AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI-34
AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI-34
BEŞ HECECİLER:
FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL: (1898-1973)
*Şair, tiyatro yazarı, öğretmen, gazeteci, mizahçı, yayımcı, siyasetçi
*Şiire genç yaşta başlamıştır.
*Şairin yayımlanan ilk şiiri “Saat”, "Çocuk Dünyası" adlı dergide yayımlanmıştır.
*Peyâm ve Servet-i Fünûn’da ilk şiirlerini neşreder.
*İlk şiirlerinde;
-Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âtî şiirinin özellikleri görülür.
-Aruzu kullanır.
-Cenab Şahabeddin, Tevfik Fikret ve Ahmed Hâşim’in etkileri görülür.
(Sonradan aruzla yazdığı şiirlerde Yahya Kemal’i üstat kabul eder.)
*İlk şiirlerinin konusu genelde ferdî aşk ve ıstıraplardır.
*Bu şiirlerde aruza hâkimdir ve kendine has bir üslûbu vardır.
*1918’de ilk şiir kitabı Şarkın Sultanları’nı yayımlar.
*Faruk Nafiz, 1922’den sonra sanat hayatında yeni bir döneme girer.
*Şark Vilâyetlerini Tedkik Heyeti’yle birlikte çeşitli illerimizi gezmiştir.
*Anadolu gerçeğini bizzat gören ve yaşayan şair, topluma yönelir.
*Hece vezniyle ve “sade Türkçecilik” anlayışıyla yazmaya başlar.
*Bu şiirlerinin bir kısmı, vezin, şekil, dil ve söyleyiş bakımından, Türk halk şiirini hatırlatır.
*Hayat mecmuasında yayımlanan “Sanat” şiirinde yeni sanat anlayışını beyannâme haline getirmiştir.
*Bu aynı zamanda beş hececilerin manifestosu sayılır.
*İstanbullu aydın ile Anadolu halkı arasında olumlu bir ilişkinin kurulması gerektiğini ifade eder.
*Batı hayranlığı ve taklitçiliğin karşısına Anadolu insanını ve kültürünü çıkarır.
*Bu anlayış doğrultusunda ün kazanan şiiri “Han Duvarları”dır.
*Öğretmen olarak atandığı Kayseri’ye giderken yoldaki izlenimlerini bu şiire yansıtmıştır.
*Anadolu, gerçekçi ve sade bir bakışla anlatılmıştır.
*Şâir, Anadolu’nun ızdırâbına yerinde ve kuvvetli çizgilerle temâs etmiştir.
*Eserlerinde Anadolu’nun folklorik yapısından, halk deyimlerinden ve söyleyiş özelliklerinden yararlanmıştır.
*Faruk Nafiz, yazdığı bu tip şiirlerle “memleket edebiyatı” cereyanını başlatanlardan olmuştur.
*Aynı yıllarda kendisi gibi hece vezniyle yazan “Beş Hececiler” arasındaki yerini almıştır.
*Şiir dilinde yeni bir söyleyiş çığırı açan şair, kendine özgü şiir üslubu ile dikkati çekmiş; sade, canlı, akıcı, ahenkli bir dille şiirler yazmıştır.
*Şiirlerinin konu gelişimi; ferdi aşk konuları - memleketçi konular - yeniden ferdi konular şeklindedir.
*Şiirlerindeki başlıca temalar, aşk, hasret, tabiat, ölüm, kahramanlık ve ihtirastır.
*Zaman zaman romantik; zaman zaman realist şiirler yazmıştır.
*Faruk Nafiz’in mizah yazarlığı yönü de vardır.
*”Akbaba, Karikatür, Mizah” dergilerinde 800’den fazla mizahî şiiri yayımlanmıştır.
* “Çamlıbel, Çamdeviren, Çamlıviran, Deli Ozan, Akıllı Ozan” gibi takma adlarla yazdığı bu şiirlerde memleket meselelerini, siyasî çekişmeleri ve dil konularını işlemiştir.
