DÜNYA EDEBİYATINDA ROMAN
SINIFLAR > LİSE 2 > LİSE-2 / 5. ÜNİTE: ROMAN
Bakınız: DÜNYA EDEBİYATINDA ROMAN-2
DÜNYA EDEBİYATINDA ROMAN-1:
*Roman, destan türünün geçirdiği gelişimin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır.
*Romanın ortaya çıkmasında, söylencelerin, destanların, kahramanlık öykülerinin ve masalların katkısı vardır.
*Kimi görüşlere göre, roman kaynaklarını İlk Çağ’da bulur.
*Başlangıçta romanlar, görünüş itibariyle destanlara benzemektedir.
*Ancak destanlar gerçek dışı öğelerle süslenmiş olmakla birlikte tarihi olayları ve yaşamış kahramanları konu alıyordu. Romanlar ise tamamen hayaliydiler.
*Destanlardan romanı ayıran en belirgin nitelik ise romanlarda aşk ve kadının yer almasıdır.
*Bu romanlarda, sihirbazlık, peri masalları, olağanüstü olaylar önemli yer tutar.
*Romanın bir tür olarak bağımsızlaşması, Rönesans’la köklü bir değişime uğrayan Batı’nın yeni dünya görüşüne bağlanır.
*Rönesans döneminde, her alanda oluşan zihniyet değişimi, sonraki yüzyılda modern romanın ortaya çıkışını hazırlar.
*Burjuvazinin hızla yükseldiği bu çağda, soyluların dışındaki insanların dünya görüşlerini, yaşama tarzlarını değiştiren önemli olaylar olmuştur.
*Matbaa bu dönemin ürünüdür.
*Matbaanın ilk yıllarından itibaren romanlar basılıp, yayımlanır ama ikinci derecede bir tür olarak kalmaya devam eder.
*Matbaanın bilgiyi yayan bir araç olması masal dünyasının da sonunu getirir.
*Bilgi kaynakları ve eski inanç sistemleri değişikliğe uğrar.
*Cervantes’in Don Quijote’la şövalye romanlarını hicvetmesinden önce, 16. yüzyılın ortalarında İspanya’da pikaresk roman ortaya çıkar.
*Hırsız, gezgin serseri anlamına gelen le picaro bu romanlara adını veren marjinal tiptir.
*İspanya’dan diğer Avrupa ülkelerine de yayılan pikaresk roman, bir bakıma romanın çıraklık dönemini yansıtır.
*16. yüzyılda tabiata yönelişle, akla ve bilimsel gelişmelere güvenle seküler dünya görüşünün temelleri kuvvetle atılır.
*Bu görüşün temsilcisi olarak Fransa’da, Rabelais, “Gargantua ve Pantagruel” adlı fantastik eseriyle romana yeni bir boyut getirir.
*Bir dev ailesinin serüveninin anlatıldığı, mizahî bir üslûpla kaleme alınmış eser, köhnemiş değerlere ve kurumlara, özellikle kilise ve yargıya yöneltilmiş eleştirilerle doludur.
*Modern romana geçiş çizgisinde Rabelais öncü bir şahsiyet olarak belirirken, ondan yaklaşık yüzyıl sonra gelen Cervantes, modern romanın doğuş noktasında yerini alır.
*17. yüzyılda roman alanında dikkat çeken iki eser vardır:
-Honoré d'Urfé > L'Astree (Pastoral bir roman)
-Madame de La Fayette > Princesse de Cleves (İnsan tabiatını ve kadın ruhunu inceleyen psikolojik bir roman)
*Modern anlamda romanın ilk olgun örneği olan Don Kişot‘un (Cervantes), birinci cildi 1605’te, ikincisi 1617’de yayımlanır.
*Roman tarihinde en çok okunan, en çok söz edilen bu eser, modern romanın başlangıcı sayılır.
*18. yüzyılda roman alanında dikkat çeken eserler:
-Daniel Defoe > Robinson Kruzo, Moll Flanders
-Jonathan Swift > Guliver’in Gezileri (Maceraları)
-Fenelon > Telemaque
-Voltaire > Candide
-J. J. Rousseau > Emile, Yeni Heloise, Yalnız Gezginin Hayalleri
-Lesage > Topal Şeytan, Gil Blas
-Diderot > Kaderci Jacques ile Efendisi
-C. D Laclos > Tehlikeli Alâkalar
-Chateaubriand > Atala ve Rene
-Bernardin de Saint-Pierre > Paul ve Vırginie
-Goethe > Genç Werther'in Acıları
*Bu türün gelişmiş örnekleri 19. yüzyılda verilmeye başlanmıştır.
