SÖZLÜ EDEBİYAT DÖNEMİ VE ÖZELLİKLERİ
EDEBİYAT > İSLAMİYET ÖNCESİ (DESTAN DÖNEMİ) > SÖZLÜ EDEBİYAT
SÖZLÜ EDEBİYAT:
*Mitoloji:
*Bir ulusa ya da uygarlığa ait mitlerin bütününe mitoloji denir.
*Her milletin mitolojisi; o milletin tarihi, efsaneleri, kahramanları, inanç sistemleri vb. hakkında önemli ipuçları barındırır.
*Destan döneminde bilimle evreni henüz anlayamayan insanların deprem, şimşek, yankı, rüzgâr, uyku gibi doğal olaylara; göç, savaş, işgal gibi sarsıcı olaylara düş yoluyla olağanüstü nitelikler kazandırmaları mitolojik ögeleri oluşturmuştur.
*Destanlarda da mitolojik ögelerin etkisi vardır.
*Milletler, mitolojik motiflerle süsledikleri geçmişlerini destanlar yardımıyla ifade ederler.
*Destan döneminde ayrıca, destanları oluşturan çekirdek olaylar yaşanmıştır.
*Mitolojik Ögelerin Oluşma Nedeni:
*İnsanlığın ilk dönemlerinde kişilerin tabiatla, üstün güçlerle ve düşmanla mücadelesinde, düş yoluyla ortaya koyduğu eser, söylediği söz, takındığı tavrın mitolojik ögelerin oluşmasında etkisi vardır.
*Bir ulusun yaşamında derin izler bırakan doğal olaylar, savaşlar vb. halk arasında anlatıla anlatıla mitolojik özellikler kazanmıştır. Bu tür olaylar da destanları ortaya çıkarmıştır.
*Destanlarda mitolojik ögeler vardır.
*Destanlar döneminde Türkler arasında "kadın, su, at, bozkurt, ışık, ağaç, aksakallı ihtiyar" gibi motiflerin öne çıktığını görüyoruz. Bunlar Türklerin yaşamlarında egemen olan motiflerdir ve Türkler bu motiflere yaşamlarında ayrı bir değer ve anlam vermişlerdir.
*Örneğin "bozkurt", yol göstericidir, tanrıdır, Türk ulusunun anasıdır. Ergenekon, Türeyiş ve Bozkurt destanlarında bu görülmektedir.
*Destanlarda sürekli işlenen bu motifler zamanla mitolojik unsurlara dönüşmüştür.
*Sözlü edebiyatın özellikleri:
*Sözlü edebiyat dönemi, Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdir.
*Bu dönemde ürünler tamamen sözlüdür. Düşünce ve hayaller şiirle anlatılmıştır.
*Eserler dilden dile yayılmış, bir gelenek oluşmuştur.
*Bu döneme ait ürünlerin bazıları günümüze kadar gelmiştir.
*Bu dönemde Türkler, göçebeliğe dayanan günlük hayatlarında ve özellikle düzenledikleri törenlerde bir araya geldiklerinde “oyun” (Yakutlar), "ozan" (Oğuzlar), “şaman” (Tonguzlar), "kam" (Altaylar) veya "baksı" (Kırgızlar) denilen şairler "kopuz" denilen saz eşliğinde "koşuk"lar ve "sagu"lar söylemişlerdir.
*Kam, baksı, oyun, ozan, şaman adı verilen şairler, aynı zamanda; hâkim, hekim, büyücü, sanatçı, bilge gibi özelliklere sahiptir.
*Eski Türklerde şiir, dans ve ayinin birlikteliği mevcuttur.
*Şiirler; sığır (av törenleri), şölen (dinî ayinler, kurban törenleri), yuğ (ölen kişinin ardından yapılan törenler) adı verilen toplantılarda oluşmuştur.
*Eserler ulusal karakter taşır.
*Nazım birimi dörtlük; vezin, hece veznidir.
*Şiirlerde yarım kafiye kullanılmıştır.
*Bu dönem şiirlerindeki ahenk; ses akışı, söyleyiş, ritm ve her türlü ses benzerliğiyle sağlanır.
*Dil, duru ve sadedir. Dilde yabancı sözcük yoktur.
*Kahramanlık, savaşlar ve tabiat gibi daha çok somut konular işlenmiştir.
