AHMET HAMDİ TANPINAR HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
AHMET HAMDİ TANPINAR: (1901–1962)
*Cumhuriyet edebiyatı şairi, yazar, akademisyen, düşünür, edebiyat tarihçisi, siyasetçi.
*İstanbul'da doğmuştur.
*Eğitimine İstanbul'da başlamış; babasının görevleri nedeniyle Sinop, Siirt, Kerkük ve Antalya’da devam etmiştir.
*Son olarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine başlamıştır.
*1923 yılında Şeyhî’nin "Hüsrev ü Şirin" başlıklı mesnevîsi üzerine yazdığı lisans teziyle mezun olmuştur.
*Mezun olduktan sonra, Erzurum, Konya, Ankara liseleri, Gazi Eğitim Enstitüsü ve Güzel Sanatlar Akademisinde edebiyat öğretmenliği yapmıştır.
*1939’da İstanbul Üniversitesine Yeni Türk Edebiyatı Profesörü olarak atanmıştır.
*Tanzimat’tan sonraki Türk edebiyatının tarihini yazmakla görevlendirilir.
*1943-1946 yıllarında Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Maraş Milletvekili olarak bulunur.
*Bir süre Milli Eğitim Müfettişliği yapmış ve Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne yeniden dönmüştür.
*Görev icabı çeşitli zamanlarda Avrupa’ya gidip gelmiştir.
*İngiltere, Belçika, Hollanda, İspanya, İtalya, Almanya ve Avusturya’yı gezerek görme imkânı bulmuştur.
*Hayatının son dönemlerinde Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan yazılarına ağırlık vermiştir.
*24 Ocak 1962 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.
*Mezartaşına meşhûr "Ne İçindeyim Zamanın" şiirinin ilk iki mısrası yazılmıştır:
"Ne içindeyim zamanın / Ne de büsbütün dışında..."
*Cumhuriyet neslinin ilk öğretmenlerindendir.
*Şiir, hikâye, roman, deneme, makale, edebiyat tarihi, çeviri gibi birçok türde eser vemiştir.
*Mizaç bakımından metafizik ve mistik eğilimlere sahip bir nesle mensuptur.
*Edebi kişiliğinin oluşumunda Yahya Kemal ve Ahmet Haşim’in etkisi olmuştur.
* “Musul Akşamları”, yayımladığı ilk şiirdir.
*"Bursa'da Zaman" şiiri ile geniş bir okuyucu kitlesi tarafından tanınmıştır.
*Şiirleriyle yazın hayatına girdikten sonra ilk yazısı 20 Aralık 1928’de Hayat dergisinde çıkmıştır.
*Ahmet Kutsi Tecer ile beraber Ankara’da “Görüş” dergisini çıkarırlar.
*1930'da ilk makalesi "Şiir hakkında" yayımlanır.
*Eserlerinde “zaman” temasını önemser.
*Sanatçıda, “geçmiş, yaşanan an ve gelecek” bir bütün teşkil eder.
*Huzur romanı, olay olarak yirmi dört saat içine sığmakla beraber geriye dönüşlerle genişler.
*Eserlerinde bilinçaltı ve psikoloji önemlidir.
*Tanpınar, dış âlemin, kendi iç dünyasına yansımalarında değişiklik yapıp okuyucusuna aktarmıştır.
*Eserlerinde zengin bir kültür birikimi sergilenir. Mimari ve musiki öne çıkar.
*Hikâye ve romanlarında da şiirsel bir nitelik bulunur.
*Serbest şiirin moda olduğu bir dönemde şiirlerini hece ölçüsüyle yazmış; serbest ölçüyle de örnekler vermiştir.
*Hece vezniyle yazdığı ilk şiirler, imge zenginliklikleri ve müzikal nitelikleriyle dikkat çeker.
*Şiirlerinde gerçekten kaçar, sessizlik arar. Bunu da rüyalarda ve musikide bulur.
*Şiirlerinde toplum değil "ben" vardır. Dış dünya değil, şuuraltı sezilir.
*Şiirlerinin çoğunda müzik, rüya, hayal, zaman, sonsuzluk temaları etrafında ve bunlara bağlı olarak tabiat, ışık, aşk, ölüm, korku gibi motifler yer alır.
*Öz şiir anlayışına sahiptir.
*Söyleyiş güzelliği ve ahenge büyük önem verir.
*Şiirlerini yalın bir dille yazmıştır.
*Yapmacıksız, uydurmasız, konuşma diline has bir sözcük seçimi vardır.
*Teşbih ve istiarelere bol yer vermişse de bunlar gereksizmiş hissini vermez.
*Mecazlar ve soyut sözcüklerle, kendine özgü zengin bir cümle yapısı kurmuştur.
*Zaman, rüya, bilinçaltı gibi temaları işlemesiyle sembolist özellikler göstermiştir.
*Şiirlerinde titiz davrandığı için az sayıda şiir yazmıştır.
*“XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi” adlı eseriyle edebiyat tarihçiliğine yeni bir görüş ve bakış açısı getirmiştir. (Bu eser iki cild hâlinde düşünülmüş, fakat tamamlanamamıştır.)
*“Abdullah Efendinin Rüyaları” (hikâye) onun basılı ilk edebiyat yapıtıdır.
*İlk romanı “Mahur Beste”, Ülkü dergisinde tefrika edilmiştir.
*Doğu-Batı sorunu, yurt sevgisi, zaman, rüya, geçmişe özlem ve İstanbul Tanpınar’ın eserlerinin başlıca konularıdır.
*Tanpınar, çağdaşlaşma sürecindeki bireyin, geleneksel kültürle modern kültür arasında sıkışmasını, yaşadığı çatışmaları, bunların toplum hayatına ve bireyin iç dünyasına yansımalarını romanlarında işlemiştir.
*Romanlarında nutuğa, telkine yer vermez.
*Doğu ve Batı kültürlerinin sentezi olan ürünler ortaya koymuştur.
* “Şiirde sustuğum şeyleri roman ve hikâyemde anlatırım.” der.
AHMET HAMDİ TANPINAR’IN ESERLERİ:
Roman: Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Sahnenin Dışındakiler, Mahur Beste, Aydaki Kadın
Şiir: Şiirler
Hikâye: Abdullah Efendinin Rüyaları, Yaz Yağmuru, Hikâyeler (yazarın ölümünden sonra derlenmiş olan bu kitap, iki kitabındaki hikâyelerin yanı sıra daha önce kitaplaşmamış hikâyeleri de içermektedir)
Deneme: Beş Şehir, Yaşadığım Gibi, Mücevherlerin Sırrı
Makale: Edebiyat Üzerine Makaleler
İnceleme-Araştırma: XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Tevfik Fikret, Yahya Kemal, Namık Kemal Antolojisi
Not: Mahur Beste, II. Abdülhamid devrinin ve ilmiye sınıfının; Sahnenin Dışındakiler, II. Meşrutiyet dönemi, mütareke ve işgal yıllarının; Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Cumhuriyet dönemi ve yeni bürokrasinin; Aydaki Kadın, Demokrat Parti döneminin sosyal eleştirisini ihtiva etmektedir.
