HAYALÎ BEY HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
HAYALÎ BEY: (16. YÜZYIL)
*Divan edebiyatı şairi, sancakbeyi.
*Asıl Adı Mehmed'dir. “Bekâr Memi” diye anılmıştır.
*Selanik’in kuzeydoğusu’ndaki Vardar Yenice’de dünyaya geldiği bilinen Hayali'nin doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir.
*Biyografi yazarı Âşık Çelebi’nin anlatısından anlaşıldığı kadarıyla, Mehmed, Sadi’nin Bostan ve Gülistan eserlerini okuyarak genç yaşlarında şiirle ilgilenmeye başlamıştır.
*Seyyah bir sufi derviş olan Baba Alî Mest-i Acem müritleri ile Yenice-i Vardar’a geldiğinde, Mehmed topluluğa katıldı ve onlarla beraber İstanbul’a gitti.
*Yolculuk boyunca Sufi düşünce ve uygulamaların yanı sıra, şiir konusunda da Baba Ali’den eğitim aldı.
*İstanbul’da bir kadı olan Sarı Gürz Nûreddîn Efendi genç Mehmed’i himayesine aldı.
*Mehmed, Sarı Gürz’ün korumasıyla öğrenim gördü; şiir bilgisini ve becerisini ilerleterek Hayâlî mahlası ile eserler vermeye başladı.
*On dört yaşında şöhrete kavuşan Hayâlî, Defterdar İskender Çelebi’nin dikkatini çekti.
*Daha sonra Pargalı İbrahim Paşa’ya takdim edildi ve Kanuni Sultan Süleyman'ın nedimleri arasına girdi.
*Sultanın en önemli şairlerinden biri haline gelen Hayâlî, seferlerde orduya eşlik etti.
*Şiir kabiliyeti yüzünden kendisine Melik-üş-şuarâ (Şairlerin Sultanı), Diyâr-ı Rûm'un Sultân-ı Şuarâsı (Rûm Topraklarının Şairlerinin Sultanı) ve Hayâlî-i Meşhûr (Meşhur Hayâlî) gibi unvanlar verilmiştir.
*Şairin talihi, iki büyük hamisi İskender Çelebi ve Pargalı İbrahim Paşa’nın idam edilmesinden sonra döndü.
*1536’da sadrazamlığa getirilen Rüstem Paşa edebiyata önem vermiyordu.
*İstanbul yaşamı güçleşen şair, kendisini emniyette hissetmediği için padişahtan kendisini bir Sancakbeyi olarak görevlendirilmeyi talep etti.
*Edirne Sancakbeyliğine atanan Hayâlî böylece adının sonuna Bey ünvanı da almıştır.
*Divan edebiyatının bu önemli ismi, 1557 yılında Edirne'de vefat etmiştir.
*Hayali'nin ünlü olmasının en önemli nedenlerinden biri yeteneğinin yanında sade yaşayışı, mala ve şöhrete önem vermeyişidir.
*En büyük özelliği rind edası ve dünyâya kalenderce bakışıdır.
*Hayali divan edebiyatının olgunluk dönemi (16.yy - 18.yy) şairlerindendir.
*Eserleri zengin bir hayal gücüyle yazılmış, ince ve duyarlı bir üsluba sahiptir.
*Hâyalî, heyecan ve hisse çok değer veren bir şairdir.
*Tasavvufi şiirleri olmakla birlikte tasavvufi bir şair değildir.
*Hayali sade yaşayışını yazımına da aktarmış, ruhani anlamda zengin ama somutsal olarak sade bir dil ile yazmıştır.
*Şiirlerinde, mahalli çizgiler, deyimler ve samimi bir söyleyiş vardır.
*Manzumelerinde şekil mükemmelliğinin bulunmayışı, kayıt altına girmek istemeyen mizacından ileri geldiği kadar tahsilinin yetersiz oluşuna da bağlanabilir.
*Çağında Hayâlî’ye rakip sayılabilecek tek isim olan Fuzûlî onun şöhretini gölgeleyemeyecek kadar İstanbul’dan uzakta idi. Bâkî şöhrete ulaştığında ise Hayâlî çoktan ölmüş bulunuyordu.
*Hayâlî Bey’in Divanı’ndan başka eseri bilinmemektedir.
*Hayâlî Bey Divanı, kasideler, musammatlar, gazeller ve mukattaat bölümlerinden meydana gelmiştir.
*Canlı ve kuvvetli bir üslûpla yazılmış kasideleri de olan Hayâlî’nin asıl şahsiyetini yansıtan şiirleri gazelleridir.
*Bunlarda Rumeli şairlerinde görülen samimiyet, ilham kudreti, gurur ve istiğnâ, mahallî renklere itina gibi özellikler dikkati çeker.
*668 gazel, 25 kaside, 15 musammat ve 33 mukatta bulunmaktadır.
HAYALÎ BEY’İN ESERLERİ:
Divan