*Sözlü edebiyat ürünlerinin en eskileri, Uygurlar döneminde yazıya geçirilen ilâhî ve dualardır.
Bu dönemin asıl ürününü doğal destanlar oluşturur.
*Millî ölçümüz olan "hece" ölçüsünün daha çok 7'li, 8'li ve 11'li kalıpları tercih edilmiştir.
*Genellikle doğa, aşk, kahramanlık, yiğitlik ve ölüm konuları işlenmiştir.
*Ürünler anonimdir.
- SÖZLÜ EDEBİYAT
- YAZILI EDEBİYAT
TARİH İÇİNDE TÜRK EDEBİYATI
İSLAMİYET ÖNCESİ (DESTAN DÖNEMİ)
- SÖZLÜ EDEBİYAT
- YAZILI EDEBİYAT
İSLÂMİ DÖNEM (DİN DÖNEMİ)
- ANADOLU’DAKİ İLK ÜRÜNLER
- DİVAN EDEBİYATI / DİVAN ŞİİRİ
- DİVAN EDEBİYATI / NESİR
- HALK EDEBİYATI / HALK ŞİİRİ
- TANZİMAT EDEBİYATI
- SERVETİ FÜNUN EDEBİYATI
- FECR-İ ATİ EDEBİYATI
- MİLLİ EDEBİYAT
- MİLLİ ED ÖNCESİ DÜŞÜNCE AKIMLARI
- MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİNİN OLUŞUMU
- GENÇ KALEMLER DERGİSİ
- MİLLİ EDEBİYAT GENEL ÖZELLİKLERİ
- MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ DİL ANLAYIŞI
- YENİ LİSAN HAREKETİ
- YENİ LİSAN MAKALELERİ
- MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ ŞİİRİ
- MİLLİ ED. ŞİİRİNİN SINIFLANDIRMASI
- BEŞ HECECİLER
- SAF (ÖZ) ŞİİR ANLAYIŞINA ÖZGÜ ŞİİR
- HALKIN YAŞAMA TARZINI VE DEĞERLERİNİ YANSITAN ŞİİRLER (MANZUMELER)
CUMHURİYET DÖNEMİNDE COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER
- CUMHURİYET DÖNEMİNDE ŞİİR
- ÖZ ŞİİR (SAF ŞİİR) ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ŞİİR
- YEDİ MEŞALECİLER VE ÖZELLİKLERİ
- SERBEST NAZIM VE TOPLUMCU ŞİİR
- MİLLÎ EDB ZEVK VE ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ŞİİR
- HİSARCILAR
- GARİP AKIMI (BİRİNCİ YENİ HAREKETİ)
- TOPLUMCU ŞİİR ZEVK VE ANLAYIŞINI ÖN PLANA ÇIKARANLAR
- GARİP ŞİİRİ DIŞINDA YENİLİĞİ SÜRDÜREN ŞİİR
- MAVİCİLER (MAVİ AKIMI, MAVİ HAREKETİ)
- İKİNCİ YENİ ŞİİRİ
- İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞİİR
- 1980 SONRASI ŞİİR
- CUMHURİYET DÖNEMİNDE HALK ŞİİRİ
CUMHURİYET DÖNEMİNDE OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBÎ METİNLER
ANLATMAYA BAĞLI EDEBÎ METİNLER
(HİKÂYE-ROMAN)
- CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE HİKÂYE (1923-1940)
- CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE HİKÂYE (1940-1960)
- CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ROMAN (1923-1950)
- CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ROMAN (1950-1980)
- MİLLÎ EDEBİYAT ZEVK VE ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ESERLER
- TOPLUMCU GERÇEKÇİ ESERLER
- BİREYİN İÇ DÜNYASINI (İÇ GERÇEKLİĞİ) ESAS ALAN ESERLER
- MODERNİZMİ ESAS ALAN ESERLER
- POSTMODERNİZM VE POSTMODERN ESERLERİN ÖZELLİKLERİ
- FANTASTİK EDEBİYAT (FANTEZİ EDEBİYATI)
- FANTASTİK ROMAN
- BÜYÜLÜ / BÜYÜLEYİCİ / FANTASTİK GERÇEKÇİLİK
GÖSTERMEYE BAĞLI EDEBÎ METİNLER
(TİYATRO METİNLERİ) (DRAMA METİNLERİ)