GÖNDERGE – GÖSTERGE – GÖSTEREN – GÖSTERİLEN
TÜRKÇE > KONULAR
GÖNDERGE – GÖSTERGE – GÖSTEREN – GÖSTERİLEN:
Gönderge:
*Dış dünyada yer alan, bir göstergenin belirttiği nesne veya varlık.
*Dil ile ifade edilebilcek her varlık bir gönderge olarak kabul edilir.
Gösterge:
*Kendi dışındaki bir şeyi gösteren, düşündüren, onun yerini alabilen, sözcük, nesne, görünüş veya olgulara “gösterge” adı verilir.
*İletişim etkinliğinde gösterge temel kavramlardan biridir. Çünkü iletişimde varlık ve objeler değil; onların sembolü olan göstergeler kullanılır.
*En yaygın ve en kullanışlı göstergeler, dil göstergeleridir.
Gösteren: Sözcük, resim, şekil, işaret vb. öğelere “gösteren” denir.
Gösterilen: Gösteren, akılda birtakım görüntüler oluşturuyorsa, bu da “gösterilen”dir.
*Dil bilimde dil ile ifade edilecek her varlık göndergedir.
*Göndergeyi (varlığı) dilde karşılayan dil işaretleri (sözcükler) ise göstergedir.
*Göstergenin somut yönüne (sözcüğü oluşturan ses işaretlerine, harflere) gösteren denir.
*Göstergenin soyut yönüne (varlığı karşılayan anlam yönüne) gösterilen denir.
Örnek:
>kalem (bir varlıktır) >GÖNDERGE
>kalem (sözcük) >GÖSTERGE
>k-a-l-e-m (sözcüğü oluşturan harfler) >GÖSTEREN
>yazı yazmaya yarayan araç (anlam) >GÖSTERİLEN
Göstergeler, dil göstergeleri ve dil dışı göstergeler olmak üzere ikiye ayrılır:
1. Dil Göstergesi:
*Söz veya yazıyla gerçekleştirilen her türlü etkinlik, eylemdir.
*Örneğin her sözcük, bir dil göstergesidir. Ancak "resim, şekil, işaret, hareket, jest ve mimikler" dil dışı göstergelerdir.
2. Dil Dışı Göstergeler:
Doğal gösterge: İlkbaharda ağaçların yeşermesi gibi her türlü doğal durum, “doğal gösterge”dir.
Sosyal gösterge: Görgü kuralları, trafik lambaları gibi unsurlar, “sosyal gösterge”dir.
DİL DIŞI GÖSTERGELER VE ÖZELLİKLERİ:
Belirti:
*Amacı olmayan, istem dışı gelişen doğal göstergelerdir.
*Belirtide gösteren ile gösterilen arasındaki ilişki, sebeplidir.
*Gece bir evin ışığının yanması, insanların yatmadığının belirtisidir, dumanın görülmesi ateşin olduğunu gösterir.
Belirtke:
*İletişim kurma, bir ileti aktarma, bir bilgi verme amacı içeren göstergelerdir.
*Gösteren ve gösterilen arasındaki ilişki sebepsiz ve uzlaşımsaldır.
*Trafik levhaları bu göstergelerdendir.
İkon:
*Dili kullanmadan bilgi ve iletileri aktaran görsel araçlardır.
*Resim, heykel, fotoğraf vb.
Simge:
*Bir toplumda gösterenle gösterilen arasında sürekliliğini koruyan, uzlaşımsal ve genellikle nedensiz ilişkiye dayanan görsel biçimdir.
*Bayrak, güvercin, zeytin dalı vb.