AHMET MİTHAT EFENDİ HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ - TYT TÜRKÇE - AYT EDEBİYAT ( YKS ) / SONER HOCA

SONER HOCA İLE TÜRKÇE / EDEBİYAT

İçeriğe git

AHMET MİTHAT EFENDİ HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ

SANATÇILAR > SANATÇILAR
AHMET MİTHAT EFENDİ: (1844 - 1912)
*Tanzimat Edebiyatı Birinci Dönem sanatçısı, yazar, gazeteci, yayımcı, muallim.

*İstanbul’da dünyaya geldi.
*Eğitiminin ardından memuriyete atandı.
*Kendi adını bu gence veren Midhat Paşa, çeşitli imkânlar sağlayıp Fransızca çalışmaya teşvik etti.
*Tuna gazetesinde muharrir, daha sonra da başmuharrir olarak yazı hayatına başlamıştır.
*Midhat Paşa ile gittiği Bağdat’ta kültürlü bir çevre ve sağlam bir sohbet meclisi bulmuştur.
*Ressam Osman Hamdi Bey, Batı kültürü; Muhammed Feyzî ez-Zühâvî, din ve medrese kültürü; Şirazlı Bakır Can Muattar Doğu ilimleri ve felsefe sahalarında ona tesir etmiştir.
*İstanbul’a dönünce Tahtakale’de oturduğu evde kurduğu matbaada, aile fertlerinin de katkısıyla kendi kitaplarını neşretmiştir.
*1873’te, Genç Osmanlılar’ın arasında, onlarla ilgisi olmadığı halde, Rodos’a sürülmüştür.
*Rodos’ta çocuklar için bir “Medrese-i Süleymâniyye” kurmuş ve orada ders vermiştir.
*Ders kitaplarını ve ilk romanlarını neşre başlamıştır.
*İstanbul’a döndüğünde gazetecilik, romancılık ve neşriyat faaliyetlerini yoğunlaştırmıştır.
*Tercümân-ı Hakîkat’i çıkarmaya başlar.
*II. Meşrutiyet’ten sonra genel tarih, dinler tarihi, felsefe tarihi, eğitim tarihi gibi dersler okutmuştur.
*1912’de Dârüşşafaka’da ölür. Mezarı, Fatih Camii hazîresindedir.
*Ahmet Mithat Efendi, halk ve hizmet adamıdır.
*Türk edebiyatının gerçek anlamda ilk popüler ve üretken yazarıdır.
*Farklı türlerde iki yüz civarı eser yayımlamıştır.
*“Yazı Makinesi” olarak tanınır.
*Ahmet Mithat'ın yazı faaliyetinin bugün için en önemli cephesi roman ve hikâyeciliğidir.
*İlk eserlerinde romantizmin, sonraki eserlerinde ise realizmin ve natüralizmin etkisinde kalmıştır.
*Devri içinde "hace-i evvel" unvanı ile anılmıştır. (Çeşitli bilgileri, halkın rahatlıkla anlayabileceği bir lisan ile yayan kimse.)
*Halkın rahatlıkla anlayabileceği "sade dil" kullanmayı tercih etmiştir.
*Dille birlikte üslubundaki sadelik dikkat çeker. Hatta bu, özensizliğe kadar varır.
*Yazar/ anlatıcı, olay örgüsünün akışına sık sık karışır.
*Okuyuculara anlatılan mesele hakkında bilgi ve görüşlerini söyler veya onların fikirlerini sorar.
*Hikâye ve romanlarında zaman zaman kendine de seslenir.
*Hemen her konuya duyduğu ilgi ve merakını okuyucuya da aşılamaya çalışmıştır.
*Eserlerinin sonunda genellikle bir "kıssadan hisse" çıkarma söz konusudur.
*Türk halk tiyatrosunun tahkiye ve diyalog tarzı, yer yer Ahmed Midhat’ın romanlarını süslemiştir.
*Meddahlar gibi okuyucunun dikkatini toplayabilmek için onlarla diyalog kurma yolunu seçer.
*Romanları teknik açıdan kusurludur.
*“Sanat toplum içindir.” anlayışını benimsemiştir.
*Hiçbir sanat endişesi gütmeden yazmıştır.