*Roman, bir tür olarak karakteristik özelliklerini romantizm ve realizm akımları sayesinde 19. yüzyılda kazanmıştır.
*Stendal, Balzac, Flaubert, Victor Hugo, Lamartine, Alfred de Musset, Puşkin, Turgenyev, Dostoyevski, Tolstoy, Gogol, Gorki, Zola, Proust, Charles Dickens, Jane Austen, George Eliot, Bronte Kardeşler, W. Scott 19. yüzyılın önemli romancılarıdır.
*Bu yüzyılda natüralizm de etkili olmuştur.
*20. yüzyıldaki sosyal ve teknolojik gelişmeler romana da yansımıştır.
*20. yüzyılda Sezgicilik, Varoluşçuluk, Nihilizm gibi felsefe akımlarının sinesinde gelişen roman, çağının bunalımlarını yansıtan bir tür olmuştur.
*Kapitalizmin yükselişi, tüketim ekonomisinin gelişimiyle bireyin dünya düzeni içinde aldığı konum, onu modern çağın kahramanı, öznesi olmaktan nesneye indirgemiştir.
*Birey, yönlendirilen, nesneleşmiş; bundan dolayı çağına, toplumuna yabancılaşmış ve yalnızlaşmıştı.
*Bu çağın romanları, kaybeden, yabancılaşan insanı (Kafka) işlemeye başladılar.
*İrlandalı James Joyce, klâsik romanın kronolojik zaman akışını bir yana bırakarak, insanın bilinçaltının belirlediği zaman sistemini esas almıştır.
*İngiliz kadın roman yazarı V. Woolf da James Joyce gibi bilinç akımı tekniğine başvurmuştur.
*Fransız edebiyatında, Proust yeni bir roman anlayışına giden yolu açar.
*A. Gide, klasik tarzdan yeni tarz bir romana geçer.
*Özellikle Varoluşçu felsefenin yansımalarını taşıyan eserler, klâsik tarzdan uzaklaşmaya neden olurlar.
*Feminist hareketin öncülerinden varoluşçu Simone de Beauvoir ise kadının sosyal, siyasî ve cinsel sorunları üzerinde durur.
*Alman edebiyatında Thomas Mann, burjuvazinin yozlaşmasını eleştirir.
*Doğu mistisizmine ilgisiyle tanınan Hermann Hesse, eserlerinde çağının insanına bireysel bunalımlarından bir çıkış yolu göstermeye çalışmıştır.
*Amerikan romanında, realizmin ve natüralizmin izleri görülür.
*Bilinç akışı tekniğini uygulayan romancılardan William Faulkner’in Ses ve Öfke romanı, 20. yüzyıl dünya romanının en başta gelen eserlerindendir.
*Fransa’da 1950’lerde ortaya çıkan Yeni Roman akımının başlıca öncüleri olan yazarlar, geleneksel anlatı yapısını kırarak romanesk yapının gerçeklik üzerinde oluşturduğu yanılsamayı göstermeye çalıştılar.
*Nesnelere odaklanan anlatımıyla roman kahramanını yok ederek, kişileri önemsizleştiren bu akımın yazarları betimlemeye daha çok önem vermişlerdir.
*20. yüzyıl son çeyreğinde, gerçekliğin çok çeşitli algılarına yer veren postmodern anlayış, bir yandan Batı modernitesine karşı yapısıyla dünya genelinde romanın daha yaygın, daha popüler bir tür olmasına yol açarken, bir yandan da okuru aktif olarak yazının, inşanın içine çeken ve donanımlı “örnek okur”a ihtiyaç duyan yapısıyla seçkinci bir görünüş sunar.
*Dünyanın çeşitli ülkelerinden Cengiz Aytmatov, Milan Kundera, Umberto Eco, Italo Calvino, Paul Auster, Amin Maalouf, Paulo Coelho çağdaş romanın ünlü isimlerinden birkaçıdır.