*Tiyatro eserleri ve manzum mektep temsilleri de yazan Faruk Nafiz’in bu alandaki en tanınmış eserleri; köy meselelerini işleyen “Canavar” ve devletin resmî tarih tezini destekleyen “Akın, Özyurt, Kahraman”dır.
*Çeşitli dergi ve gazetelerde hâtıra, sohbet, makale ve denemeler yayımlanmıştır.
*Behçet Kemal Çağlar ile birlikte “Onuncu Yıl Marşı”nı yazmışlardır.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Şarkın Sultanları, Dinle Neyden, Gönülden Gönüle, Çoban Çeşmesi, Suda Halkalar, Bir Ömür Böyle Geçti, Elimle Seçtiklerim, Boğaziçi Şarkısı, Tatlı Sert (mizahi), Akıncı Türküleri, Akarsu, Heyecan ve Sükûn, Zindan Duvarları (Yassıada hapishane şiirleri), Han Duvarları, Zafer Türküsü
Tiyatro: Canavar, Akın, Özyurt, Kahraman, Ateş, Yayla Kartalı, Dev Aynası (adapte), İlk Göz Ağrısı (adapte), Sevk-i Tabîî (adapte)
Okul Tiyatroları: Numaralar, Bir Demette Beş Çiçek, Yangın, Kambur, Belki Birgün
Roman: Yıldız Yağmuru
Biyografi: Tevfik Fikret, Hayatı ve Eserleri
----------------------------------------
ORHAN SEYFİ ORHON (1890-1972)
*Şair, yazar, gazeteci, yayımcı, mizahçı, öğretmen, siyasetçi
*Kurtuluş Savaşı sırasında “Aydede” dergisinde mizah yazarlığı yapar.
*1922-1946 yılları arasında Yusuf Ziya Ortaç ile veya tek başına çok sayıda mizah, edebiyat, fikir, aktüalite ve magazin dergisi çıkarmıştır.
*Orhan Seyfi, Türk edebiyatının hem modern hem de geleneksel motiflerini bir arada yaşatmayı amaçlayan bir sanatçı olmuştur.
*İçine girdiği edebiyat ortamında eski şairleri tanır ve divan edebiyatına ilgi duyar.
*İlk şiir denemelerinde Abdülhak Hâmid ve Tevfik Fikret’in etkisi görülür.
*İlk şiirlerini arkadaşlarıyla birlikte çıkardıkları 'Hıyaban' isimli dergide yayımlamıştır.
*Yalın bir dille aruz vezniyle yazdığı “Fırtına ve Kar” adlı şiiri ile ismini duyurmuştur.
*“Terkipsiz lisan” anlayışına yaklaşıp aruzla terkipsiz (tamlamasız) Türkçe şiir yazma denemelerine girişmiştir.
*Ziya Gökalp’in uyarılarıyla halkın diline ve aruzdan heceye geçmiştir.
*Hece vezniyle, gazel benzeri şiirler yazmıştır.
*Duru bir Türkçeyle eserlerini yazmaya başlamıştır.
*Geçiş şiirlerini Türk Yurdu ve Yeni Mecmua’da yayımlamıştır.
*Kişisel duygularını, lirik ve incelikli dizelerle okurlarına ulaştırmıştır.
*1923 ile 1940 yılları arasında moda konu olan “Memleketçilik" anlayışına uygun şiirler yazmıştır.
*Milli edebiyat hareketi ve devamı olan Beş Hececilerin arasına girer.
*Aydede, Âyine ve Yusuf Ziya ile beraber çıkardıkları “Akbaba”da mizah yazarlığı yapmıştır.
*Akbaba, Türk edebiyatının uzun soluklu dergilerinden olmuştur. (45 yıl)
*Papağan, Yeni Kalem adlı mizah dergilerini; Resimli Dünya adlı çocuk ve magazin dergisini; edebiyat ve sanat içerikli Güneş’i neşretmiştir.
