ŞEYYAD HAMZA HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
ŞEYYAD HAMZA: (13. YÜZYIL)
*Divan ve tasavvuf şairi, mutasavvıf.
*Şeyyad Hamza, 13. yüzyılda Akşehir ve Sivrihisar'da yaşayan sufi şairlerden biridir.
*Şeyyad Hamza, önceleri bir şeyyad (duvar ustası) iken Ahi zümrelerine intisabı sebebiyle tarikat çevrelerine de girmiş, bu arada halk için şiirler söylemiştir.
*Şeyyad Hamza hece ve aruzla şiirler söyleyebilen, İslam kültürünü kavramış gezgin bir mutasavvıftır.
*Hece ile yazdığı parçalar nazım tekniği itibari ile güzeldir.
*Aruzla yazdığı parçalarda pek başarılı olamamıştır.
*Ayrıca şiirlerinde Türk şiirinin kuruluşundan çizgiler vardır.
*Klasik şiirlerinde özellikle naatları önemlidir. Bu manzumelerinde kuvvetli bir Arapça, Farsça bilgisi ve İslam kültürü hâkimdir.
*Daha çok sufi çehresiyle tanınan Şeyyad Hamza, dörtlük, mesnevi, kaside, gazel gibi nazım şekilleriyle manzum eserler vermiştir.
*Onun; 26 beyitlik “içinde” redifli manzumesi, 79 beyitlik Dastan-ı Sultan Mahmud mesnevisi, 1529 beyitlik Yusuf u Züleyha ve muhtelif şiirleriyle özellikle dini-tasavuufi Türk edebiyatı sahasında önemli bir yeri vardır.
*Ankara’daki Millî Kütüphane’de 50 beyitlik bir kasidesi vardır. Bu kasidenin konusu veba salgınıdır. Kasidenin sonunda bizzat şair tarafından tarih de verilmiştir.
ŞEYYAD HAMZA’NIN ESERLERİ:
Yusuf u Züleyha (Destân-ı Yûsuf), Dâsitân-ı Sultân Mahmûd, Ahvâl-i Kıyâmet, Mi‘racnâme, Vefât-ı Hazret-i Muhammed (aleyhi’s-selâm)
Yusuf u Züleyha (Destân-ı Yûsuf):
*Kuran’da geçen Yusuf kıssasına dayanan eser, 1529 beyitten oluşmaktadır.
*Aruzun fa’ilâtün / fa’ilâtün / fâ’ilün kalıbıyla yazılmış bir mesnevidir.
*Eser, Anadolu sahası Türk edebiyatının, bir başka deyişle divan edebiyatının bilinen ilk Yusuf u Züleyha’sı olması bakımından önemlidir.
*Gerek vezin gerekse imla bakımından iyi bir nüsha olmamakla birlikte eski Anadolu Türkçesinin ilk örneklerinden olması ve dönemin ses ve imla özelliklerini tanıtması bakımından önemlidir.
*Kaynağı Kur’an tefsirleri olmakla beraber Şeyyad Hamza bu manzum eserinde bu konuyu kendi düşünceleri ve duyguları ile geliştirmiş ve gayet sade bir uslûp ile kaleme almıştır.
* “Eski Anadolu Türkçesi”nin kuruluş dönemi özelliklerini yansıtmaktadır.
*Ağız özellikleri, arkaik kelimeler ve deyimler bakımından bu eserin, dönemin en karakteristik mesnevisi olduğu kabul edilmektedir.
Dâsitân-ı Sultân Mahmûd:
*79 beyitlik bir mesnevidir.
*Sultan Gazneli Mahmud ile bir derviş arasında yapılan edebi ve felsefi dialogu ele alınmakta ve değişik iki kişisel felsefi görüşe göre madde ile anlam karşılaştırılması yapılmaktadır.
*Ana teması, nefsini kontrol etmesini bilen dervişin saltanat süren hükümdardan daha üstün bir insan olduğu iddiasıdır.
*Seyyad Hamza’nın şiirlerinin çoğunda olduğu gibi, dönemin devlet idarecilerinin zulmü ele alınmakta ve şikâyet konusu edilmektedir.
Ahvâl-i Kıyâmet:
*Bu mesnevinin büyük bir kısmı olan 289 beyitlik metin Şeyyad Hamza tarafından yazılmıştır.
*Tek yazma nüsha Millî Kütüphane, Ankara'da bulunmaktadır.
*Bu yazma nüsha asıl Şeyyad Hamza metni değildir.
*Seyyad Îsâ tarafından Şeyyad Hamza metinin bazı kısımlarının değiştirildiği ve metine yeniden 55 beyit daha eklendiği anlaşılmaktadır.
*Bu eserde ele alınan başlica konular, kıyamet, evren, varlık ve meleklerdir.
Mi‘racnâme:
*545 beyitlik metindir.
*Sade dille yazılmış, didaktik konuludur.
Vefât-ı Hazret-i Muhammed (aleyhi’s-selâm):
*453 beyitliktir.
*Ancak bunlardan 356 tanesi Şeyyad Hamza’ya aittir.
*Geri kalan 127 beyti müstensihe aittir.
