AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI-27
AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI-27
SERVETİFÜNUN EDEBİYATI SANATÇILARI-B
ALİ EKREM BOLAYIR: (1867-1937)
*Şair, yazar, devlet adamı, öğretmen, Nâmık Kemal’in oğlu
*On yaşlarında şiir yazmaya başlamıştır.
*17-18 yaşlarında ilk şiir denemelerini Mirsad ve Resimli Gazete’de yayımlamıştır.
*Önce “İlham”, uzun bir süre de “A. Nâdir” imzasını kullanır.
*Maârif, Malûmat ve Servet-i Fünûn’da şiir ve yazıları yayımlanmaya başlar.
*Şiir anlayışını, Servet-i Fünun ve Meşrutiyet sonrası olmak üzere iki devreye ayırabiliriz.
*1908’e kadar kişisel, Meşrutiyetin İlanı ile birlikte daha çok sosyal, vatani, dini konular işlemiştir.
*Tevfik Fikret gibi nazmı nesre yaklaştırma çabasındadır.
*Nazmı nesre yaklaştırdığı “Vasiyet” adlı şiirinde Anadolu ağzını kullanarak yankı uyandırmıştır.
*Osmanlıca’nın ve aruzun koruyucusu olmakla birlikte, birçok şiirinde konuşma dilini ve hece veznini kullanmıştır.
*Hece ölçüsünü topluluk içinde ilk deneyen odur.
*Şiirlerinde genellikle tabiat, aşk ve ölüm gibi bireysel temaları işlemiştir.
*Servet-i Fünûn şairlerinden farklı olarak, sosyal konulara da yer vermiştir.
*Servet-i Fünûn şiiri hakkında uzun bir tenkit yazmış ve Servet-i Fünûn’dan ayrılmak zorunda kalmıştır.
*Ali Ekrem çoğu eserini II. Meşrutiyet’ten sonra kaleme almıştır.
*Bu dönemde, şiirlerini daha sade bir dille yazmış ve yer yer heceyi kullanmıştır.
*Çanakkale ve İstiklâl Savaşı yıllarında millî kahramanlık şiirleri yazar.
*Genel anlamda realist şiirler yazma gayreti içinde olduğu görülür.
*Edebiyat tarihi, tiyatro ve çocuk edebiyatı ile ilgili eserleri de vardır.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Kasîde-i Askeriyye (Hürriyet Kasidesine nazire), Kırmızı Fesler, Zılâl-ı İlhâm, Çocuk Şiirleri, Ana Vatan, Şiir Demeti (Çocuklar için), Vicdan Alevleri, Tâir-i İlâhî (mesnevi tarzında hikâye)
Nazım-nesir karışık: Ordunun Defteri, Rûh-ı Kemâl
Dil ve Edebiyat İncelemeleri: Lisân-ı Edebiyyât, Edebî Meslekler, Lisân-ı Osmânî, Nazariyyât-ı Edebiyye Dersleri, Şerh-i Mütûna Medhal, Lisanımız, Târih-i Edebiyyât-ı Osmâniyye, Külliyyât-ı Kemâl Tab Olunuyor
Monografi: Recâizâde Mahmud Ekrem Bey, Nâmık Kemal
Tiyatro: Bâria, Yavuz Sultan Selim, Sükût, Mama Dadım Darılır, Engel, Eğlenirken
-----------------------------------------
FAİK ÂLİ OZANSOY: (1876-1950)
*Şair, yazar, devlet adamı, öğretmen, Süleyman Nazif’in kardeşi
*Türkçe, Fransızca öğretmenliği yapmıştır.
*Oğlu ile birlikte “Marmara” adlı aylık bir dergi çıkarır.
*Şiirinin gelişimi şu şekilde olmuşur:
1-Bencil, karamsar > Bireysel konular
2-Aşk, kadın, tabiat > Romantik konular
3-Vatan, millet > (Sosyal konular)
*İlk şiirlerinde, “Zahir” adını kullanmıştır.
*Şiire Servet-i Fünûn edebiyatı içinde başlamış, Fecr-i Âtî edebiyatı içinde de yer almıştır.
*Divan edebiyatı etkisinde kalmadan şiirler yazmıştır.
*Hâmid’i taklit etmesi ve onun yolundan gitmesi “ikinci Hâmid” olarak adlandırılmasına yol açar.
