HALİDE EDİP ADIVAR HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
HALİDE EDİP ADIVAR: (1884-1964)
*Milli Edebiyat Dönemi yazarı, öğretmen, müfettiş, milletvekili, akademisyen (İngiliz dili ve edebiyatı profesörü), savaş kahramanı (onbaşı-başçavuş).
*Çocukluğu, anneannesinin evinde geçmiş ve ilk terbiyesini ondan almıştır.
*Üsküdar Amerikan Kız Koleji’nin ilk öğrencilerinden biri olmuştur.
*Ayrıca özel olarak Arapça, Fransızca, Türk edebiyatı, felsefe, matematik ve mûsiki dersleri alır.
*Kısa süreliğine bir evlilik yapar ve boşanır.
*Otuzbir Mart Vakası üzerine Mısır’a kaçmıştır.
*Olaylar yatıştıktan sonra tekrar yurda döner ve Dârülmuallimât’ta pedagoji öğretmenliğine tayin edilir (1909).
*1909 ve 1911’de kısa sürelerle İngiltere’ye gitmiş; orada bazı İngiliz aydınlarıyla tanışmıştır.
*Kadınların toplum hayatına katılması ve eğitilmesi amacıyla Teâlî-i Nisvan Cemiyeti’ni kurar.
*1911 yılında Türk Ocağının kuruluş çalışmalarına katılmıştır.
*Balkan Savaşı, Halide Edip üzerinde büyük etki yapmıştır.
*Bu savaş, Batı’ya olan inanç ve güvenini sarsar.
*Milli Edebiyat taraftarı olmuş ve Milli Edebiyat hareketine dâhil olmuştur.
*Türk Ocağı’nda Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Ahmet Ağaoğlu, Hamdullah Suphi gibi yazarlarla tanışır.
*Bu kişilerle dostluğu sonucu Turancılık fikrini benimseyen Halide Edip, bu düşüncenin etkisiyle “Yeni Turan” adlı eserini yazar.
*Öğretmenlik ve müfettişlik çalışmalarına, Suriye’de devam ederken ikinci evliliğini Dr. Adnan Adıvar ile yapar (1917).
*1918’de Dârülfünun Edebiyat Fakültesi’ne Batı edebiyatı hocası olur.
*İzmir’in işgali üzerine düzenlenen Fatih, Üsküdar ve Sultanahmet mitinglerine konuşmacı olarak katılır ve coşkulu konuşmalar yapar.
*Halide Edip, Anadolu’ya geçerek Millî Mücadele’ye fiilen katılmıştır.
*Cephelerde dolaşır, hastanelerde görev alır.
*Savaş yıllarında Anadolu Ajansı’nın kurulmasında rol alarak gazetecilik de yapmıştır.
*Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde ve diğer İstanbul gazete ve dergilerinde heyecanını aksettiren yazıları yayımlanır.
*Millî Mücadele sırasında ordudaki çalışmalarından dolayı kendisine önce onbaşılık, daha sonra da başçavuşluk rütbeleri verilmiştir.
*Savaşta yaptıklarından dolayı İstiklal Madalyası’na layık görülmüştür.
*Millî Mücadele’den sonra (1925), siyasî ihtilâflar yüzünden kocası ile birlikte Türkiye’den ayrılmıştır.
*Önce İngiltere’ye, daha sonra Fransa’ya yerleşir.
*Amerika'da Columbia Üniversitesi, Hindistan'da Delhi İslam Üniversitesi'nde konuk öğretim üyesi olarak dersler vermiştir.
*1939’da yurda dönmüştür.
*1940’ta profesör olarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde İngiliz Dili ve Edebiyatı Kürsüsü’nü kurmakla görevlendirilir.
*Halide Edip, 1950-1954 yılları arasında Demokrat Parti listesinden İzmir milletvekili olmuştur.
*Milletvekilliğinden sonra tekrar üniversiteye döner ve ölümüne kadar kürsü başkanlığı görevini sürdürür.
*1964’te İstanbul’da ölmüştür.
*Halide Edip, döneminin kadını için fazlasıyla dolu, cesaretli, kendine güvenen; fikirleriyle, sanatıyla ve varlığıyla her yerde kendini gösterebilen bir kişiliğe sahiptir.
*Milli Edebiyat Döneminin tanınmış ilk kadın romancısı ve hikâyecisi olmuştur.
*Halide Edip, Türkiye’nin geleceğine şekil verecek çocukların iyi yetişmeleri için önce kadının yetiştirilmesinin gerekli olduğunu savunmuştur.
*Sanat hayatına İngiliz Edebiyatının etkisinde yazdığı bireysel temalı eserler ile başlamıştır.
*Halide Edip’in ilk dönemde kaleme aldığı konular daha çok kadın ve çocuk eğitimi üzerinedir.
*1908’de gazetelerde kadın haklarıyla ilgili yazılar yazmaya başlar.
*İlk yazılarında “Halide Sâlih” imzasını kullanır.
*John Abat’tan yaptığı Mâder adlı tercüme ve Tanin gazetesinde yayımladığı yazılarla adını duyurmuştur.
