FÜTÜRİZM (GELECEKÇİLİK) NEDİR ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
SINIFLAR > LİSE 3 > LİSE-3 / 1. ÜNİTE: GİRİŞ
FÜTÜRİZM: (GELECEKÇİLİK)
* “Makine” ve “hız”ı sanata taşıyan bu akım, 20.yüzyıl başlarında ortaya çıkmıştır.
*Modern sanat ve toplumsal hareketlerin akımıdır.
*İtalyan yazar Marinetti tarafından öne sürülmüştür.
*Marinetti, “Manifesto Futurisita”yı (Fütürizm Bildirisi) hazırlayarak yayımlamıştır. (1909)
*Marinetti, fütüristlerin sürat, gençlik ve şiddete hayran olduklarını ifade ederken modern teknolojik araçların, otomobil ve uçak ile sanayi şehrinin, insanlığın doğaya karşı zaferini gösterdiğini savunmuştur.
*Marinetti'nin ilk fütürist bildirisinden sonra fütüristler, değişik konularda bildiriler yazıp yayımlamaya devam etmişlerdir.
*Fütürizm akımını takip edenler her türlü sanat alanında; özellikle resim, heykel, seramik, grafik tasarım, iç mimarlık, sanayi ürünleri tasarımı, edebiyat, müzik, tiyatro, film, tekstil, moda ve mimarlık alanında eserler vermişlerdir.
*Radikal bir dönüşümü ifade eden bu akım, geçmişin köhneleşmiş birikimine karşı “yeni bir toplumsal dinamizm” getirmek istiyordu.
*Fütürizmin kurucusu Marinetti, Avrupa’da birçok yazarı etkilemiştir.
*Fütürizm, faşizm ile özdeşleşip 1920’lerin ortalarına doğru etkisini yitirmiştir.
*Zamanla radikal bir karşı çıkıştan ‘geleceğin tasarlanması’ çabasına dönüşen akım, bu değişimle bilim ve sanat dünyasındaki etkisini sürdürmektedir.
"İlk bildiri"den:
“Biz dünyadaki gerçekten sağlıklı tek şeyi, yani savaşa ve ölüme götüren güzel düşünceleri yüceltiyoruz.”
"Bizler müzeleri, kütüphaneleri yerle bir edip ahlakçılık, feminizm ve bütün yararcı korkaklıklarla savaşacağız."
FÜTÜRİZM AKIMININ ÖZELLİKLERİ:
*Geçmişteki estetik değerler ve gelenekler bütünüyle reddedilir.
*Geçmişi özleyip geçmişi tekrarlama ve geçmişi taklit etme inançlarına tümüyle karşı çıkmışlardır.
*İnsan, alışkanlıklarının dar ve uyuşuk dünyasından çıkarılmalıdır.
*Kendilerinden önce ortaya çıkmış olan eserlerin, temalarının ve konularının bir tarafa atılmasını isterler.
*Dünyanın geleceğinin "modernlik"te olduğu savunulur.
*Ülkeleri geçmişin ağırlığından ayırıp modernleştirmek gerekir.
*"Şehirleşmiş Medeniyet", "Makineleşme" ve "Sürat" kavramları toplumsal hayatta bir temel haline getirilmelidir.
*Sanatta sürekliliği, değişkenliği, hareketliliği savunan bir akım olarak da bilinir.
*Hızın, süratin güzelliği vurgulanarak uçaklara, arabalara, trenlere övgüler yağdırılır.
*Sanatta gelenekçilik, sanatın ölümüdür.
*Sanat tarihçileri faydasız, hatta zararlıdır; onlara aldırmamak gerekir.
*Sanatçı daima yeninin, değişenin peşinde olmalıdır.
*Işık ve hareket, sanat eserinin temel unsuru olmalıdır.
*Gerçek sanat eseri, hayatın dinamizmini ifade eder.
*Kelimelerin ve deyimlerin sanat eserleri üzerindeki sıkıcı ağırlığı kaldırılmalıdır.
*Makine ve çark sesleri, fabrika gürültüleri duygu ve hayalin yerini almıştır.
*Edebiyat durgunluktan ve uyuşukluktan sıyrılmalıdır.
*Edebiyatta işlenecek konular, saldırgan hareketler, kavga ve dövüştür.
*Şiirde temel öğeler, cesaret, cüret ve isyandır.
*Şiirde geleneksel kurallar terk edilir. Ölçü ve uyaktan vazgeçilir.
*Şiir yazarken özgürce davranılır.
*Şiirde sokak dili kullanılır.
*Fütüristlerin parolası, “sözcüklere özgürlük”tür.
*“Makineleşmeye hayranlık”, “hız”, “ataklık”, ”gemilere, trenlere, uçaklara övgü”, ”savaşın güzelliği” temaları fütürist şairlerin başlıca dayanakları olmuştur.
FÜTÜRİZM AKIMININ DÜNYADAKİ TEMSİLCİLERİ:
Filippo Tommaso Marinetti, Vladimir Mayakovski, Boris Pasternak, Bruno Munari, Velimir Khlebnikov, Igor Severyanin, Mario Carli, Aldo Palazzeschi, Giovanni Papini
TÜRK EDEBİYATINDA FÜTÜRİZM:
*Türk edebiyatında Nazım Hikmet fütürizmden etkilenmiştir.
*Serbest şiiri benimsemesi, kimi şiirlerinde makineleşme isteğini dile getirmesi ve Resimli Ay adlı dergide “Putları Yıkıyoruz” adlı yazı dizisinde geleneksel Türk şiiri ve bu şiirin ozanlarına tavır alması, ondaki fütürist etkileri açıklar.
FÜTÜRİZMİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
Nazım Hikmet