*Şiirlerinde ağır bir dil kullanmış, Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalara çokça yer vermiştir.
*Duygu ve hayale, ruh, ürperti ve sezgilere geniş yer ayırmıştır.
*İşlediği bir başka tema da çocukluk günlerinde yaşanılan yerlere duyulan özlemdir.
*1908’den sonra karamsarlık yerini dış çevre ile ilgilenmeye bırakır.
*Savaş yıllarında millî duyguları güçlendirici, ordunun maneviyatını artırıcı nitelikte şiirler kaleme almıştır.
*Son eserlerinin dilinde sadeleşme görülür.
*Servet-i Fünûn mensupları arasında 1908 sonrasında tiyatro ile ilgilenen yazarlardandır.
*Viyana’da parasız kalan Abdülhak Hâmid’in duygularına tercüman olmak amacıyla “Şâir-i A‘zam’a Mektup” adlı uzun ve ünlü manzumesini yazmıştır.
*Faik Âli’nin bazı şiirleri (güfteleri) Türk mûsikisinin çeşitli formlarında bestelenmiştir.
*Nesiller arası köprü vazifesi gören sanatçılardandır.
*Bazı tercümeleri de vardır.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Fâni Teselliler, Midhat Paşa, Temâsil, Elhân-ı Vatan, Şâir-i Azam’a Mektub
Tiyatro: Payitahtın Kapısında (Manzum), Nedim ve Lâle Devri (Manzum)
Biyografi: Mithat Paşa (Manzume)
----------------------------------------
HÜSEYİN SÎRET ÖZSEVER: (1872-1959)
*Şair, yazar, kâtip
*İlk şiirleri Mektep, Malûmat, Maârif dergilerinde yayımlanmıştır.
*Çocuk denecek yaşta şiirle uğraşmaya başlamış olmasına rağmen, Servet-i Fünûn'a yazmaya başladıktan sonra tam anlamıyla tanınmıştır.
*“Dürdâne-i Garâm”, bu dergide yayımlanmış ilk şiiridir. Sone tarzında yazılmıştır.
*Eski şiirin etkisinde hiç kalmamıştır denebilir.
*İlk şiirlerinde Tevfik Fikret'in tekniği ve Cenap Şahabettin'in duygusallığı göze çarpar.
*Şiirlerinin çoğunda aşk, kadın, tabiat, gurbet ve özlem gibi bireysel temaları işlemiştir.
*Servet-i Fünunun lirik şairlerindendir.
*"Sanat, sanat içindir." ilkesine bütünüyle sadık kalmıştır.
*Şiirlerinde tabiat, bir fon olarak göze çarpar.
*Tabiat; mevsimler ve akşam manzaraları, hüzün, melâl ya da sevinç duygularıyla iç içe tasvir edilir.
*Aşk şiirlerinde genellikle, “yüksek ve düşsel aşklar” dile getirmiştir.
*Az da olsa bazı şiirlerinde vatan sevgisi, toplumdaki zavallı insanlara acıma duygusu, ölüm ve intihar gibi temaları da işlemiştir.
*Ona göre şiir, duygu ve hayal demektir.
*Hislerinde sürekli bir hüzün ve elem sezilir. Bunda, yaşadığı sürgünlerin etkisi vardır.
*Türk edebiyatında daha çok “özlem-gurbet ve hüzün-melâl” şairi olarak tanınır.
*Zamanla ve olayların etkisiyle Sîret'te dil ve üslup olarak değişmeler meydana gelmiştir.
*Son şiirlerinde hece ölçüsünü denemiş ve dilde sadeliği benimsemiştir.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Bağbozumu, Leyâl-i Girizân (Kaçan Geceler), Kargalar (manzum yergi), Kıvılcımlı Kül, İki Kaside (Namık Kemal ile), Bir Mektubun Cevabı ve Hüseyin Avni Ulaş'a, Üstadın Şairi
Nesir: Geç Kalmış Bir Cevap
Makale ve Sohbet: Anadolu Mektupları
-----------------------------------------
SAFVET NEZİHİ: (1871-1939)
*Yazar, kuyumcu
*Asıl adı “Ömer Lütfi”dir.
*Kapalıçarşı’da baba mesleği olan kuyumculuk işiyle uğraşmıştır.
