REFİK HALİT KARAY HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
REFİK HALİT KARAY: (1888-1965)
*Milli Edebiyat Dönemi yazarı, kâtip, gazeteci, öğretmen, siyasetçi, mizahçı.
*İstanbul’da doğdu.
*Soylu bir aileye mensuptur.
*İlköğrenimini Şemsülmaârif Mektebi ve Taşmektep’te tamamlayan Refik Halit, Galatasaray Lisesine kayıt olduysa da mezun olamadan ayrılmıştır. (1906)
*Mekteb-i Hukuk’ta öğrenci iken Maliye’de kâtiplikle memuriyete başlamıştır.
*Meşrutiyet’in ilânıyla okulu ve memuriyeti bırakır; Servet-i Fünûn ve Tercümân-ı Hakîkat gazetelerinde çalışır.
* “Son Havadis” adıyla bir gazete çıkarmıştır.
*Bu sırada Beyoğlu Belediyesi’nde başkâtiplik yapar.
*Kısa süreyle Fecr-i Âtî topluluğuna dâhil olmuştur.
*Eşref, Şehrah, Kalem ve Cem dergilerinde imzasız veya “Kirpi” takma adıyla yayımladığı siyasî yazı ve hicivlerinden dolayı Sinop, Çorum, Ankara ve Bilecik’te sürgün hayatı yaşar.
*Ziya Gökalp’in aracılığıyla İstanbul’da ikametine izin verilir (1918).
*Robert Kolej’de Türkçe öğretmenliği yapmıştır.
*Zaman gazetesinde İttihat ve Terakkî’yi tenkit eden yazıları yanında Vakit ve Tasvîr-i Efkâr gazetelerinde de edebî ve siyasî yazıları yayımlanır.
*Hürriyet ve İtilâf Fırkası’na üye olmuştur.
*Posta ve telgraf umum müdürlüğünde bulunur. (1920)
*Alemdar, Sabah ve Peyam-ı Sabah gazetelerinde siyasî yazılar yazar.
* “Aydede” adıyla bir mizah dergisi yayımlamıştır. (1922)
*Millî Mücadele aleyhindeki yazılarından dolayı savaş sonunda “Yüzellilikler Listesi”ne alınınmıştır.
*1922’de Türkiye’den ayrılarak Suriye’ye gider.
*Geçimini Doğru Yol ve Vahdet gibi gazetelere yazdığı makaleleriyle sağlar.
*Cumhuriyet inkılâplarını takdir eden yazıları, Hatay’ın Türkiye’ye ilhakı için bölgedeki Türk gençlerini teşvik etmesi Ankara hükümetini memnun eder.
*On altı yıllık sürgün hayatının ardından Türkiye’ye dönmüştür. (1938)
*Geçimini gazete yazıları, roman tefrikaları ve kitaplarının neşrinden temin eder.
*Geçirdiği bir ameliyat sonucu 18 Temmuz 1965’te ölmüştür.
*Milli edebiyat yazarı olan Refik Halit, Fecr-i Ati ve Cumhuriyet Dönemleri’nde de eserler vermiştir.
*Refik Halit’i edebiyatçı olarak besleyen kaynaklar genelde Batı edebiyatına aittir.
*Edebiyât-ı Cedîde’yi takdir etmekle beraber dil ve millî ruh bakımından onları eksik bulur.
*Yaşadığı sürgünler, Anadolu insanının gerçekçi bir gözle edebiyata yansımasına vesile olur.
*Her tabakadan Anadolu insanını, psikolojileri ve davranışlarıyla eserlerine yansıtır.
*Kişilerin kurnaz ve çıkarcı kişilikleri üzerinde durmuştur.
*Mizah, eserlerinde önemli yer tutar.
*Toplumsal eleştiriye yer vermiştir.
*İstanbul Türkçesini (sade dil) ustalıkla kullanmıştır.
*Millî Edebiyat çığırının başta gelen yazarları arasında yer almıştır.
*Yazarlığa mizah öyküleriyle başlamış; Türk öykücülüğünde yeni bir sayfa açmıştır.
