SABAHATTİN EYÜBOĞLU HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
SABAHATTİN EYÜBOĞLU: (1908 - 1973)
*Cumhuriyet edebiyatı yazarı, sanat tarihçisi, öğretmen, akademisyen, müfettiş, çevirmen, film yapımcısı.
(Ressam ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun ağabeyidir.)
*Trabzon’da doğmuştur.
*Trabzon lisesinin son sınıfındayken, üniversitelere öğretim üyesi yetiştirmek için açılan sınavı kazanarak Fransa'ya gönderilmiştir. (1928)
*Dijon, Lyon ve Paris üniversitelerinde, filoloji, edebiyat ve estetik alanlarında eğitim almıştır.
*Daha sonra İngiltere'de İngiliz dili ve edebiyatı üzerine incelemeler yapmıştır.
*1933'te Türkiye'ye dönünce, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız dili ve Edebiyatı bölümü'nde doçent olmuştur.
*Milli Eğitim Bakanlığı müfettişliği, Talim ve Terbiye kurulu üyeliği, Tercüme bürosu başkan yardımcılığı gibi görevlerde bulunur.
*Hasanoğlan Köy Enstitüsünde öğretmenlik yapmıştır.
*İstanbul Üniversitesi Fransız dili ve Edebiyatı Bölümü'nde karşılaştırmalı Türk-Fransız edebiyatı, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ile İstanbul Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksekokulu'nda sanat tarihi dersleri vermiştir.
*27 Mayıs hareketinden sonra üniverisiteden uzaklaştırılan 147 öğretim üyesi arasında o da yer almıştır.
*Yeniden göreve döndükten sonra Devrim Yazıları adlı kitaptan ötürü yargılanmış; 1966'da aklanmıştır.
*12 Mart döneminde gizli örgüt kurdukları iddiasıyla Vedat Günyol ve Azra Erhat'la birlikte tutuklanmış; yargılama sonunda aklandıktan kısa bir süre sonra ölmüştür.
*Eyüboğlu, Türk kültürünün kökenlerine ve sorunlarına eğilen yazılarıyla çağdaşlarını ve kendisinden sonra gelen kuşakları etkilemiş bir yazardır.
*Deneme, çeviri, eleştiri ve inceleme alanlarında eserler vermiştir.
*İlk yazısı 1930'da Ankara'da Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yayımlanmıştır.
*1930'larda Tan gazetesindeki, İnsan, Varlık, Ağaç, Kültür Haftası gibi dergilerdeki deneme, eleştiri ve incelemeleriyle dikkat çekmiştir.
*Bu yazılarında daha çok, şiir ve müzik, öz şiir sorunu, yabancı dil ve kültür, sanatta içtenlik gibi genel sanat kavramları ve dil sorunları üzerinde durmuştur.
*Toplumsal sorunlarımızı ve sanat sorunlarını güçlü bir kültürle araştırmıştır.
*Sanat tarihi ile ilgili çalışmalar yapmıştır.
*Yazarlığının asıl etkili ve verimli dönemi 1940'larda başlar.
*Orhan Veli Kanık, Nurullah Ataç, Melih Cevdet Anday ile birlikte “Tercüme” dergisini çıkarmıştır.
*Tercüme, Yaprak, Yeni Ufuklar, Tanin, Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerde yayımladığı yazılarıyla hümanist düşüncenin öncülüğünü yapmıştır.
*Yeni Şiir hareketinin toplumsal bir içerik kazanmasına katkıda bulunmuştur.
*Kültür yaşamına yeni bir edebiyat anlayışının ve dil devriminin yerleştiği dönem olan 1950'lerin sonlarında emperyalizm ve kültür ilişkileri sorununa ağırlık verir.
*Eski Yunan ve Anadolu uygarlıklarıyla ilgili çalışmalar yapmıştır.
*Sabahattin Eyüboğlu, Türk kültürü konusunda Halikarnas Balıkçısı ve Azra Erhat'la birlikte yeni bir “Anadoluculuk” görüşü dile getirir.
*Anadolu’nun en bilinçli yorumcularındandır.
*Ona göre Türk kültürü, Anadolu'da daha önce yaşamış eski toplumların kültürlerinin bir uzantısıdır.
*Türk kültürünün kökenini Orta Asya'da aramak, çağdaş Batı kültürüne bağlanmak kadar yanlıştır.
*Batı kültürünün kaynağı olan Yunan kültürü Anadolu'da büyüyüp gelişmiştir.
*Eyüboğlu ve arkadaşlarının “Anadolu Hümanizmi” kavramı ilkçağ Anadolu toplumlarının kültürlerinden kaynaklanıyor, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerini içine almıyordu.
*Eserlerinde halk sanatı ve halk dilini öne çıkarmıştır.
*Eyüboğlu Eski Anadolu uygarlığı konusunda birçok belgesel film yapmıştır.
*Bu dizinin ilk filmi olan Hitit Güneşi 1956'da Berlin Film Şenliği'nde ikinci olur.
*Eyüboğlu 1966'da Sinematek'in kurucuları arasında yer almıştır.
*Çeviri alanında, Fransız, İngiliz, Rus, Yunan ve Latin edebiyatından birçok klasik yapıtı çevirerek önemli bir boşluğu doldurur.
*Mavi ile Kara adlı deneme kitabıyla Ataç Armağanı'nı, M. Ali Cimcoz'la birlikte yaptığı Platon'un Devlet'inin çevirisiyle 1959'da Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü'nü kazanmıştır.
*Sabahattin Eyüboğlu çok geniş bir alanda yazılar yazmış, günümüzde de referans kabul edilen çeviriler gerçekleştirmiş, bu arada kısa metrajlı filmler de yapmıştır.
*Yazıları dört döneme ayrılır:
- 1933'ten 1939 sonuna dek uzanan İstanbul dönemi yazıları,
- 1940-1947 Ankara dönemi yazıları,
- 1947-1952 Paris mektupları,
- 1957-1973 dönemi yazı ve çevirileri.
SABAHATTİN EYÜBOĞLU'NUN ESERLERİ:
Deneme: Mavi ve Kara, Sanat Üzerine Denemeler, Söz Sanatları, Mavi I-II
İnceleme-Araştırma: Fransız Realizmi, Yunus Emre'ye Selam, Pir Sultan Abdal, Anadolu Ormanları, Anadolu Yolları, Siyah Kalem, Hitit Güneşi, Avrupa Resminde Gerçeklik Duygusu, Köy Enstitüleri Üzerine, Fatih Albümüne Bakış, Yunus Emre, Saklı Kilise, Çağdaş Türk Edebiyatının Kıyıcığında
Belgesel Film: Hitit Güneşi, Anadolu Ormanları, Siyah Kalem, Karanlıkta Renkler, Göreme, Nemrut Dağı Tanrıları, Surnâme, Anadolu'da Roma Mozaikleri, Anadolu Yolları, Yaşamak İçin, Eski Antalya'nın Suları, Ana Tanrıça, Karagözün Dünyası, Saklı Kilise, Renk Duvarları
Derleme: Türk Halk Bilmeceleri, Şiirlerle Fransızca, Gökyüzü Mavi Kaldı
Çeviri: Fransız Medeniyeti (Curtius), Devlet (Eflatun), Julius Caesar, Hamlet, Troilos ile Kressida Atinalı Timon, Macbeth, Antonius ve Kleopatra (William Shakespeare), Denemeler (Montaigne), Denemeler (Camus), Şiir Çevirileri, Masallar (La Fontaine), Rubailer (Ömer Hayyam)