*İkdam, Servet-i Fünun, Malumat gazete ve dergilerinde makale, roman ve öykülerini yayımlamıştır.
*1902 yılında İkdam gazetesinde yayımlanan “Zavallı Necdet” romanı ile adını duyurur.
*Bu eser halk arasında çok sevilmiş ve Safvet Nezihî, “Zavallı Necdet yazarı” olarak tanınmıştır.
*Eğlenceye düşkünlüğü yüzünden derbeder bir yaşam sürer.
*Edebiyat-ı Cedîde’nin ismi pek öne çıkmayan yazarlarındandır.
*Romantik bir yazardır.
*Safvet Nezihi, eserlerinde romantik bir duyarlılıkla ve aşırı duygusal bir şekilde aşk temasını işler.
>>> ESERLERİ:
Roman: Zavallı Necdet, Kadın Kalbi, Teehhül Âleminde, Müsebbib, Kumar Beliyyesi, Hemzad, Kadınlar Arasında
Oyun: İzah ve İstizah, Garibeler
Makale: Makâlât-ı Nezihi
-----------------------------------------
SAFVETÎ ZİYA: (1875-1929)
*Yazar, memur
*Edebiyata Servet-i Fünuncu bir yazar olarak başlamıştır.
*Hikâyelerini 1896 yılından itibaren Servet-i Fünûn dergisinde ve bir ara çıkardığı Ziya adlı günlük gazetede yayımlar.
*İlk hikâyesi 'Onların Ruhu' Servet-i Fünûn dergisinde yayınlanmıştır.
*Eserlerinde dönemini ve etrafındaki insanları konu almıştır.
*Zengin şımarıkların hayat hikâyelerini ve Beyoğlu eğlencelerini anlatan oyun, roman ve hikâyelerle adını duyurmuştur.
* “Salon Köşelerinde” adlı sosyete yaşamını anlatan romanıyla ünlenir.
*Döneminde, Beyoğlu, balo, Fransız tiyatrosu ve suare âlemlerine dahil olan sayılı Türklerden biridir.
*Halit Ziya Uşaklıgil, Safveti Ziya hakkında bir “züppe” tipi çizer.
>>> ESERLERİ:
Roman: Salon Köşelerinde, Yarım Kalmış Yıldız Böcekleri
Öykü: Bir Tesadüf, Bir Safha-i Kalp, Kadın Ruhu, Silinmiş Çehreler-Beliren Simalar, Hanım Mektupları (mektup tarzında öyküler)
Oyun: Haralambos Cankiyadis (komedi)
Diğer: Adab-ı Muaşeret Hasbihalleri, Dahili Teşrifat Rehberi, Nasıl Giyinmeli
-----------------------------------------
AHMET İHSAN TOKGÖZ: (1868-1942)
*Servet-i Fünun dergisinin sahibi, yazar, memur, öğretmen, siyaset adamı, çevirmen, gazeteci, matbaacı, yayımcı, spor yöneticisi
*Fransızcadan ilk tercüme eserini Mekteb-i Mülkiyede öğrenciyken yayımlamıştır.
*Cihan ve Şafak mecmualarında, Tercümân-ı Hakîkat gazetesinde, tercüme ve telif yazıları neşredilir.
*Memurluğa devam ederken haftalık “Ümran” dergisini yayımlamaya başlar.
*Dergi kapanınca, Jules Verne’in Seksen Günde Devr-i Âlem’ini tercüme ve neşrederek yayımcılığa başlamıştır.
*Çevirileri ile Jules Verne’in tanınmasını ve sevilmesini sağlamıştır.
*Memurluktan ayrılarak “Âlem Matbaası Ahmed İhsan ve Şürekâsı” basımevini kurar.
*Ahmed İhsan, ilk defa çinkografi ve klişehaneye sahip Avrupai bir Türk matbaası kurmuştur.
*Türk kültürüne kazandırdığı 63 eserin 49’unu kendi matbaasında basmıştır.
*Tercüman olarak çalışmaya başladığı Servet gazetesinin sahibi ile anlaşarak bu gazetenin ilâvesiymiş gibi Servet-i Fünûn’u çıkarmaya başlar (1891).
*Mütareke yıllarında İstanbul’da Piyer Loti Cemiyeti’ni kurar.
*Millî Mücadele sırasında yer altı mukavemet faaliyetini sürdürür.