*Öykücülüğü Anadolu'ya taşıyanlardandır.
*"Köy edebiyatı"nın öncüleri arasına yer alır.
*“Memleket Hikâyeleri” samimi ve gerçekçi üslûbuyla Anadolucu edebiyatın ilk önemli örneklerindendir.
*Realist hikâye tarzının başarılı bir örneğidir.
*Bu hikâyelerde sağlam bir hikâye tekniği vardır.
*Anadolu’yu ve Anadolu insanının hayatını eleştirel bir yaklaşımla ele almıştır.
* “Memur, esnaf ve orta halli insanların sıkıntıları, geçim dertleri, kasaba eğlence hayatı, örflerin bağlayıcılığı” gibi konular canlı ve realist tabiat tasvirleriyle işlenmiştir.
*Tasvir ve tahliller bakımından zengin bir anlatıma sahiptir.
*Olayları ve kahramanları en ince ayrıntılarına kadar görmeyi başaran sanatçı, bu özelliğiyle eserlerinde yoğun bir gerçeklik duygusu uyandırır.
*Yurt dışındaki sürgün yılları, ona vatan hasretini ifade eden hikâyeler (Gurbet Hikâyeleri) yazdırtmıştır.
*Bunlarda “çöl insanlarının hayatı, vatanlarından uzakta yaşamak zorunda kalanların daüssıla duyguları ve bu duyguların birbirine bağladığı insanlar” anlatılmıştır.
*Hikâyelerinde, genelde Mauppassant (olay) tarzı hâkimdir.
*Sürgünler neticesi, Türk edebiyatının başarılı egzotik romanlarını kaleme alır.
*Refik Halit, romanlarında genellikle “Türk toplumunun geçirdiği sosyal değişmeleri, bunların kişilere yansımalarını, savaş gibi olağan üstü hallerden faydalanan vurguncuları, ezilen orta sınıf insanını” ele alır.
*Hemen hemen bütün romanlarının konusunu “aşk, egzotik ülkelerde maceralar, seyahatler, polisiye olaylar” teşkil eder.
*Güçlü gözlemlerini, başarılı tasvirleriyle eserlerine aktarmıştır.
*Türk toplumunun Meşrutiyet ve Cumhuriyet’le yaşadığı değişmeleri benimsemekle beraber; yeni zengin, mirasyedi ve alafranga tipleri hicveder.
* “Kirpi, Kirpi-i Nâtüvan, Aydede, Mübeccel Halid, Vak‘anüvis, Rehak” takma adlarını kullanmıştır.
*Birçok eseri film olarak çevrilmiştir.
REFİK HALİT KARAY’IN ESERLERİ:
Hikâye: Memleket Hikâyeleri, Gurbet Hikâyeleri
Roman: İstanbul’un İç (Bir) Yüzü, Yezid’in Kızı, Çete, Sürgün, Anahtar, Nilgün, İki Bin Yılın Sevgilisi, İki Cisimli Kadın, Bu Bizim Hayatımız, Yeraltında Dünya Var, Dişi Örümcek, Bugünün Saraylısı, Kadınlar Tekkesi, Karlı Dağdaki Ateş, Dört Yapraklı Yonca, Sonuncu Kadeh, Yerini Seven Fidan, Yüzen Bahçe, Ekmek Elden Su Gölden, Ayın On Dördü, Ay Peşinde
Tiyatro: Kanije Müdafası ve Tiryaki Hasan Paşa (ortak), Deli (Mizah)
Mizah-hiciv: “Sakın Aldanma, İnanma, Kanma ...”, Kirpinin Dedikleri, Ago Paşa’nın Hatırâtı, Tanıdıklarım, Guguklu Saat
Hâtıra: Minelbab İlelmihrab, Bir Ömür Boyunca
Günce (Günlük/Kronik): Bir İçim Su, Bir Avuç Saçma, İlk Adım, Makiyajlı Kadın, Üç Nesil Üç Hayat, Tanrıya Şikâyet
