HACI BEKTAŞ VELİ HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
HACI BEKTAŞ-I VELİ: (13. YÜZYIL)
*Halk/Tasavvuf edebiyatı şairi.
*Asıl adı Muhammed’dir.
*Türkistan’ın Nişabur şehrinde doğmuştur.
*Manevi eğitimden geçtikten sonra Ahmet Yesevi’nin işareti ile Horasan’dan Anadolu’ya gelmiştir.
*Hacı Bektaş'ın Amasya, Kayseri, Sivas şehirlerine gittiği daha sonra Karacahöyük'e yerleştiği Aşıkpaşazâde tarafından nakledilmektedir.
*Anadolu’da birliğin sağlanması, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması yolunda büyük çaba sarf etmiştir.
*Yeniçeri ocağının kurulmasında etkili olmuştur.
*Türbesi Kırşehir’in Hacıbektaş ilçesindedir.
*Bilinen en önemli eseri “Makalat”tır. (Sohbetler, sözler anlamına gelir.)
*Dini-Tasavvufi Türk Halk Edebiyatının önde gelen temsilcilerindendir.
*Bektaşilik tarikatının kurucusudur.
HACI BEKTAŞ-I VELİ’NİN ESERLERİ:
Makalat, Vilâyetnâme, Kitabü'l-Fevâ'idi, Fatiha Tefsiri, Şathiyya, Hacı Bektaş'ın Nasihatleri, Besmele Şerhi
Makalat:
*Sohbetler, sözler anlamına gelir.
*Tasavvuf temalı bir eserdir.
*Hz. Adem’in yaratılışı, şeytan ve şeytani işler, Allah’ın birliği gibi konuları ele almıştır.
*Arapça yazılmıştır.
*Oldukça zengin bir nüsha özelliğine sahip olan eserin aynı zamanda manzum ve mensur türleri de bulunmaktadır.
*Makalât, dört kapı - kırk makam tertibi üzere kaleme alınmıştır.
*Bu tertip, Ahmed Yesevi'nin "Fakrnâme"siyle hemen hemen aynıdır.
*Dört kapı-kırk makam anlayışı, Türk mutasavvıflarının kabul ve takip ettikleri bir süluk anlayışıdır.
*Tasavvuftaki dört kapıdan maksat, şeriat, tarikat, hakikat, marifettir.
*Kırk makam ise bu kapılardan girilerek adımlanacak tasavvufi basamaklardır.
*Makâlât'ta bu kapıların nasıl aralanacağına ve bu makamlara nasıl ulaşılacağına dair bilgiler verilmiştir.
Vilâyetnâme:
*Eserde Hacı Bektaş-ı Veli’nin yaşamı ile ilgili menkıbeler anlatılmaktadır.
Kitabü'l-Fevâ'idi:
*İstanbul Üniversitesindeki nüshada, anlatım üçüncü şahıs ağzından verilmektedir.
*Eser muhteva olarak Makalât'la çok büyük benzerlikler göstermektedir.
Fatiha Tefsiri:
*Hacı Bektaş Veli'nin böyle bir eseri bulunduğunu ilk defa Fuad Köprülü haber vermiştir. Ancak o da Bahâ Sa'id Bey'in verdiği ma'lumata dayanır.
*Bahâ Sa'id Bey, sonradan yanan Tire Kütüphanesi'nde Hacı Bektaş'a ait bir tefsir-i Fatiha olduğunu söylemiştir.
Şathiyya:
*Hacı Bektaş Veli'nin iki sayfa kadar tutan bir şathiyyesi olduğunu yine Abdülbaki Gölpınarlı nakletmektedir.
Hacı Bektaş'ın Nasihatleri:
*Hacı Bektaş Veli'ye ait nasihat ve vasiyetler yer alır.
*Bu nasihatların gerçekten Hacı Bektaş'a ait olup olmadığı konusunda kesin bir delil bulunmamaktadır.
Besmele Şerhi:
*Bir nüshası Manisa Kütüphanesi'nde bulunan bu eser Türkçe olarak kaleme alınmıştır.
*Eser, Hacı Bektaş Veli Besmele Tefsiri adıyla neşredilmiştir.
*Hacı Bektaş Veli bu eserinde besmelenin mânâ ve ruhunu yorumlar.
*Bunu yaparken de ayet, hadis ve birtakım kıssalardan deliller getirir.