*Tutuklanacağını haber alınca Avusturya’ya kaçmış; Ankara’nın emri üzerine kurduğu haber ajansı ile Almanya ve Avusturya basınında Anadolu harekâtı haberlerini yayımlatmıştır.
*Eserlerinde Osmanlı Devleti’nin son yarım asrının siyasî, iktisadî, sosyal ve kültürel hayatı hakkında kıymetli bilgiler vermiş bir yazardır.
*Kaleme aldığı anılarıyla genel tarihe, basın yayın ve edebiyat tarihlerine kaynak olmuştur.
*Türk yayın hayatına en büyük katkısı ilk resimli kitapları bastırmasıdır.
* “Avrupa'da Neler Gördüm” adlı kitabı ülkemizin dış dünyaya açılan ilk pencerelerinden biri olarak büyük ilgi toplamıştır.
*Yaptığı çeviriler ile dikkat çekmiştir.
*Meşrutiyet ve Cumhuriyet döneminin önemli yayımcıları arasındadır.
*Spor yöneticiliği ve yazarlığı yapmıştır.
*Türkiye Milli Olimpiyat Komitesinin ilk başkanı olmuştur.
>>> ESERLERİ:
Gezi: Avrupa’da Ne Gördüm, Altı Hafta Nil’de Seyahat, Tuna’da Bir Hafta
Anı: Matbuat Hatıralarım
Roman: Hâver, Ülfet, Haraşo (çeviri bir romandır)
Araşturma-Derleme: Takvîm-i Ümran, Nev-Usul Fotoğraf, İlm-i Servet, Asya-yı Şarkî’ye Seyahat, Küçük Fıkralar, Bir Fâcia, Demiryolları, Fennî Eğlenceler, Postacı, Bahse Ne Dersiniz, Musavver Nevsâl-i Servet-i Fünûn (beş cilt), Musavver Servet-i Fünûn’un Tarihçesi, Tirol Cephesinde Ateş Hattında
-----------------------------------------
AHMET REŞİT REY: (1870 -1956)
*Şair, yazar, mütercim, öğretmen, bürokrat, milletvekili, bakan
*Besteci Cemal Reşit Rey'in ve tiyatro yazarı Ekrem Reşit Rey'in babasıdır.
*Küçük yaşlarda şiirle uğraşmaya başlamıştır.
*1896'dan sonra Servet-i Fünûn şairleri arasına girer.
*İlk şiiri “Nevha”, Gülşen dergisinde yayımlanmıştır.
*Bu şiirlerinde, Recaîzâde Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit Tarhan'ın etkisi görülür.
*Sonraları, yavaş yavaş, bu etkilerden sıyrılmıştır.
*Mekteb dergisi ve Servet-i Fünûn'daki şiirlerinde kişiliğini bulmuştur.
*Yazdıklarında “H. Nâzım” imzasını kullanmıştır.
*Önceleri açık bir ifade tarzına sahipken, zamanla Servet-i Fünûn şiirinin genel söyleyişine uymuştur.
*Dili gittikçe ağırlaşmış, açıklığını yitirmiştir.
*Şiirlerinin anlatımındaki bu değişim, içeriğe de yansımıştır.
*Önceki şiirlerindeki lirizmden uzaklaşmıştır.
*Şiirlerinde biçime, vezne, üsluba ve nazım tekniğine titizlik göstermiştir.
*Şiirlerinde duygu, hayal ve lirizm derinliği görülmez.
*Şiirlerinde duygudan çok mantık hâkimdir.
*Edebi tercümelerde ve fikir hayatında başarılı bir kişilik olarak görülür.
*Şehrak adlı bir günlük gazete çıkarmış ve bu gazetede "Maziden Hale" başlığı altında makaleler yayımlamıştır.
*Öğretmenliği sırasındaki derslerin notlarını iki cilt halinde Nazariyât-ı Edebiye adıyla yayımlamıştır.
>>>ESERLERİ:
Edebi Bilgiler: Nazariyât-ı Edebiye (İki Cilt-Ders Notları)
Çeviri: Racin Külliyâtı (5 cilt), Eneide Tercümesi (Virgile’den), İlyada (Homeros’tan)
Anı: Gördüklerim Yaptıklarım (siyasal anılar)
-----------------------------------------
İSMAİL SAFA: (1867-1901)
*Şair, yazar, eleştirmen, memur, öğretmen
*Gazeteci ve yazar İlhami Safa ile romancı ve fikir adamı Peyami Safa’nın babasıdır.
