RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI: (1869-1949)
*Milli Edebiyat Dönemi şairi, yazar, doktor, felsefeci, siyasetçi.
* “Feylesof” lakabıyla tanınır.
*Asıl adı Ali Rıza’dır.
*Edirne vilâyetine bağlı Svilengrad’da doğmuştur.
*Öğrenimine Üsküdar Sion Mektebi’nde başlar.
*Beylerbeyi ve Dâvud Paşa rüşdiyelerine devam ettiyse de tahsili yarım kalmış; sonradan Gelibolu Rüştiyesi’ni bitirmiştir.
*1884’te girdiği Galatasaray Lisesine sadece bir yıl devam edebilmiştir.
*Mekteb-i Mülkiyye’ye kaydolmuş; fakat buradan da uzaklaştırılmıştır. (1890)
*Tıbbiyye-i Mülkiyye’ye girmiş; burada da birkaç defa hapse atılmıştır.
*1897 Türk-Yunan Muharebesi’nde seyyar bir hastahanede Fahri Paşa’nın yanında stajyer doktor olarak çalışır.
*Tıbbiyeden ancak 1899’da mezun olmuştur.
*Karantina İdaresinde doktorluk, İstanbul Gümrüğünde Eczâ-yı Tıbbiyye müfettişliği yapar.
*İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nde üst kademelerde görev almıştır.
*II. Meşrutiyet’in ilân edildiği günlerde Selim Sırrı (Tarcan) ile birlikte İstanbul halkına meşrutiyet ve hürriyeti anlatan nutuklar vermiştir.
*Devrin belli başlı gazete ve dergilerinde şiirler, edebiyat ve felsefe ile ilgili makaleler yazar.
*Edirne mebusu olarak Meclis-i Meb‘ûsan’a girer.
*1911’de Hürriyet ve İtilâf Fırkası’na geçmiştir.
*1913-1918 yılları arasında politikadan uzaklaşarak tekrar Karantina İdaresi’nde, Istılâhât-ı İlmiyye Encümeni’nde görevler alır.
*Bir yandan da Rehber-i İttihâd-ı Osmânî Mektebi’nde felsefe dersleri verir.
*1918’de Maarif nâzırı olarak politikaya dönmüştür.
*Aynı zamanda İstanbul Dârülfünunu’nda felsefe ve estetik dersleri verir.
*Paris’te toplanan Barış Konferansı’nda ve Sevr Antlaşması’nı imzalayan heyette yer almıştır.
*Bu imzanın olumsuz sonuçları olur.
*Dârülfünun’daki görevinden istifa etmek zorunda kalmıştır. (1922)
*Linç edilme korkusuyla Mısır’a gider.
*Sevr’i imzalaması yüzünden Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 150’likler listesine alınır. *Mısır’dan Ürdün’e ve Lübnan’a geçer; Avrupa seyahatine çıkar.
*Beş yıl sonra İstanbul’a döner. (1943)
*Gazetelerde edebiyat, sanat ve estetikle ilgili yazılar yayımlar.
*30 Aralık 1949’da ölmüştür.
*Dr. Rıza Tevfik, çok cepheli bir kişiliğe sahiptir.
*Küçük yaşlarından itibaren edebiyat ve şiirle yakından ilgilenmeye başlamış; öğrencilik yıllarında yöneldiği felsefe merakı da ömrünün sonuna kadar devam etmiştir.
*Hareketli bir siyasi hayatı olmuştur.
*Türk folklor ve sanatı ile de yakından ilgilenmiştir.
*Bektaşî Tekkesi'ne bağlıdır.
*Bugün daha çok şiirleriyle tanınır.
*Önceleri Abdülhak Hâmid, Hugo ve Lamartine gibi romantik şairlerin etkisi ile -aruz vezniyle- şiirler yayımlamışır.
*Bu şiirler daha çok ferdî ıstıraplarına bağlı temalar çevresinde dolaşır.
*Asıl şöhretini 1913’ten sonra hece vezniyle yazdığı şiirlerle kazanmıştır.
*Millî Edebiyat akımı dâhilinde sade Türkçe ile beğenilen şiirler yazmıştır.
* “Parmak hesabı şiir”i oturtmuştur.
*O, şiirinde Türkçülük ve Turancılık düşüncesine kapılmaz.
*Sanatçı, gelenekten ustaca yararlanır.
*Rıza Tevfik, araştırmaları sonunda tekke ve halk edebiyatı örneklerini keşfetmiştir.
*1914-1922 yılları arasında konuyla ilgili elliye yakın makale yayımlayarak Millî Edebiyat hareketine zemin hazırlamıştır.
*Hece vezniyle yazdığı lirik (duygulu, içten) koşma ve nefesleriyle şöhret kazanır.
*Servet-i Fünûn geleneğinden halk edebiyatı alt yapısıyla Milli edebiyata geçiş yapmıştır.
*Sanat anlayışı olarak subjektivizmi benimser.
*Teşbih, istiare ve mecaz gibi edebî sanatlara başvurmaz; doğrudan doğruya dış dünyadaki varlıkların ruhunda uyandırdığı tesirleri aksettirir.
*İzlenimlere dayalı bir sanat anlayışını savunur.
*Yaşadığı toplumun meseleleriyle yakından ilgilenmeye başlar.
* “Tarih, vatan sevgisi, gurbet, tabiat güzellikleri ve aşk” olmak üzere toplumsal, dinî ve felsefî birçok tema ile şiirler yazar.
* “Uçun Kuşlar” en tanınmış şiirlerindendir.
*Samimiyet, onun şiirlerindeki en önemli özelliktir.
*Halk edebiyatının tanıtılması ile ilgili çalışmalar yapmıştır.
*Oldukça geniş bir felsefî birikime sahiptir.
*Bilgi birikimini ortaya koyduğu dikkate değer makaleler yazmıştır.
*Şiir ve yazıları, Ulûm-i iktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, İçtihad, Atî, İleri, Muhibbân, Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası, Türk Yurdu, Peyâm-ı Sabah, Peyâm-ı Edebî, Düşünce ve Bilgi gibi çeşitli mecmua ve gazetelerde yayımlamıştır.
*Rıza Tevfik; şiir, anı, eleştiri, edebî inceleme, felsefi nesir ve çeviri türlerinde kalem oynatmıştır.
RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI’NIN ESERLERİ:
Araştırma-İnceleme: Textes houroûfîs, Mufassal Kāmûs-ı Felsefe, Abdülhak Hâmid ve Mülâhazât-ı Felsefiyyesi, Rıza Tevfik’in Sanat ve Estetikle İlgili Yazıları
Ders Notları: Felsefe Dersleri, Mâba‘dettabiiyât Derslerine Ait Vesâik, Ontoloji Mebâhisi, Estetik, Bergson Hakkında
Şiir: Serâb-ı Ömrüm, Ömer Hayyam ve Rubaileri (Çeviri)
Biyografi: Tevfik Fikret Hayatı, San’atı, Şahsiyeti
Hatıra: Biraz da Ben Konuşayım
Makale: Rıza Tevfik’in Tekke ve Halk Edebiyatı ile İlgili Makaleleri.
Mektup: Şiiri ve Sanat Anlayışı Üzerine Rıza Tevfik’ten Ali İlmî Fânî’ye Bir Mektup
