bildiren eklere iyelik zamiri denir.
*Bu ekler “benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” kelimelerinin anlamını karşılar.
Kalem-im,-in,-i,-imiz,-iniz,-leri
*Bu ekler aynı zamanda tamlanan ekleridir.
Bizim arabamız daha yeni.
Kalemim yazmaz oldu.
Eviniz çok güzelmiş.
Not: İyelik ekleri ile tamlama kurulduğunda; eğer anlam belirsizliği olmuyorsa, tamlayan durumundaki zamir düşürülebilir.
(Benim) Elbisem kirlendi.
(Onun, Kendi, Ali’nin vs.) Kardeşi henüz bulunamadı.
(Parantez içindekilerden herhangi biri mutlaka getirilmelidir)
2) İlgi Zamiri: (-ki)
*Adların yerini tutan –ki ekidir.
*Bu ek, isim tamlamasında, tamlanan ismin yerini tutarak, tamlayana eklenen ek durumundadır.
Benim gömleğim kirli, seninkini giyebilir miyim? (-ki=gömlek)
Bizim tarlamız, sizinkinden daha geniş. (-ki=tarla)
Not: Bu eki sıfat yapan –ki ve bağlaç olan ki eki ile karıştırmamak gerekir.
Yarınki toplantıda görüşürüz. (Sıfat yapan –ki)
(Bitişik yazılır)
Çalış ki, sen de iyi bir bölümü kazanasın. (Bağlaç olan ki)
(Çoğu zaman ayrı yazılır. Bitişik yazıldığı durumlar: Halbuki, çünkü, mademki, oysaki, belki…)