*Sanatçının en önemli amacı, halkı hem eğitmek hem de onlara okuma zevki kazandırmaktır.
*Bazı eserlerinde olağanüstü tiplere rastlanır.
*Doğu ve Batı medeniyetlerini mukayese edip, tenkit süzgecinden geçirmiş, sentez oluşturmaya çalışmıştır.
*Ona göre roman ve tiyatroya, önce Batı’yı taklit yoluyla başlamak, daha sonra mahallî ve millî bir karakter vermek gerekir.
*Ahlâk yönünden, kendi millî ve içtimaî gerçeklerimiz aksettirilmelidir.
*Sayısı altmışı aşan büyük hikâye ve romanlarından pek çoğu Tanzimat devrinin karakteristik düalizmini (ikiliğini)(batı-doğu, eski-yeni) sergiler.
*Batı kültürünü benimsemiş müspet tiplerle, Batı’nın sadece serbest ve rahat yaşama tarzını benimsemiş menfi tipler arasındaki çatışma, romanlarının temelini teşkil eder.
*Türk fikir hayatında ilk defa onunla Batı’nın felsefe problemleri üzerinde düşünülmeye başlanır.
*Tanzimat kuşağı içerisinde "materyalizm" konusunu detaylıca ele alan ilk yazardır.
*İslâm ahlâkına ve doktirinine gittikçe artan bir bağlılık göstermiştir.
*Ulusal değerleri de hep önemsemiştir.
*Ateist Buchner’i savunan Bahâ Tevfik ve arkadaşlarına karşı cephe almıştır.
*Kayıtsız şartsız bir hürriyet görüşünü kabul etmemiştir.
*Ona göre metafizik bakımdan mutlak hürriyet sadece Allah’a mahsustur.
*Romanlarda idealize ettiği tipler, Türk-Osmanlı İslâm düşünce ve hareket tarzının temsilcileri gibidirler.
*Servet-i Fününcuları hedef alarak yazdığı "Dekadanlar" (Düşkünler) adlı yazı, edebiyatımızın en meşhur edebi tartışmalarından birini başlatmıştır.
*"Müsabaka-i Kalemiyye: İkram-ı Aklam" adlı yazısı ile Türk edebiyatında ilk kez "klasikler" konusu ele alınmıştır.
*Esaret adlı eserinde, kölelik konusu ilk defa ele alınmıştır.
*Müşahedat adlı eseri natüralist anlayışa sahip en önemli eseridir.
*Bahtiyarlık adlı romanı köy ve kent yaşamını karşılaştıran bir eserdir.
*Felatun Bey ile Rakım Efendi romanı yanlış batılılaşma konusu üzerine kaleme alınmış en meşhur eserlerdendir.
*Teehhül adlı eseri Şinasi'nin Şair Evlenmesi ile aynı konuyu işlemesi açısından önemlidir.
*Ahmet Cevdet Paşa'nın kızı ve Türk edebiyatındaki ilk kadın romancı olan Fatma Aliye Hanım ile birlikte Hayal ve Hakikat adlı ortaklaşa bir roman çalışması mevcuttur.
* “Halk için roman” çığırını edebiyatımızda o açmıştır.
*Muallim Naci başta olmak üzere, Ahmet Rasim ve Hüseyin Rahmi gibi yazarların yetişmesine yardımcı olmuştur.
*O, hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır, denilebilir.


AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN ESERLERİ:

Hikâye: Letâif-i Rivâyât, Kıssadan Hisse, Karı-Koca Masalı,
Suni'fi Zann, Gençlik, Esâret, Teehhül, Felsefe-i Zenân (mektup roman özelliğinde), Gönül, Mihnetkeşân, Firkat, Ölüm Allâhın Emri, Bir Gerçek Hikâye, Bir Fitnekâr, Nasîb, Bekârlık Sultanlık mı Dedin?, Obur, Kambur, Bir Tövbekar, Çifte İntikam, Para, Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar, Diplomalı Kız, Dolabdan Temâşâ,
İki Hud'akâr, Emânetçi Sıdkı, Cankurtaranlar, Ana-Kız.

