YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
SANATÇILAR > SANATÇILAR
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU: (1889–1974)
*Fecr-i Ati ve Milli Edebiyat Dönemi yazarı, öğretmen, diplomat, milletvekili.
*Kahire’de doğdu.
*Karaosmanzâdeler’den bir ailenin çocuğudur.
*Yakup Kadri, Manisa Çaybaşı Feyziye Mektebi’nde öğrenim hayatına başlamıştır.
*İzmir İdâdisi’nde okurken babasının vefatı üzerine annesiyle birlikte Mısır’a döner.
*Eğitimine, İskenderiye’de Fransız Frerler Mektebi’nde ve İsviçre Lisesi’nde devam etmiştir.
*Bu yıllarda “Türk” adlı dergide Maupassant’tan yaptığı ilk çeviri öykülerini yayımlamıştır.
*II. Meşrutiyet öncesinde ailesiyle İstanbul’a yerleşir.
*1908’de Mekteb-i Hukuk’a kaydolmuştur.
*Şehabeddin Süleyman'la “Ümit” dergisini çıkarır.
*İlk öykü kitabı “Bir Serencam”ı 1913’de yayımlar.
*Bu yıllarda “Peyam” gazetesinde kadın sorunları, hayat, medeniyet ile ilgili birçok konuda makaleler yayımlamıştır.
*Bir süre Üsküdar İdadisi’nde edebiyat ve felsefe öğretmenliği yapar.
*1916-1919 yıllarında İsviçre’de tüberküloz tedavisi görmüştür.
*İstanbul’a dönünce “İkdam” gazetesinde Millî Mücadele’yi destekleyen yazılar kaleme alır.
*1921’de Ankara hükümetinin çağrısı üzerine Anadolu’ya geçmiştir.
*Savaş sonrası Mardin (1923-1931) ve Manisa (1931-1934) milletvekilliği yapmıştır.
*Bu zaman diliminde Hâkimiyet-i Milliye, Cumhuriyet, Milliyet gazetelerinde ve Kadro dergisinde edebî ve siyasî yazılar kaleme alır.
*Kurucuları arasında yer aldığı Kadro dergisi, Kemalist devrimleri yanlış yorumladığı ve temel ilkelerin saptırılmak istendiği iddialarından dolayı kapatılınca, elçilik görevleriyle (1935-1955) “zoraki diplomat”lık yapar.
*1955’te emekli olarak Türkiye’ye dönmüştür.
*1957'de “Ulus” gazetesinin başyazarlığını üstlenir.
*60 ihtilâlinden sonra Cumhuriyet Halk Partisi Manisa milletvekili olur.
*1962’de partisinden ayrılmış; 1965’te de siyasî hayata tamamen veda etmiştir.
*Son resmî vazifesi Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu başkanlığıdır.
*1974’te Ankara’da ölmüştür.
*Yakup Kadri’nin edebî hayatı, Fecr-i Âtî’ye girmesiyle başlar.
*İlk eseri “Nirvana” adlı piyesidir. 1909'da Henrik Ibsen’den esinlenerek yazdığı eser, Resimli Kitap Dergisi’nde yayımlanmıştır.
*Edebiyat yaşamını; tenkit yazıları, küçük öyküler ve mensur şiirlerle devam ettirmiştir.
*Çeşitli yazıları, Çığır, Dergâh, Genç Kalemler, Güzel Sanatlar Mecmuası, Hayat, İctihad, İnci, Jâle, Meydan, Muhit, Musavver Muhit, Musavver Eşref, Musavver Hâle, Peyâm-ı Edebî, Nevsâl-i Millî, Resimli İstanbul, Rübâb, Servet-i Fünûn, Şebâb, Şiir ve Tefekkür, Tercüman, Tercümân-ı Hakîkat, Türk Yurdu, Varlık, Yeni İstanbul, Yeni Mecmua, Yeni Nesil gibi gazete ve dergilerde çıkar.
*Önceleri ferdiyetçi bir sanat anlayışına sahipti.
*Yazarlığının ilk döneminde "Sanat için sanat" ve “sanat şahsî ve muhteremdir” anlayışıyla eserler vermiştir.
*İlk eserlerinde mistik bir hava sezilir.
*Bir süre Nev-Yunânîlik etkisinde kalsa da Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı’ndan sonra ferdi sanatı bırakıp toplumun ve milletin malı olan sanatı benimsemiştir.
