BETİMLEYİCİ ANLATIM (TASVİR ETME) - TYT TÜRKÇE - AYT EDEBİYAT ( YKS ) / SONER HOCA

SONER HOCA İLE TÜRKÇE / EDEBİYAT

İçeriğe git

BETİMLEYİCİ ANLATIM (TASVİR ETME)

TÜRKÇE > KONULAR > ANLATIM TÜRLERİ (ANLATIM BİÇİMLERİ)
2- BETİMLEYİCİ ANLATIM: (TASVİR ETME)

*Varlıkların belirgin özelliklerini tanıtıp onların göz önünde canlandırılmasını sağlamak için betimlemelerin yapıldığı anlatım biçimidir.
*Betimleme, varlıkların kendilerine özgü niteliklerini sözcüklerle anlatma işidir.
*Sözcüklerle resim çizmedir.
*Betimleyici anlatımda yazar, gördüklerini, okuyucunun gözünde canlanacak biçimde anlatır.
*Yazar, varlıkların niteliklerini ve bu varlıkların duyularımız üzerindeki izlenimlerini belirtir.
*Bu anlatımda, anlatılan varlıkla ilgili izlenim kazanılması amaçlanır.
*Bu amacın iyi bir şekilde gerçekleşmesi için titiz bir gözlem gerekir.
*Gözlem sırasında ayırt edici özelliklere dikkat edilir.
*Betimlemede asıl olan görselliktir.
*Bu nedenle gözle algılanan renk ve biçim ayrıntılarına önem verilir.
*Bu anlatımda yazar, dış dünya ile varlıklarla ilgili izlenimlerini okurlara aktarmak ister.
*Bunun için de bilinçli, titiz bir gözlem yoluyla ayrıntı seçer.
*Seçtiği ayrıntıları imge (hayal) oluşturacak biçimde düzenler.
*Genelden özele doğru betimleme:
Ör: Bir kentin genel görünümü anlatıldıktan sonra özellik taşıyan bir yapısı (hastane, kışla, park, cami…) ele alınır.
*Özelden genele doğru betimleme:
Ör: Bir hayvanın ilgiyi üstüne çeken gözlerinden başlayarak tüm gövdesi tanıtılır.
*Betimleme işlenen konuya göre isimlendirilir.
Ör: İnsan betimlemesi, hayvan betimlemesi, eşya betimlemesi, manzara betimlemesi, olay betimlemesi
*Bu anlatım türü daha çok; roman, hikâye, tiyatro, gezi yazısı, şiir gibi türlerde kullanılır.

Örnek:
“Gökyüzünün açık güneşli olduğu bir ilkbahar günüydü. Öğleden sonra saat tam beşe çeyrek kala, arabamla Guercina’nın Pazar yerine geldim. Alan insan kaynıyordu. Birden çanlar çalmaya, sirenler ötmeye başladı. İlk kez gökten düşen bir bombayı, sonra bunun ardından on sekiz tane kadar olduğunu sayabildiğim savaş uçaklarını gördüm. Bombaların patlaması anlatılamaz bir panik yaşattı. Ben beş milis askeriyle birlikte küçük bir tahta köprünün altına saklandım. Oldukça iyi gizlendiğimiz yerden meydanda olup bitenleri, kadınların, erkeklerin, çocukların ve hatta hayvanların nasıl bir şaşkınlık ve korku içinde kaçıştıklarını dehşetle görebiliyorduk…”

a-İzlenimsel Betimleme:
*İzlenimleri aktarmak amacıyla yazılır.
*Duyguların, öznelliğin ağır bastığı betimleme türüdür.
*Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulur.
*Ayrıntılar öznel olarak verilir.
*Sanatsal bir amaç gözetilir.
*Edebi yazılardaki betimlemeler genellikle izlenimsel betimleme örneğidir.
*Çünkü yazar gördüklerini duygularına bağlı olarak anlatır; anlatıma duygularını da katar.

Örnek:
"Yeşil, yumuşak çimenlerin üzerine oturmuş, gözlerinden birbiri ardı sıra yuvarlanan gözyaşları arasından bana bakıyor. Oturduğu yerdeki çimenlerin sarı, yeşil parıltısı gözlerimi kamaştırdı. Gerideki bahçe duvarını gözden saklayan mor leylaklardan etrafa, hafif, serin bir koku yayılıyordu."

b-Açıklayıcı Betimleme:
*Yazarın, anlatıma duygularını katmadan, gözlemlerini nesnel biçimde anlattığı betimleme türüdür.
*Bilgi vermek amacıyla yazılır.
*Ayrıntılar nesnel olarak verilir.
*Yazar, gözlemlerini anlatırken kendinden bir şeyler katmamaya özen gösterir.
*Anlatıma kişisel duygu ve düşünceler katılmaz.

Örnek:
"Bu küçük yerleşim merkezindeki tüm caddeler, merkezinde hükümet konağının bulunduğu meydana çıkıyordu. Hükümet konağı en azından yüz yıllık bir taş yapı idi. Onun tam karşısında, hükümet konağına göre çok yeni sayılabilecek belediye binası yer alıyordu. Belediye binası ile Şehir Parkı birbirine bitişikti. Parkın içinde, yaz-kış yeşilliğini koruyan elliye yakın büyük çam ağacı vardı. İlçedeki iki bankanın reklam amaçlı koyduğu banklar bu ağaçların altında duruyordu..."


PORTRE:
*Bir kimseyi farklı özellikleriyle tanıtmak için yazılan edebi yazılara "portre" denir.
*Eserin kişisi, dış görünüşü ve karakter özellikleriyle okuyucuya tanıtılır.
*Portrede insanla ile ilgili betimlemeler yapılır.
*Gözlem esastır.
*Roman, hikâye, biyografi, otobiyografi, anı, gezi yazısı gibi türlerde yer alabilir.
*Genelde, eser kahramanının okuyucunun hayalinde canlanması amaçlanır.
*Bağımsız bir edebi tür olarak yazılmış portreler de vardır.
*Portre, “fiziksel (tensel) portre” ve “ruhsal (tinsel) portre” olarak ikiye ayrılır.
*Edebi eserlerde genellikle "fiziki portre" ile "ruhî portre" iç içe bulunur.


PORTRE BETİMLEMELERİ:

Fiziksel Portre:
*Kişilerin dış görünüşünü anlatan betimleme yazılarına "fiziksel portre" denir.
*Fiziksel portrede kişinin, görünümü, boyu, yüzü, saçı, giyimi anlatılır.
*Kişiyi diğer insanlardan ayıran dış özellikleri, sıfatlar kullanılarak özgün bir şekilde anlatılır.
*Bu tür betimlemelerde kişinin tasviri yapılır.

Ör: “Su rengindeki gözleri kısılıyordu. Şapkasının altından fırlayan saçları dik dik ve dağınıktı.”

Ruhsal Portre:
*Kişilerin iç dünyasını anlatan betimleme yazılarına "ruhsal portre" denir.
*Ruhsal portrede şahsın, kişilik özellikleri, karakteri, duyguları, alışkanlıkları anlatılır.
*Ruhsal portrede, varlığı göz ile anlaşılan görsel ayrıntılar bulunmayabilir.
*Bu tür betimlemelerde kişinin tahlili yapılır.

Ör: "Cana yakın biri olduğu, sıcacık ses tonundan anlaşılırdı."

İçeriğe dön