DÂNİŞMENTNÂME

EDEBİYAT > İSLÂMİ DÖNEM (DİN DÖNEMİ) > ANADOLU’DAKİ İLK ÜRÜNLER

DÂNİŞMENTNÂME:

*Anadolu’nun Müslüman Türklerin eline geçmesi sırasında Danişment Melik Gazi’nin gösterdiği kahramanlıkları anlatan bir halk destanı olan Danişmentname 12. yüzyılda anonim olarak ortaya çıkmıştır.

*13. yüzyılda yazıya geçirilen Danişmentname, İslami Türk destanlarındandır.

*Destandaki kahramanların yaşamış olması, mekânların Anadolu’daki gerçek mekânlar olması ve yaşananların tarihi gerçekliklere uygun olması nedeniyle uzun süre tarih kitabı olarak değerlendirilmiştir.

*Danişmendnâme ilk olarak Sultan II. İzzeddin Keykâvus’un emriyle, yazıcılarından İbni Alâ tarafından derlendi.

*Osmanlı hükümdarı I. Murat’ın emriyle Türkçe olarak aralarında manzum parçaların da bulunduğu bir nesir diliyle 17 bölüm halinde yazılmıştır.

*Danişmentname’nin konusu kısaca 1071 tarihinden sonra Anadolu’daki Türk-Bizans ya da Müslüman-Hristiyan mücadelelerinin bir bölümüdür.

*Malazgirt savaşından sonra Alp Arslan’ın anlaşma yaptığı Bizanslılar çeşitli sebeplerden sözlerinde durmayınca, Türkler Anadolu’ya çeşitli kollardan girerler.

*Danişmentname işte bu dönemde Anadolu’nun bir bölümünün fethini anlatan, çoğunlukla rivayetlere dayanan hacimli bir eserdir.

*Eserin kahramanı Melik Danişment Gazi, Battal Gazi’ye benzer bir kişilik olup, bilgili, dindar ve usta bir kumandandır.

*Battalnâme’nin devamı gibi görünen eser, ondan daha küçük, daha az olaylı ve daha basittir. Ancak, mahallî özellikleri daha çoktur.

*Bu eserde dini motifler yanında, tarihi ve efsanevi unsurlar da çoktur.

*Eserin son bölümü bir sonsözden ibarettir. Yazar burada dünyanın faniliğinden bahsederken dini ve ahlaki nasihatler verir.

*Danişmendname’de tarihi, masallaştıran ve pek çok vaka yanında tarihe ışık tutan parçalar da vardır.

*Eserde gazalara kimlerin hangi sıra ile katıldıkları belirtilmekte, özellikle başı açık, yalın ayak harp eden dervişlerin küffar ile yapılacak gazaya yürüyüşleri hakkında bilgi verilmektedir.

*Eserin Anadolu’da pek çok yazma örneği vardır.

DANİŞMENDNÂME’NİN KONUSU:

*“Hicret’ten 360 sene sonra Battal Gazi’nin torunlarından Melik Ahmed Danişmend, Bağdat halifesinden izin alarak Tursun, Çavuldur, Kara Togan başta olmak üzere, arkadaşlarıyla Malatya’dan hareket edip Rumlar üzerine yürür.

*Gayesi Anadolu’yu fethetmektir.

*Önce Sivas’a gider. Orayı tamir ettirir.

*Ordusunu ikiye ayırır. Bir kısmı İstanbul, diğeri ise Karaman üzerine yürür. Kendisi de Sivas’tan Karadeniz’e kadar olan bölgeyi fethetmek üzere harekete geçer.

*Çorum, Niksar ve Amasya’yı alır. Canik’i fethetmek üzere sefere çıkar. Ancak yolda kâfirler tarafından pusuya düşürülür. Çatışmada ağır yaralanır, Niksar’a döner ve orada ölür.

*Danişmend Gazi’nin ölümünden sonra Niksar, Amasya, Tokat ve Sivas teker teker Hıristiyanların eline geçer.

*Danişmend’in İstanbul ve Karaman üzerine giden arkadaşlarından pek çoğu da ölmüşlerdir.

*Danişmend Gazi’nin oğlu Melik Gazi, Bağdat halifesine başvurur.

*O da Horasan’da, Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’e haber gönderir, Selçukluları gazâya davet eder.

*Tuğrul Bey Anadolu’nun fethine Süleyman Şah’ı memur eder.

*Süleyman Şah, Melik Gazi ile birlikte Anadolu’yu fetheder.”

*Destan kahramanı Danişmend Ahmet Gazi tam bir İslâm gazisidir.

*Dedesi Battal Gazi’nin bir benzeridir.

*Bütün gazâlarını İslâm uğruna yapar.

*En büyük gayesi Hıristiyanları hak dinine çağırmak ve ülkelerinin İslâm nuruyla aydınlanmasına vesile olmaktır.