*1910'da yayınlanan ilk romanı "Seviye Talip" ile 1911'de yayınlanan ilk öykü kitabı "Harap Mabetler" edebiyat çevrelerinde ilgiyle karşılanır.
*İlk eserlerinde ferdî aşklar ve modern tipler ön plandadır.
*Genelde kadınların yetiştirilmesi ve kadın psikolojisi üzerinde durmuştur.
*Kurtuluş Savaşı döneminde ulusçu, milli duyguları öne çıkaran roman ve öyküler kaleme alır.
*Yaşadığı tecrübelerle sosyal meselelere yönelir.
*İdeolojik içerikli ve töre ile ilgili eserler de ortaya koyar.
*Eserlerinde “Doğu-Batı”, “eski-yeni” çatışmlarına rastlanır.
* “Dağa Çıkan Kurt” adıyla yayımladığı hikâyelerinde ise I. Dünya Savaşı’nı işlemiştir.
*Eserleri romantizmden realizme doğru bir gelişme gösterir.
*Halide Edip’in eserleri, cümle yapısı bakımından devrinde tenkit edilmiştir.
*Dili özensizdir, eserlerinde basit dil yanlışları vardır.
*Dağınık bir üslubu vardır.
*Dilin akıcılığına özen göstermemiş; dilden çok içeriğe önem vermiştir.
*Konuşma diline bağlı kalmıştır.
*Eserlerinde daha çok Türk roman ve hikâyesinde ikinci planda kalan kadınları idealize etmiştir.
*Romanlarının kadınları, Batılı bir anlayışla idealize edilmiş, güçlü ve kültürlü kadınlardı.
*Kadın kahramanlar, yazarın kendisinden de izler taşımaktadır.
*Kahramanlarının kişiliklerine, ruh yapılarına ve davranışlarına önem vermiş; bu özelliğiyle Türk romanında yeni bir adım atmıştır.
*Kişileri, yaşadıkları olay çevresinde, gelenek ve göreneklere bağlayarak anlatır.
*Karakterleri bulunduğu çevreye göre konuşturur.
*Romanlarında gözlem önemlidir. Tasvirleri realist nitelik taşır.
*Eserlerinden bir kısmı yabancı dillere de çevrilmiş, bazı eserlerini ise kendisi Batı dillerinde yazmıştır.
*"Sinekli Bakkal" olgunluk dönemi eseridir ve Türk edebiyatının en çok okunan romanlarından biri olmuştur.
*Bu roman 1942’de CHP’nin roman yarışmasında birincilik almıştır.
*Halide Edip, millî ve mânevî değerler karşısında daima dikkatli bir tavır sergiler.
*Fakat eserlerinde din adamlarına karşı yergiler de mevcuttur.
*Hikâyelerinde, Türk milletinin direnme gücünü ve yaşama azmini ortaya koymuştur.
*Yapıtlarının birçoğu sinemaya ve tiyatroya uyarlanmıştır.
*Halide Edip’in roman ve hikâyeleri üç grupta toplanabilir:
1. Kadın meselelerini ve bireysel konuları ele alan eserleri:
Heyulâ, Seviye Talip, Yeni Turan, Handan, Son Eseri, Mev’ud Hüküm, Raik’in Annesi ve hikâyelerini topladığı Harap Mâbetler.
2. Millî Mücadele dönemini anlatan eserleri:
Dağa Çıkan Kurt, İzmir’den Bursa’ya, Ateşten Gömlek, Kalp Ağrısı, Vurun Kahpeye, Zeyno’nun Oğlu
3. Sosyal içerikli eserleri:
Sinekli Bakkal, Yolpalas Cinayeti, Tatarcık, Sonsuz Panayır, Döner Ayna, Akile Hanım Sokağı, Hayat Parçaları, Sevda Sokağı Komedyası, Çaresâz, Kerim Usta’nın Oğlu
HALİDE EDİP ADIVAR’IN ESERLERİ:
Roman: Heyula, Raik'in Annesi, Seviye Talip, Handan, Yeni Turan, Son Eseri, Mev'ud Hüküm, Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, Kalp Ağrısı, Zeyno'nun Oğlu, Sinekli Bakkal, Yolpalas Cinayeti, Tatarcık, Sonsuz Panayır, Döner Ayna, Akile Hanım Sokağı, Kerim Ustanın Oğlu, Sevda Sokağı Komedyası, Çaresaz, Hayat Parçaları
Öykü: İzmir'den Bursa'ya (ortak eser), Harap Mabetler, Dağa Çıkan Kurt
Anı: Türkün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev
Tiyatro: Kenan Çobanları, Maske ve Ruh
İnceleme: İngiliz Edebiyatı Tarihi
Çeviri:
Shakespeare’den Hamlet, Nasıl Hoşunuza Giderse, Corialanus, Antonius ve Kleopatra;
George Orwell’den Hayvan Çiftliği;
Walpole’den Gizli Belde;
Gibb’den de Osmanlı Şiiri Tarihi
Not: Kitaplarına girmemiş hikâye ve denemeleri “Kubbede Kalan Hoş Sada” adlı kitapta derlenmiştir.
