SERVET-İ FÜNÛN (EDEBİYAT-I CEDİDE) DÖNEMİNDE HATIRA (ANI)
SINIFLAR > LİSE 2 > LİSE-2 / 7. ÜNİTE: ANI (HATIRA)
SERVET-İ FÜNÛN (EDEBİYAT-I CEDİDE) DÖNEMİNDE HATIRA (ANI):
*Edebiyatımızda önde gelen kişilerin, Göktürk Yazıtlarından itibaren başlarından geçenleri anlattıkları görülmektedir.
*Basın-yayın işlerinin yaygınlaşması ile edebiyatımızda hatıra türüne benzer yazılar görülmeye başlanmıştır.
*Servet-i Fünun'a kadar hatıra, edebiyatımızda yazınsal değeri olan bir tür değildi.
*Hatıra; seyahat, tarih, biyografi hatta destan ve hikâye türleri arasında kalarak ayrı bir tür olarak gelişememiş ve bu türlerle iç içe geçmişti.
*Servet-i Fünun Dönemiyle birlikte edebî bir tür olarak ortaya çıkmıştır.
*Batılılaşmayı ve yenileşmeyi en büyük amaç olarak gören Servet-i Fünun sanatçıları; her alanda Batı’yı örnek alan, Batılı anlayışa uygun eserler vermişlerdir.
*Bu dönemde, hatıra türü de Batılı örneklerine benzer bir şekilde gelişmeye başlamıştır.
*Servet-i Fünun sanatçılarının hemen birçoğu anılarını yazmıştır.
*Servet-i Fünûn döneminde anının, edebiyatçılar tarafından bir araç olarak kullanıldığı görülür.
*Anılar, Servet-i Fünûn edebiyatçılarının bir araya gelişlerini, hedeflerini, devrin diğer aydınlarıyla olan tartışmalarını içerir.
*Türk edebiyatında yazınsal değerdeki hatıraları ilk kez Halit Ziya Uşaklıgil yazmıştır.
*Halit Ziya’nın nesir alanındaki başarısı ve dili kullanma becerisi sayesinde hatıra yazıları da önemli bir öğretici tür haline gelmiştir.
*Bu dönemdeki hatıraların dili, dönemin şiirlerine göre yalın, ancak konuşma dilinden uzaktır.
*Şiirlerinde sosyal ve siyasal konulardan uzak duran sanatçılar, hatıralarında dönemin sosyal ve siyasal olaylarına ışık tutmuşlardır.
*Eserlerde, edebiyat ortamına ait ayrıntıları görmek de mümkündür.
*Dönemin edebiyat dünyasının perde arkasını, yapılan tartışmaları bu hatıralardan öğrenmek mümkündür.
*Eserlerde içerik olarak edebiyat ve sanat ortamı, sosyal ve siyasi yapı, bireysel konular, doğu ve özellikle Batı’ya yapılan geziler ön plandadır.
*Servet-i Fünûn döneminde anı türünde başarılı eserler verilmiştir:
-Halit Ziya Uşaklıgil: Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikâye
-Ahmet İhsan Tokgöz: Matbuat Hatıralarım
-Mehmet Rauf: Edebî Hatıralar
-Hüseyin Cahit Yalçın: Siyasal Anılar, Edebiyat Anıları
*Halit Ziya Uşaklıgil anı türünde yazdığı Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikâye adlı eserleri yazarın hayatını ve çevresini aydınlatması bakımından önemlidir.
*Halit Ziya hem yazınsal hem siyasal nitelikte olan hatıralarının kırk yılı kapsayan beş cildine "Kırk Yıl" adını vermiştir.
*Halit Ziya’nın, hatıra türündeki bir başka eseri ise saraydaki görevi sırasında tanık olduğu olayları anlattığı "Saray ve Ötesi" (3 cilt) adlı yapıtıdır.
*"Bir Acı Hikâye" adlı bir eseri, Halit Ziya'nın edebi nitelik ve kaygı taşımayan tek eseridir.
*Yazar, bu kitabını ömrünün son yıllarında uğradığı, gerçekten çok talihsiz ve çok büyük bir matem üzerine, o matemin dinmez acısı ile yazmıştır.
*Servet-i Fünûn dergisinin sahibi Ahmet İhsan Tokgöz'ünde "Matbuat Hatıralarım" adlı bir hatıra kitabı vardır.
*Bu kitap, yazarın 1888 ile 1914 dönemine ait anıları içermektedir.
*II. Abdülhamit Devrinin baskıcı yönetimi ve sansür ile dönemin basın ve sanat yaşamı yansıtılmıştır.
*Servet-i Fünûn edebiyatında hatıra türündeki eserler arasında Mehmet Rauf'un "Edebî Hatıralar" adlı eseri de yer almaktadır.
*Bu eser, Mehmet Rauf'un farklı yayın organlarında çıkan ve büyük kısmı "Edebî Hatıralar" üst başlığıyla yayımlanan yazılarından oluşmuştur.
*Hüseyin Cahit Yalçın; edebiyat hayatıyla ilgili anılarını Edebî Hâtıralar adıyla çıkarmıştır.
*Hüseyin Cahit'in bu kitabında, Abdülhamit döneminin siyasal baskıları, edebiyat dünyasının içinde bulunduğu durum ve Tevfik Fikret, Mehmet Rauf gibi Servet-i Fünûn'un ünlü yazarları; bu yazarların idealleri, öfkeleri, küskünlükleri ve aşkları anlatılır.
*Hüseyin Cahit, "Siyasal Anılar" adlı eserinde 1908-1918 yılları arasını, yani Meşrutiyet döneminin ilginç olaylarını açıklar.
*Siyasal Anılar'ın odaklandığı başlıca konular arasında İttihat ve Terakki Partisi'nin idealizmi; yenilik ve gericilik çatışmaları; reform denemeleri; azınlıkların yıkıcı faaliyetleri; parti kavgaları; iç isyanlar; Balkan ve Birinci Dünya Savaşlarında Osmanlı politikası yer alır.
