DİVANÜ LÜGÂTİ’T-TÜRK
ESERLER > A B C Ç D E F
DİVANÜ LÜGÂTİ’T-TÜRK:
*Divanü Lugati't-Türk (Türk Dillerinin Sözlüğü), Karahanlı döneminden -Kutatgu Bilig'ten sonra- bize kalan ikinci önemli eserdir.
*11.yy’da (1072-1074) Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır.
*Sunulduğu kişi ile ilgili iki rivayet vardır:
1-Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur. 2-El-Muktedi Bi-Emrillah’a sunulmuştur.
*Batı Asya yazı Türkçesiyle ilgili var olan en kapsamlı ve önemli dil yapıtıdır.
*Türkçe’nin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır.
*Kitap için "Ansiklopedik Sözlük" denebilir.
*Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu göstermek amacıyla yazılmıştır.
*Türkçeden Arapçaya bir sözlük olarak düzenlenmiştir.
*Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.
*Sekiz bölümden oluşur.
*8000 civarı Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmiştir.
*Eserin içindeki dörtlükler hece vezniyle yazılmıştır.
*Çoğu 4+3 duraklı 7 heceli, kimileri ise 4+4 duraklı 8 hecelidir.
*Beyitlerin çoğu ise aruz vezniyledir.
*Kaşgarlı Mahmut, bu eserinde; yaşadığı devirdeki Türk illerinin ve boylarının kullandığı ağızları tespit etmiştir.
*Türkçe kelimelerin karşılıklarını halk dilinden derlediği örneklerle delillendirmiştir.
*Kelimelerin anlamlarının iyi anlaşılması için deyimlerden, atasözlerinden (sav) ve şiirlerden (koşuk, sagu, destan) örnekler verilmiştir. Bu yönüyle eser, bir kültür hazinesi değerine kavuşturulmuştur.
*Eser, bir nevi antoloji özelliği de gösterir.
*Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve gelenekleri üzerine önemli bilgiler vardır.
*Devrinin Türk dünyasını gösteren bir harita da vardır.
*Eserde yer alan harita, Türk Dünyası ile ilgili olarak yayınlanan ilk haritadır.
*Oğuz Türklerinin 24 boyu ile ilgili şemayı da verdiği Divân'da Türk dilinin grameri yanında, Türk yer adları, Türk damgaları ve Türk topluluklarını da etraflı şekilde anlatmıştır.
*Orijinalinin nerede olduğu bilinmemektedir.
*Bugün elimizde Şamlı Mehmed bin Ebu Bekir'in, 1266 yılında kopya ettiği bir nüshası vardır. Diyarbakırlı Ali Emirî Efendi tarafından 1917 yılında bir sahaftan satın alınmıştır. Bu nüsha, İstanbul Fatih'teki Millet Kütüphanesi’ndedir.
*Divanü Lugati't-Türk; bir sözlük olmakla birlikte, Türk milletinin yüceliğini de anlatan bir âbide eserdir.
