BÜYÜK HARF / KÜÇÜK HARF
BÜYÜK HARF / KÜÇÜK HARF
BÜYÜK HARF:
*Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede ilk harf büyük yazılır.
( "Banka, bütçe, devlet, fındık, kanepe, menekşe, şemsiye" gibi yüzlerce kelime… )
*Takma adlar büyük harfle başlar.
(Bu, Muhibbi’nin şiiriydi. / Kanuni Sultan Süleyman)
*Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar:
(Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Kaymakam Erol Bey; Sayın Prof. Dr. Hasan Eren; Mustafa Efendi, Zeynep Hanım, Bay Ali Çiçekçi, Yüzbaşı Cengiz Topel; Mimar Sinan, Fatih Sultan Mehmet, Genç Osman, Deli Petro)
*Akrabalık adı olup lakap veya unvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle başlar.
(Baba Gündüz, Dayı Kemal)
*Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar.
(Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali dün kabul etti.)
*Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
(Sayın Başkan, / Sayın Rektör, )
*Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar.
(Sevgili Kardeşim, / Aziz Dostum, / Değerli Dinleyiciler, )
*Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır.
(Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi)
*Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar.
(Ağrı Dağı, Asya Yakası, Çanakkale Boğazı, Dicle Irmağı, Ege Denizi, Fırat Nehri, Süveyş Kanalı, Van Gölü, Zigana Geçidi)
*Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar.
(Yunus Emre Mahallesi, Zafer Meydanı, Ziya Gökalp Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı)
*Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
(Dolmabahçe Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Galata Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı)
*Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır.
(Hisar’dan, Boğaz’dan, Köşk’e)
*Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
(Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Millî Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Çankaya Lisesi; Anadolu Kulübü, Mavi Köşe Bakkaliyesi; Türk Ocağı, Yeşilay Derneği, Muharip Gaziler Derneği, Emek İnşaat; Bakanlar Kurulu, Türk Dili Dergisi Yayın Danışma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü)
*Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
(Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği)
*Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar.
(Bu yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacak. / TBMM)
(Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Kurumun 21 Mayıs 2009 tarihinde Kars’ta düzenlediği toplantıda kullanıma açıldı. / TDK)
(2876 sayılı Kanun bu yıl yeniden gözden geçiriliyor.)
(Yazarlara ödenecek telif ücreti, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ne göre düzenlenmektedir. Yapılan işlem Yönetmelik’in 4’üncü maddesine aykırı düşmektedir.)
*Özel adın tamamı büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki de büyük harfle yazılır.
(DİL VE TARİH-COĞRAFYA FAKÜLTESİ)
*Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.
(Cumhuriyet Bayramı, Ramazan Bayramı, Nevruz Bayramı, Miraç Kandili; Anneler Günü, Dünya Tiyatro Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez)
*Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.
(VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim Araçlarında Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni, Karamanlı Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı)
*Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
(Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Lale Devri, Cahiliye Dönemi, Buzul Dönemi, Millî Edebiyat Dönemi, Servetifünun Dönemi’nin, Tanzimat Dönemi’nde)
*Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.
(29 Mayıs 1453 Salı günü / Lale Festivali 25 Haziran’da başlayacak.)
*Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.
(Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Doktor, Otobüs Durağı, Dolmuş Durağı, Şehirler Arası Telefon, 3. Kat, 4. Sınıf, 1. Blok)
*Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.
*Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde “sadece özel adlar” büyük harfle başlar.
(Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş dondurması, Van kedisi)
KÜÇÜK HARF:
*Ara cümle büyük harfle başlamaz.
(Cihan yıkılsa -emin ol- bu cephe sarsılmaz.)
*İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz.
(Bu sefer de onları -her zamanki yerlerinde bulmak ihtimaliyle- farkında olmadan aramıştım.)
*İki noktadan sonra cümle ve özel ad niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bunlar büyük harfle başlamaz.
(Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler...)
*Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime özel ad değilse büyük harfle başlamaz.
(2007 yılında Türk Dil Kurumunun 75. yılını kutladık.)
*Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar.
(Tülay ablama gittim. Ayşe teyzemin keki çok güzel.)
*Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar.
(Biz dünyadan ayrı yaşarken dünya epey değişmiş.)
*Doğu, batı sözcükleri, yön bildirdiğinde küçük yazılır.
(Bursa’nın doğusu, Ankara’nın batısı)
*Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar.
(Konya ili, Etimesgut ilçesi, Uzungöl beldesi, Taflan köyü)
*Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz.
(Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu)
*Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de” sözleriyle “mı, mi, mu, mü soru eki” küçük harfle yazılır.
(Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı?, Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu)
*Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz.
[hicaz (Türk müziğinde bir makam), jul (fizikte iş birimi), donkişotluk (gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışma)]
*Para birimleri büyük harfle başlamaz. (“Türk Lirası”, şeklinde yazarken büyüktür.)
(avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret)
(Kısaltma: kr. / kuruş, Türk Lirası / TL)
*Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
(Ahmet geldi, o gelmedi.)
*Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz.
(acemaşiran, acembuselik, bayati, hicazkâr, türkü, varsağı, bayatı)
*Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar.
(Okullar genellikle eylülün ikinci haftasında öğretime başlar.)