*Yusuf Ziya Ortaç’la birlikte yayımladığı “Çınaraltı” dergisi, Türkçü edebiyat ve düşünceyi çatısı altında toplayan önemli yayın organlarından biri olmuştur.
*Şairin yirmiden fazla şiiri değişik bestekârlar tarafından bestelenmiştir.
*“Peri Kızıyla Çoban Hikâyesi” şiiri, heceyle sade Türkçe şiir anlayışının başarılı örneklerinden biri kabul edilir. Manzum bir masaldır.
*Eserlerinde ve özellikle de şiirlerinde romantik bir aşk vardır.
*Hayali aşklarının dünyasında yaşayan şair, hayatın karamsarlık veren sıkıntı ve buhranlarından kaçmıştır.
*Şiirsel düş dünyasını, yaşadığı dönemin bunalımlarından kurtulmaya bir çare olarak görmüştür.
*Onun şiirlerinde kadın, belki de en vazgeçilmez ilham kaynağı ve hareket noktasıdır.
*Kişiliğini bulduğu ve adını duyurduğu yapıtı, “Gönülden Sesler”dir.
*Orhan Seyfi, Türk mizahına önemli katkılarda bulunmuş ve yayınladığı dergi ve gazetelerle Türk basınına büyük emek vermiştir.
*Çocuklar için yazdığı şiirleri vardır.
*Modern kültürün yazınsal bir karaktere bürünerek halka yansıtılmasında büyük rol oynamıştır.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Fırtına ve Kar, Peri Kızıyla Çoban Hikâyesi, Gönülden Sesler, Kervan, O Beyaz Bir Kuştu, İstanbul’un Fethi, İşte Sevdiğim Dünya, Orhan Seyfi Orhon’dan Şiirler
Antoloji: Hayat Bilgisi Şiirleri (I-II-III)
Roman: Çocuk Adam
Mizah/Hiciv: Fiskeler, Asrî Kerem (destan), Hicivler, Düğün Gecesi (hikâye)
Deneme: Dün-Bugün-Yarın
Fıkra: Kulaktan Kulağa
Biyografi (Monografi): Abdülhak Hâmid, Mehmed Âkif, Ziya Gökalp, Yahya Kemal, Nazım Hikmet
Siyasî Eserler: Maskeler Aşağı, Maarif Vekili Hasan Âli Yücel’e Açık Mektup, Gençlere Açık Mektup
----------------------------------------
HALİT FAHRİ OZANSOY: (1891-1971)
*Şair, yazar, oyun yazarı, gazeteci, öğretmen, yayımcı, çevirmen
*Millî Türk Cemiyeti’nin kuruluşunda görev alarak cemiyetin yöneticileri arasında yer almıştır.
*Çanakkale Cephesini ziyaret eden şairler arasında yer alır.
*İlk şiirinin yayımlandığı Rübab dergisinde yazılar yayımlamayı sürdürmüş; daha sonra arkadaşları ile Kehkeşan dergisine ardından Şehbal dergisine geçmiştir.
*Uzun süre Servet-i Fünûn’da yazı işleri müdürü ve yazar olarak görev yapmıştır.
*Son yıllarında Tercüman gazetesinde tiyatro eleştirileri ile edebiyat yazıları yazmıştır.
*Halit Fahri’nin sanat ve edebiyat hakkındaki fikir ve uygulamalarının, içinde bulunduğu devrin psikolojisiyle sıkça değiştiği görülür.
*İlk yazısı “Fâcia-i Beşerden Bir Levha” başlığıyla Tirâje dergisinde; ilk şiiri “Mâzideki Aşk İçin Sana” 1912’de Rübâb dergisinde yayımlanmıştır.
*İlk şiirlerini, Fecr-i Âtî etkisinde yazmıştır.
*Tiyatro ile de yakından ilgilenir.
*İlk şöhretini “Baykuş” adlı piyesi ile kazanmıştır. Dârülbedâyi’de oynanan ilk Türk dramıdır.
*I. Dünya Savaşı yıllarında öne çıkan millî ve hamâsî şiir yazma anlayışı onu da etkilemiştir.