*Henüz 35 yaşındayken ölmüştür.
*Şiir yazmaya Dârüşşafaka’da öğrenci iken başlamıştır.
*İlk şiirlerini “Safâ” imzasıyla Tercümân-ı Hakîkat’te yayımlar.
*Şiirlerinden dolayı Muallim Nâci kendisine “şâir-i mâderzâd” (anadan doğma şair) unvanını vermiştir.
*Zaman zaman "Kâmil" takma adını kullanmıştır.
*1889’da ilk manzum eseri Sünûhât’ı bastırmıştır.
*1884-1892 yıllarında yazdığı şiirlerde Muallim Nâci’nin etkisinde kalır.
*1892’den sonra şiirde yeni arayışlara yönelmiştir.
*Bir ara Maârif dergisinde başyazarlık yapar.
*Servet-i Fünun’da ilk basılan şiiri Yar ile Hasb-i Hal’dir.
*Safa, Tanzimat’tan Servet-i Fünûn edebiyatına geçiş dönemi şairlerinden kabul edilir.
*Tevfik Fikret’le derin bir dostluk münasebeti oluşmuştur.
*Romantizm akımından etkilenen sanatçı, duygu yönü ağır basan, ölçü-kafiye gibi biçimsel kurallara bağlı şiirler yazmıştır.
*Lirik şiirlerinde tabiat, aşk, aile, Allah, kâinat ve ölüm temalarını işlemiştir.
*"Eski" ve "yeni" tartışmasına girmemiş; hem eski hem yeni şiir özelliklerini taşıyan şiirler yazar.
*Vezin, kafiye ve dil anlayışı bakımından "eski"nin; zevk bakımından ise "yeni"nin özelliklerine bağlı kalmıştır.
*Şiirlerinde samimilik, tabiilik, açıklık, ahenk söz konusudur.
*Kuvvetli tasvirleri vardır.
*Türk-Yunan savaşlarında vatani manzumeler yazdığı görülür.
*Manzum küçük hikâyeleri de vardır.
*Çok hisli, nazik ve alçak gönüllü bir sanatçı olarak anılır.
*Oğlu Peyami Safa, kudretli bir edip olarak babasının şair ruhundan çok şey almıştır.
>>> ESERLERİ:
Şiir: Sünühat, Huz Mâ-Safâ (Hoşuna Gideni Al), Mağdûre-i Sevdâ, Mevlid-i Peder-i Ziyâret, Mensiyyât, Hissiyât, İntâk-ı Hakk’ın Tahmîsi
Eleştiri: Mülâhazât-ı Edebiyye, Muhâkemât-ı Edebiyye
Çeviri: Vehâmetli Sevdâlar (Kardeşi Ahmed Vefa ile birlikte, Emmanuel Gonzales'ten çeviri)
-----------------------------------------
SÜLEYMAN NESİB: (Süleyman Paşazade Mehmet Sami) (1866-1917)
*Şair, yazar, eğitimci
*Servet-i Fünun Edebiyatı içinde yer almış, iddiasız bir şairdir.
*Şiire genç yaşlarda başlamıştır.
*Ahlâkı ve karakteri şiirlerinde kendisini gösterir.
*Samimi ve içten şiirler ortaya koymuştur.
*Şiirlerinde Tevfik Fikret’in etkileri görülür.
*Kendini eğitime adamış, mütevazı bir insandır.
*Manzumeleri azdır ve kendisi kitap haline getirmemiştir.
*Sone tarzını ilk kullananlardandır.
>>>ESERLERİ:
Biyografi: Süleyman Paşazade Sami Bey-Külliyât-ı Âsâr ve İhtisâsât (Dostlarının düzenledikleri anma kitabı), Süleyman Paşa Muhakemesi (Babasının hayatı)
Eğitim: İlm-i Terbiye-i Etfal (çocuk eğitimi ile ilgili)
Çeviri: Frobel ve Pestalozzi Usullerinde Talim ve Terbiye Dersleri (eğitim ve öğretim ile ilgili çeviri)
AYT EDEBİYAT DERS NOTLARI: