HALİT ZİYA UŞAKLIGİL HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
HALİT ZİYA UŞAKLIGİL: (1866 – 1945)
*Servet-i Fünûn dönemi yazarı, gazeteci, öğretmen, kâtip.
*Eyüp’te dünyaya gelmiştir.
*Eğitimi sırasında hocalarının tavsiyesiyle Paris’ten getirtilen klasik, romantik ve natüralist yazarların eserlerini okur.
*İzmir’e gelen bütün İtalyan ve Fransız operet kumpanyalarının oyunlarını seyretmiştir.
*İzmir Rüşdiyesi’nde Fransızca, İzmir İdâdîsi’nde Fransızca, Türkçe ve edebiyat öğretmenliğiyle Osmanlı Bankası’nda tercümanlık ve muhasiplik yapmıştır.
*Hizmet gazetesindeki faaliyeti yazarın edebî hayatında bir dönüm noktası olur.
*Daha geniş kitlelere ulaşmak amacıyla İkdam ve Sabah gazetelerinde yazmaya başlar.
*1908’de kurulan Sahne-i Osmânî’nin edebî heyetine, Türk Derneği ile İttihat ve Terakkî Cemiyeti’ne girmiştir.
*Memuriyeti Millî Mücadele döneminde sona erince Yeşilköy’deki köşküne çekilerek yoğun bir edebî faaliyete girişmiştir.
*Oğlu Halil Vedat’ın trajik ölümünden sonra hayatla bağlarını koparan yazar, uzun bir hastalığın ardından ölmüş ve Bakırköy Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedilmiştir.
*Sanatçı, edebiyat yaşamına çeviriler ve şiirle başlamıştır.
*Mehmet Halit Ziyaeddin adıyla yazılar yayımlamıştır.
*Roman, hikâye, tiyatro, anı mensur şiir gibi değişik türlerde eser vermesine rağmen roman ve hikâyeciliği ile ön plana çıkmıştır.
*G. Flaubert, H.de Balzac, A. Daudet, Goncourt Kardeşler gibi Fransız realist ve natüralist yazarlardan etkilenmiştir.
*Eserlerinde realizm, natüralizm ve sembolizm akımlarının etkisi görülür.
*1896'da Edebiyat-ı Cedide topluluğuna katılmıştır.
*Servetifünun edebiyatının en kültürlü yazarlarındandır.
*Almanca, Fransızca, İngilizce, İtalyanca, Farsça ve Arapça bilir.
*Gözlemci gerçekçiliği başarılı bir şekilde uygulamıştır.
*Dili süslü, sanatlı ve ağırdır. Ancak yine de dili başarıyla kullanır.
*Konuşulan dilden çok ayrı, süslü ve yapay bir sanat dili oluşturmuştur.
*Cumhuriyet’ten sonra dilini sadeleştirmiştir.
*Eserlerinde geniş betimlemelere ve psikolojik çözümlemelere yer vermiştir.
*Ruh tahlillerine önem verir.
*Kahramanlarını çok çeşitli sosyal çevrelerden ve mesleklerden seçmiş, Fransız realist romancılarında görülen başarılı insan – çevre kompozisyonunu eserlerinde yansıtmaya çalışmıştır.
*Kahramanları yaşadıkları çevreye uygun olarak anlatır.
*Roman vasıtasıyla okuyucuya toplumsal mesaj verme endişesi yoktur.
*Eserleriyle Servetifünun’un nesir anlayışını da belirleyen sanatçı, daha çok bireysel konuları işlemiştir.
*Sürekli yakınma, karamsarlık, hayal kırıklığı, mutluluğu arayıp bulamama ve aşk romanlarının başlıca konularıdır.
*Romanları teknik açıdan güçlüdür, kusursuzdur.
*Modern anlamda Türk romanının kurucusudur.
*Türk romanının gerçek anlamda batılı bir kimlik kazanmasında önemli katkısı olmuştur.
*Batılı anlamda ilk roman “Mai ve Siyah” ile ilk büyük Türk romanı olarak kabul görmüş “Aşk-ı Memnu”nun yazarıdır.
*"Mai ve Siyah" romanındaki Ahmet Cemil karakteri Servet-i Fünun sanatçısını temsil eder.
*Hikâye türünün de Türk edebiyatındaki ilk gerçek temsilcisi olarak kabul edilir.
*Hikâyelerine Maupassant tarzı hâkimdir.
*Hikâyeleri, romanlarına oranla daha doğal ve yerlidir.
*Hikâyelerinin dili, romanlarına göre sadedir.
*Romanlarında yalnız İstanbul'u anlatan sanatçı, hikâyelerinde Anadolu ve köy hayatına, kasabalardaki yaşayışa yer vererek İstanbul dışına çıkmıştır.
*Alışılmıştan farklı bir cümle düzeni vardır.
*Anlatımı tekdüzelikten kurtarmak için devrik cümle ve eksiltili cümle kullanmış, bazı sıfatları isimlerin sonuna getirmiş, cümlenin sonunda değişik zamanlı fiiller kullanmıştır.
*Nesir niteliğinde şiirler yazmış, bu ürünlerine “mensur şiir” adını vermiştir.
*Türk edebiyatında ilk mensur şiir örneklerini vermiş ve mensur şiir tarzının öncülüğünü yapmıştır.
*Roman ve hikâyeleri dışındaki en önemli eserleri anılarıdır.
*Türk edebiyatında anı türünde en çok eser vermiş yazarlardandır.
HALİT ZİYA UŞAKLIGİL’İN ESERLERİ:
Roman: Sefile, Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekâsı, Mai ve Siyah, Kırık Hayatlar, Aşk-ı Memnu, Nesl-i Ahir
Öykü: Küçük Fıkralar (3 Cilt), Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet, Sepette Bulunmuş, Ferhunde Kalfa, Bir Hikâye-i Sevda, Hepsinden Acı, Onu Beklerken, Aşka Dair, İhtiyar Dost, Kadın Pençesi, İzmir Hikâyeleri, Bir Şi’r-i Hayal, Bir İzdivacın Tarih-i Muâşakası, Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Bu muydu?, Heyhat, Kar Yağarken
Anı: Kırk Yıl (5 cilt), Saray ve Ötesi (3 cilt), Bir Acı Hikâye
Deneme: Fransız Edebiyatının Numune ve Tarihi, Hikâye ve Temaşa, Yunan Edebiyatı, Latin Edebiyatı, Alman Tarihi Edebiyatı, Fransız Tarihi Edebiyatı, Sanata Dair
Tiyatro: Füruzan, Fare, Kâbus
İnceleme: Hikâye, Belagat Kitabı
Mensur şiir: Mensur Şiirler, Mezardan Sesler
Düzyazı: Kenarda Kalmış, Sanata Dair (Makale)
Tercüme: Esrâr-ı Serendib, Nâkil
İlmî eserleri: Haml ve Vaz‘-ı Haml, Hesap Oyunları, Simyâ-i Kimyâ, Mebhasü’l-Kıhf, Kanun ve Fenn-i Velâde, İlm-i Sîmâ, Birkaç Yaprak, Bukalemun-ı Kimya
Gezi Yazıları: Almanya Mektupları