* “Cenk Duyguları” adlı şiir kitabı bu anlayışla ortaya çıkmıştır.
*Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin gibi Türkçülerin etkisiyle hece vezninde de şiirler yazmaya başlar.
*1921’de ünlü “Aruza Veda” adlı şiirini kaleme alır.
*Yeni Mecmua’da bir araya gelen “hececiler” arasına katılır.
*Bu dönem şiirlerinde “tabiatla iç içe âşıklar, karşılıksız aşklar, ölüm korkusu” gibi konuları işler.
*Hece ölçüsüne ve yalın Türkçe'ye yönelmiştir; fakat cumhuriyetin ilk yıllarında kaleme aldığı bazı şiirlerinde aruzu kullandığı görülür.
*1931’de yayımladığı “Balkonda Saatler” adlı kitabıyla heceye tam bir geçiş yapmıştır.
*Hüzün yansıtan şiirlerinde daha çok aşk ve kadın temalarını işlemiştir.
*Şiirlerinde; baykuş, karanlık, mahzen, ay gibi motifleri; şuh kadın, hırçın âşık, korkak şair gibi figürleri; yalancı aşk, yalnızlık, ölüm düşüncesi, aile fertleri ve egzotik konulu olayları görmek mümkündür.
*Genelde ferdi konular işleyen Halit Fahri, “tedirgin ve karamsar ruh halinin şairi” olarak tanınır.
*Şiirlerinde konuşulan Türkçe’yi başarıyla kullanmıştır.
*Çok sayıda gazete ve dergide 1500’den fazla makalesi ve kitaplarına girmemiş 300’den fazla şiiri yayımlanmıştır.
*Fransa’nın Ankara büyükelçisi, Fransızca’dan yaptığı tercümeler ve Fransız kültürüne katkılarından ötürü kendisine Millî Liyakat Nişanı ve şövalye payesi vermiştir.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Rüya, Cenk Duyguları, Efsâneler (doğu mitolojisi), Zakkum, Bulutlara Yakın, Gülistanlar Harabeler, Paravan, Balkonda Saatler, Sulara Dalan Gözler, Hep Onun İçin, Sonsuz Gecelerin Ötesinde
Tiyatro: Baykuş, İlk Şair, Sönen Kandiller, Nedim, On Yılın Destanı, Hayalet, Bir Dolaptır Dönüyor, İki Yanda, Ali Baba yahut Kırk Haramiler, Fatma'nın Dileği, Oyuncaklar, Nesrin’in Üç Elbisesi, Fedâkârlık
Roman: Sulara Giden Köprü, Âşıklar Yolunun Yolcuları, Yol Geçen Hanı
Hikâye: Erkekler İçinde, Filme Alınan Romanlar, İki Kelime, İnanma: Sevdiği Benim
Hâtıra: Edebiyatçılar Geçiyor, Dârülbedâyi Devrinin Eski Günlerinde, Eski İstanbul Ramazanları, Edebiyatçılar Çevremde
Araştırma-İnceleme: Goethe’nin Aşkları ve Aşk Şiirleri, Yunan Tiyatrosu: Tragedia, Fransız Edebiyatı ve Edebi Okullar, Yardımcı Bilgilerle İncelemeli Batı Edebiyatı Örnekleri
Masal: İlk Şair, Binbir Gece Masalları
Not: Başta şiir, roman hikaye ve oyun olmak üzere 117 eser çevirisi yapmıştır.
----------------------------------------
ENİS BEHİÇ KORYÜREK: (1893-1949)
*Şair, kâtip, bürokrat, diplomat, öğretmen, çevirmen
*“Ruhum Şiirlerimde Tecessüm Eder Benim” başlığını taşıyan ilk şiirini 19 yaşındayken yayımlamıştır.
*İlk şiirleri, “Şehbal” ve “Hürriyet-i Fikriyye” dergilerinde yayımlanmıştır.
*Aruz vezniyle yazdığı ilk şiirlerinde, aşk ve tabiat gibi ferdî temalara yoğunluk vermiştir.