Roman: Felatun Bey’le Râkım Efendi, Hasan Mellâh (Sır İçinde Esrar), Hüseyin Fellâh, Paris’te Bir Türk, Henüz On Yedi Yaşında, Yeniçeriler, Dünyaya İkinci Geliş (İstanbul'da Neler Olmuş), Dürdane Hanım, Jön Türk, Yeryüzünde Bir Melek, Çengi, Süleyman Musûlî, Kafkas, Karnaval, Vah!, Acâib-i Âlem, Esrâr-ı Cinâyât, Cellat, Volter Yirmi Yaşında (biyografik roman), Hayret, Bahtiyarlık, Cinli Han, Taaffüf, Gönüllü, Çingene, Arnavutlar-Solyotlar, Demir Bey Yahut İnkişaf-ı Esrar, Fenni Bir Roman Yahut Amerika Doktorları, Haydut Montari, Gürcü Kızı Yahut İntikam, Rikalda Yahut Amerika'da Vahşet Âlemi, Diplomalı Kız, Nedâmet mi? Heyhât, Şeytankaya Tılsımı, Müşâhedât, Ahmed Metin ve Şîrzât, Bir Acîbe-i Saydiyye, Eski Mektuplar, Altın Âşıklar, Mesail-i Muğlaka, Hikmet-i Peder.

Oyun: Çengi, Eyvah, Açık Baş, Ahz-ı Sar yahut Avrupa'nın Eski Medeniyeti,
Zuhur-ı Osmaniyan, Çerkes Özdenleri, Fürs-i Kadim'de Bir Facia yahut Siyavuş.

Çeviri: Amiral Bing, Papastaki Esrar, Aleksandr Stradella.

Gezi:  Avrupa'da Bir Cevelan, Sayyadane Bir Cevelan

İnceleme-Araştırma:
Durub-ı Emsal-i Osmaniye:  Şinasi Hikemiyatının Ahkâmı -Tasvir-,
İktisat Metinleri: 1. kitap: Ekonomi Politik. II. kitap: Düğümlerin Çözümü,
İstibşâr/Amerika'da Neşr-i İslâm Teşebbüsü,
Ahbar-ı Asara Tamim-i Enzar (Roman Tarihine Genel Bir Bakış)

Tarih: Kâinat (15 kitap), Üss-i İnkilab (2 cilt), Tarih-i Umumi (2 cilt),
Mufassal Tarih-i Kurun-ı Cedide (3 cilt), Tedris-i Tarih-i Edyan,
Tedris-i Tarih-i Umumi, Zübdetü’l-Hakayık,
Son Peygamber/Beşair-i Sıdk-ı Nübüvvet-i Muhammediyye

Hatıra: Menfa / Sürgün Hatıraları,

Makale: Müntehabat-ı Tercüman-ı Hakikat (3 cilt), Müntehebat-ı Ahmed Mithad (3 cilt)
    
Mektup: Halla-ü Ukad

Psikoloji: Nevm ve Hâlât-ı Nevm, İlhamat ve Taglitat (İlhamlar ve Ayartmalar)

Düşünce: Ben Neyim?/Hikmet-i Maddiyyeye Müdafa'a

Biyografi: Fatma Aliye, Beşir Fuat

Tenkid: Sait Beyefendi Hazretlerine Cevap, Schopenhauer'in Hikmet-i Cedidesi

Ders Kitabı: Hâce-i Evvel, Medrese-i Süleymâniyye

Çıkardığı Gazeteler: Tercüman-ı Hakikat, Bedir, Devir

Çıkardığı Dergiler: Dağarcık, Kırkambar

İçeriğe dön