* “Toplum için sanat” anlayışıyla yazmaya başlamıştır.
*Fransız edebiyatı etkisinde başlayan yazarlığı 1920’lerden sonra özgün bir sese kavuşarak siyasi ve sosyolojik konulara, tarihe, dönem çatışmalarına ve birey psikolojisini irdelemeye yönelmiştir.
*Özellikle romanlarında, tarihî olayları, sosyal değişimleri, bozulan cemiyet ve fertleri ele almıştır.
*Zaman zaman aydın-halk çatışmasını işler.
*Şöhretini romanlarıyla yakalar.
*Yakup Kadri’nin hikâyeciliği yıllar içinde değişim geçirir.
*İlk hikâyelerinde, sanatın şahsî ve muhterem olduğu inancıyla ferdî ve ailevî konuları işler.
*Cemiyet-fert çatışmasını ele alır.
*İkinci dönem hikâyelerinde ise ferdî ıstıraplardan sıyrılarak toplum meselelerine yönelir.
*Yakup Kadri’nin geniş kültür birikiminde farklı pek çok şahsiyet ve akımın izleri vardır.
(Tasavvufî hikmetler, Kitâb-ı Mukaddes’ten kıssalar, Yûnus Emre, Fuzûlî, Karacaoğlan, Ibsen, Maeterlinck, Proust, Nietzsche, Bergson)
*Daha çok Fransız realist ve natüralistlerini benimsemiştir.
*Yakup Kadri’nin eserlerinde sağlam bir gözlemcilik ve ona dayanan kuvvetli bir gözlem hemen göze çarpar.
*Sanatçı, güçlü bir tekniğe sahiptir.
*Karakterlerini çok başarılı bir şekilde canlandırır.
*Kahramanlarını çoğunlukla; irade yoksulu; kötülüklere, musibetlere, günaha mahkûm; hayal kırıklığına uğramış kişilerden seçmiştir.
*Eserlerinde sanatkârâne ifadeyi hiç bırakmamıştır.
*Güçlü bir üslûbu vardır.
*Sonraki dönem eserlerinde, dilde sadeleşme ve yeni bir edebiyat anlayışının örneklerini de verir.
*Yakup Kadri, eserlerinde, Türk toplumunun Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kadar yaşadığı sosyal değişim ve krizleri başarıyla yansıtmıştır.
*Bir bakıma değişim döneminin romancısıdır.
*Romanları “devir romanı” özelliği gösterir.
*Bu süreçteki insan ve toplum gerçeğine gerçekçi bir bakışla yaklaşır.
*Cumhuriyet Döneminde de eser vermiştir.
*Eserleriyle sadece dönemleri yansıtmakla kalmaz; 1910’dan 1974’e kadar üslup özellikleri bakımından Türkçenin geçirdiği bütün evreleri de yansıtır.
* “Yaban” romanında Türk köylüsünü cahil ve düşmanla işbirliği yapan insanlar olarak gösterdiği için değişik çevrelerden tepki görmüştür.
*Yaban’ı “tezli roman” anlayışıyla yazmıştır.
*Anadolucu ve Atatürkçü bir çizgide kalmıştır.
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU’NUN ESERLERİ:
Mensur Şiir (mensure): Erenlerin Bağından, Okun Ucundan
Deneme: Alp Dağları’ndan ve Miss Chaalfrin’in Albümünden (mektup tarzında)
Roman: Bir Sürgün, Hep O Şarkı, Kiralık Konak, Sodom ve Gomore, Nur Baba, Hüküm Gecesi, Yaban, Ankara, Panorama (I-II),
Hikâye Bir Serencam, Rahmet, Milli Savaş Hikâyeleri, Ceviz
Tiyatro: Nirvana, Veda, Sağanak, Mağara
Hatıra: Anamın Kitabı (çocukluk), Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, Vatan Yolunda (savaş), Politikada 45 Yıl (siyasi), Zoraki Diplomat (elçilik)
Monografi: Ahmed Haşim, Atatürk, Kadınlık ve Kadınlarımız
Makale: Ergenekon, Seçme Yazılar
Diğer: İzmir’den Bursa’ya (ortak-karma)
Not: Kitaplarına girmeyen yirmi hikâyesi Niyazi Akı tarafından Hikâyeler (1985) adıyla yayımlanmıştır.
