MEHMET KAPLAN HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
MEHMET KAPLAN: (1915-1986)
*Cumhuriyet Edebiyatı yazarı, şair, edebiyat tarihçisi, tenkitçi, çevirmen, fikir adamı, devlet memuru, akademisyen, profesör.
*Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde doğmuştur.
*İlkokulu Sivrihisar’da, orta ve lise öğrenimini Eskişehir’de tamamlamıştır.
*Yüksek Muallim Mektebi ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Şubesi’nden mezun olur.
*M. Fuad Köprülü tarafından asistan adayı olarak Türkiyat Enstitüsü’ne alınır.
*Daha sonra Ahmet Hamdi Tanpınar’ın asistanı olmuştur.
*1944’te doçentliğe, 1953’te profesörlüğe yükselir.
*Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde Edebiyat Fakültesi dekanı olur ve burada Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü kurar.
*Türk halk edebiyatı sahasında çalışmalara başlar.
*1960’ta İstanbul’a dönmüştür.
*Türkiyat Enstitüsü müdürlüğü, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü başkanlığı yapar; 1983’te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu üyeliğine seçilir.
*Kültür, dil ve edebiyat ile ilgili komisyonların çoğunda görev almıştır.
*Ocak 1984’te emekli olmuş; ölümüne kadar Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nde yüksek lisans ve doktora dersleri vermiştir.
*Fransızca, Almanca ve İngilizce bilen Mehmet Kaplan, 20’li yaşlardan itibaren Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde incelemelerde bulunmuş; konferanslara ve seminerlere katılmıştır.
*Yazı hayatına 1939 yılında şiirle başlamıştır.
*Kaplan’ın şiirden sonraki yazıları Gençlik, İnkılapçı Gençlik dergilerinde görülür.
*İstanbul dergisinde yayınlanan inceleme ve eleştiri yazılarıyla tanınmıştır.
*Mehmet Kaplan, hayatı boyunca zihnini meşgul eden fikirleri, deneme ve makaleleriyle ortaya koymuş; sonraki nesilleri de etkilemiştir.
*Fransız düşünürü Alain'in “yazarak düşünme” görüşünü benimsemiştir.
*Onun edebiyatımıza getirdiği en büyük yenilik, “metin analizleri” ve “metin tahlili metodu”dur.
*Edebi metinleri, tarihi ve sosyal çevreleri içinde değerlendirmiştir.
*İnsan faktörüne ve tiplerine dikkat etmiş; insanların, zaman, mekân ve çevreleriyle birlikte var olduklarına dikkat çekmiştir.
*Metin tahliline verdiği önem, onu antoloji çalışmalarına sevk etmiştir.
*Başkanlığında bir ekip tarafından ve on cilt olarak tasarlanan Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi isimli eserinin ilk üç cildi basılmıştır.
*Eserlerinde “Nuri Hisar, Ruhi Çınar, K. Domaniç, Osman Okatan, Osman Selçuk, Nuri Tarhan” gibi takma adlar kullanmıştır.
*100’e yakın gazete ve dergide, deneme, makale ve tercümeleri yayımlanmış; bunların bir kısmı kitap haline getirilmiştir.
*Uzmanlık alanı “Yeni Türk Edebiyatı” olmakla birlikte çok yönlü bir ilim adamıdır.
*Türk edebiyatının belli başlı kültür eserlerini de incelemiş ve değerlendirmiştir.
*Yetiştirdiği araştırmacılara yeni ufuklar açarak kültür ve fikir hayatının gelişmesinde önemli rol oynamıştır.
*Batı’yı tanıyan, kendi kültürüne sahip çıkan gençler yetiştirmeyi amaç edinmiştir.
*Mehmet Kaplan’ın üzerinde ısrarla durduğu hususların başında millî kültür ve medeniyet meseleleri önemli bir yer tutar.
*Ona göre devleti meydana getiren aslî unsur millettir.
*Türklerin devamlılığını sağlayan, onları ayakta tutan, kültürleri olmuştur. Milleti millet yapan temel unsur kültürdür.
*Bütün güzel sanatlar kültürün içine girer.
*Güzel sanatlardan yalnız edebiyat konuşur; onun da ham maddesi dildir.
*O, yaşayan Türkçemizdeki, Arapça ve Farsça kelimelerin atılarak dilimizin bozulmasına şiddetle muhalefet etmektedir.
*Yaşayan Türkçeye girmiş olan bu kelimeler atıldığında, millet, kendisini yaşatan kıymetlerden mahrum kalacaktır.
*Uydurukçaya karşı çıkar.
*Kuvvet ve hâkimiyet iradesiyle dünyayı fethetmek isteyen akıncı Türkler’in ideal insan tipine “alp” adını vermiştir.
*Atlı-göçebe Türkler, İslâmiyet sayesinde dünyanın en güçlü ve medenî devletlerinden Selçuklu ve Osmanlı devletlerini kurmuşlardır.
*Kendisine, Millî Kültür Vakfı tarafından “millî kültüre hizmet şeref armağanı” verilmiştir.
MEHMET KAPLAN’IN ESERLERİ:
Araştırma ve İnceleme: Hikâye Tahlilleri, Şiir Tahlilleri I, Şiir Tahlilleri II (Cumhuriyet Devri Türk Şiiri), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar, Tip Tahlilleri, Tanpınar’ın Şiir Dünyası, Tevfik Fikret ve Şiiri, Türk Milletinin Kültürel Değerleri, Namık Kemal, Hayatı ve Eserleri, Yahya Kemal, Oğuz Kağan Destanı
Deneme: Kültür ve Dil, Nesillerin Ruhu, Büyük Türkiye Rüyası, Edebiyatımızın İçinden
Antolojiler ve Diğer Çalışmalar:
Köroğlu Destanı (ortak eser)
Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi, I-IV (ortak eser).
Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal (ortak eser)
Atatürk Devri Fikir Hayatı (ortak eser)
Atatürk Devri Türk Edebiyatı (ortak eser)
Cenab Şahabeddin’in Bütün Şiirleri (ortak eser)
Mehmet Kaplan’dan Seçmeler (ölümünden sonra İnci Enginün ve Zeynep Kerman tarafından)
Âli’ye Mektuplar (Zeynep Kerman - İnci Enginün)
Ders Kitabı: Edebiyat (I,II,III), Türk Dili ve Edebiyatı
Akademik Tezleri:
Travay: Eşrefoğlu Rumi, Hayatı ve Eserleri, 1937
Lisans Tezi: Emir Sultan, 1939
Doktora Tezi: Namık Kemal, Hayatı ve Eserleri, 1942
Doçentlik Tezi: Tevfik Fikret ve Şiiri, 1944
Profesörlük Tezi: Şiir Tahlilleri I (Akif Paşa’dan Yahya Kemal’e)
Günümüz Diline Çeviri:
Ahmet Haşim’den: Bize Göre, Gurebahane-i Laklakan, Frankfurt Seyahatnamesi
Ziya Gökalp’tan: Türkçülüğün Esasları
Namık Kemal’den: İntibah