*İlk şiirlerinin dili ağırdır.
*Şairliğinin ilk döneminde, Abdülhak Hâmid, Tevfik Fikret, Cenab Şahabeddin’in etkileri görülür.
*Kısa bir süre Fecr-i Âti topluluğu içinde yer almıştır.
* “Namık Kemal'in ruhuna” ithaf ettiği “Vatan Mersiyesi” şiiriyle yankı uyandırır.
*Balkan Savaşı’nın bozgunla sonuçlanması üzerine millî matemi dile getiren “Vatana Mersiye”, “Buhran”, “Mağlûplar ve Guruplar I-II” gibi şiirlerini yazar.
*Bu dönemde yeni aruz kalıpları oluşturmaya çalışmıştır.
*Ziya Gökalp’le tanıştıktan sonra hece veznine yönelir.
*“Ordunun Duası”, “Çanakkale Şehitliğinde”, “Şair ve Hilâl”, “Kâbus” gibi şiirlerini millî duygularla yazmış; vatan ve millet sevgisini, savaş ve kahramanlık temalarını işlemiştir.
*Millî Mücadele yıllarında Müdâfaa-i Milliye Teşkilâtı’na katılmıştır.
*İçerik, dil ve biçim bakımından Ziya Gökalp’in etkisinde kalan ve Beş Hececiler’e katılan şair; milliyetçi, zaman zaman Turancı duyguları ve düşünceleri dile getiren “Turan Kızları”, “Millî Neşîde” gibi manzumeler de kaleme almıştır.
*Hece vezninde yenilikler yapmaya çalışır. Hecenin bazı duraklarını değiştirmiştir.
*Aynı şiirde değişik hece vezinleri kullanarak Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âtî şairlerinin serbest müstezatta yaptıklarını hece vezniyle uygulamıştır. (Millî Neşîde, Sadaka, Süvariler, Gemiciler)
*Gönül maceralarını mizahî bir dille anlatan aşk şiirleri de yazmıştır.
*1927’de ilk şiir kitabı Miras’ı bastırır.
*Kitapta hem millî duyguları işleyen şiirler hem de aşk ve çapkınlık konularını işleyen manzum hikâyeler vardır.
*“Maymunlar” bölümünde, insanın ikiyüzlülüğünü masal tarzında dile getiren altı şiir yer alır.
*Son dönem şiirlerinde, hayatın geçiciliği, ölüm gibi konular yer almaya başlamıştır.
*Fransızca, Rumca, Macarca ve Bulgarca bilen şair, çeşitli konularda kitap çevirileri de yapmıştır.
*Hayatının son yıllarında mistik bir şiir tarzına yönelir.
*İspritizma seanslarına katılır, medyum hüviyetiyle şiirler söyler.
*Bu şiirler, “Vâridât-ı Süleyman” adıyla basılmıştır.
*Şairin, Mevlevî dervişi Süleyman Çelebi’nin ruhuyla temasa geçip ondan ilhamla, aruzla ve eski dille tasavvufî-hikemî şiirler söylediği ifade edilir.
*Enis Behiç, Türk denizciliğini şiire sokan şair olarak bilinir. (“Gemiciler” şiiri)
*Musikiye de meraklı bir kişiliktir. Şiirlerinde musikiye özel bir önem vermiştir.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Miras, Varidat-ı Süleyman, Güneşin Ölümü
----------------------------------------
YUSUF ZİYA ORTAÇ: (1895 – 1967)
*Şair, yazar, öğretmen, gazeteci, yayımcı, mizahçı, milletvekili
*1914 yılında Kehkeşan dergisinin açtığı yarışmada şiirinin birinci seçilmesinden sonra edebiyat dünyasına adımını atar.
*Aruz vezniyle kaleme aldığı ilk şiirlerinin çoğunu “İçtihat” dergisinde yayımlamıştır.
