SULTAN VELED HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
SULTAN VELED: (13. YÜZYIL)
*Divan edebiyatı şairi.
*Mevlana’nın oğlu ve Mevlevilik tarikatının kurucusudur.
*Tarikatın ilk şeyhi Hüsâmeddin Çelebi olmuş, 1284 yılında vefat etmesi ile yerine Sultan Veled geçmiştir.
*1285 yılında Mevlevi tarikatının şeyhi olmuş ve ölüm tarihi olan 1312’ye kadar şeyhlik yapmıştır.
*Sultan Veled'in sistemli bir tarikat haline getirdiği Mevlevîlik, Anadolu Türklüğünün yetiştirilmesinde ve terbiye edilmesinde önemli rol oynamış, Mevlevî dergâhları bir okul gibi halkın aydınlatılmasında büyük hizmetler görmüştür.
*Mevlana gibi coşkun, lirik ve derinliği olan bir şair değildir.
*Daha çok, öğretici nitelikte tasavvufi şiirler yazmıştır.
*Sultan Veled, şiirlerini devrin edebiyat dili olan Farsça ile yazmıştır.
*Sayıları az olmakla birlikte Türkçe şiirler de yazmıştır.
*13. yüzyılda Anadolu’da aruz ölçüsüyle Türkçe şiirler yazılmasında önemli hizmetleri olmuştur.
*Mevlânâ’nın tasavvufla alakalı görüşlerini bir sistem halinde birleştirip Mevleviliğe gerçek biçimini kazandıran şairdir.
*Sultan Veled, az da olsa, gerçek manada Türkçe gazel yazan ilk şairdir.
SULTAN VELED’İN ESERLERİ:
*Dîvân, İbtidâ-nâme, Rebâb-nâme, İntihâ-nâme, Ma’arif (mensur eser)
Divan:
*Değişik nazım şekilleri ile yazılmış dini-tasavvufi ve ahlâki şiirler yer alır.
*Beyit sayısı yaklaşık 12700 olan, kaside, gazel, terci-bend ve rübai gibi çeşitli nazım şekilleri yer alan bu büyük eserde otuza yakın vezin kullanılmıştır.
*Hacimli bir eser olan Dîvân’ın gazeller bölümünde Türkçe-Farsça-Rumca yazılmış mülemma manzumeler de bulunmaktadır.
İbtidâ-nâme:
*Sultan Veled'in 1291 yılında yazdığı ilk mesnevisi olan ve 8760 beyitten oluşan bu eserde 76 Türkçe beyit bulunmaktadır.
*Fe'ilâtün mefâ'ilün fe'ilün vezninde yazılan eserin kaynağı Mesnevî'dir.
*Sultan Veled bu eserinde, insanın kendisini bilmesini öğütlediği gibi, ölmeden önce ölmeyi, ölümsüzlüğe ulaşmak için Allah’a bağlanmayı, aşk ateşiyle pişmeyi ve nefsin kötülüklerden nasıl arınması gerektiğini anlatır.
*Mesnevi, Mevlânâ hakkında güvenilir bilgi vermesi bakımından önemlidir. Ayrıca Sultan Veled’in kendisi hakkında da eserde bilgi bulunmaktadır.
Rebâb-nâme:
*Sultan Veled’in yazılış sırasına göre ikinci mesnevisidir.
*Sultan Veled bu eserinde Allah’a ulaşma yollarından, aşktan ve dünyanın "Hakka dost olunması" için yaratıldığından bahseder ve babasının büyüklüğüne, değerine işaret eder.
*Mevlânâ’nın Mesnevi’sinin vezninde fâ’ilâtün/ fâ’ilâtün/ fâ’ilün ve onun etkisi altında kalınarak yazılmış olan bu kısa mesnevide de 162 Türkçe beyit bulunmaktadır.
*İbtidâ-nâme ile hemen hemen aynı konular işlenen eserin ondan farkı, burada Mevlânâ hakkında geniş bilgi verilmesidir.
İntihâ-nâme:
*8300 beyiti bulan bu eser Sultan Veled'in üçüncü mesnevisidir.
*Bu da Mesnevî vezni ile yazılmış büyük bir öğüt kitabıdır.
*İşlenen konular bakımından bir önceki mesneviye benzer. Ancak, bu eserin tamamı Farsçadır.
*Eserde, Hak yolcularının uyanık olmaları, şeytana ve nefse uymamaları anlatılır.
*Muhyî bu eserinde dinî ve tasavvufî konuları ele almasının yanında, başta Şems ile Mevlânâ münasebeti ve Mevlânâ'nın diğer sohbet arkadaşlarına yer vermiştir.
Ma’arif:
*Sultan Veled’in dini, ahlâki öğütler veren son eseri olup mensur olarak yazılmıştır.
*Farsça mensur bir eser olup, elli altı bölümden meydana gel miştir.
*Eserde Senâî ve Mevlânâ'dan şiirlere de yer verilmiştir.
Türkçe Şiirleri:
*Divan'da 129, İbtidâ-nâme'de 76 ve Rebâb-nâme'de 162 beyit olmak üzere 367 beyiti bulan bu şiirler bir araya getirildiğinde Ahmed Fakîh'in Kitâbu Evsâfı Mesâcidi'ş-Şerîfe'si büyüklüğünde bir eser olabilecek niteliktedir.
*Bu şiirler, devrinin dil özelliklerini yansıtması ve Sultan Veled'in Türk edebiyatı içindeki yerini de tayin etmesi yönünden önemlidir.