*Rıza Tevfik’in aracılığıyla Ziya Gökalp’le tanıştıktan sonra şiirlerini hece vezniyle yazmaya başlamıştır.
*“Hecenin Beş Şairi”nden (Beş Hececiler) biri olmuştur.
*Millî Edebiyat akımını benimser.
*Şairler Derneği’ne katılmış; Servet-i Fünûn’da Millî Edebiyat akımını destekleyen ve hece veznini savunan yazılar kaleme almıştır.
*“Şair” isimli bir şiir dergisi çıkararak yayıncılık hayatına girmiştir. Bu dergi kısa süreli olur.
*Orhan Seyfi ile birlikte çok sayıda dergi neşretmiştir.
*Orhan Seyfi’yle birlikte yayımladığı “Çınaraltı” dergisi, Türkçü edebiyat ve düşünceyi çatısı altında toplayan önemli yayın organlarından biri olmuştur.
*Millî Mücadele’nin ardından önemli mizah dergilerinden biri olan Akbaba’yı Orhan Seyfi ile beraber neşreden Yusuf Ziya, bu dergide mizahî şiirler ve yazılar kaleme almıştır.
*Yusuf Ziya, Akbaba’nın hem patronu, hem şâiri, hem başyazarı, hem yazı işleri müdürü hem de en önemli espri kaynağıdır.
*1928 yılının Nisan ayında “Yedi Meşale” adlı bir kitap çıkararak sanat hayatına giren gençleri bir arada tutmak ve yüreklendirmek üzere Meş’ale adlı sanat ve edebiyat dergisi çıkarmıştır.
*Yusuf Ziya, sade Türkçeyi ve hece veznini ustalıkla kullanmıştır.
* “Üslup ustası” şeklinde nitelendirilmiştir.
*Eserlerinin şiir için gerekli hissî ve fikrî derinliğe sahip olmadığı ifade edilir.
*Manzumelerinde, vatan ve millet sevgisi, kahramanlık, savaş gibi millî duyguları işleyen temalar geniş yer tutar.
*Bunların yanı sıra, aşk, tabiat, bohem hayatı, aile ve ölüm temalarını da işlemiştir.
*Aşk şiirlerinin çoğunda, uçarı ve çapkınların espri yüklü gönül maceralarını dile getirir.
*Ortaç, özellikle akıcı bir dille yazdığı fıkralarında, siyasal anlamda mizah türünün özgün örneklerini vermiştir.
* “Binnaz” adlı üç perdeli trajedisi Darülbedayi sahnelerinde oynanmış ve bu eser Türk tiyatro tarihinde heceyle yazılmış başarılı ilk manzum piyes olarak kabul edilmiştir. Lale Devri'ni konu alır.
*Son dönemlerinde, şiirden ziyade, ağırlıklı olarak, mizah, gezi, anı ve biyografi türlerinde yazmıştır.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Akından Akına, Âşıklar Yolu, Şairin Duası, Şen Kitap (mizahi manzume), Cenk Ufukları, Yanardağ, Bir Servi Gölgesi (karma – şiir, oyun, hikâye), Kuş Cıvıltıları (çocuk şiirleri), Bir Rüzgâr Esti, Nikâhta Keramet (karma - şiir, oyun, söyleşi)
Tiyatro: Binnaz, Nâme (Eski Mektup), Kördüğüm, Latife, Aşk Mektebi
Roman: Dağların Havası (manzum roman), Göç (otobiyografik roman), İsmet İnönü (biyografik roman), Üç Katlı Ev, Kürkçü Dükkânı, Şeker Osman
Fıkra (mizah): Beşik, Ocak, Sarı Çizmeli Mehmet Ağa, Gün Doğmadan
Hâtıra: Bir Varmış Bir Yokmuş: Portreler; Bizim Yokuş
Gezi: Göz Ucu ile Avrupa
Biyografi: Nedim, Seyranî, Faruk Nafiz: Hayatı ve Eserleri, Ahmet Haşim: Hayatı ve Eserleri
Antoloji: Halk Edebiyatı Antolojisi
AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI: