DESTAN DÖNEMİ VE ÖZELLİKLERİ

EDEBİYAT > İSLAMİYET ÖNCESİ (DESTAN DÖNEMİ)

DESTAN DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

(İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI)

DESTAN DÖNEMİ:

*Destanlara konu olan olayların gerçekleşme zamanları ve sözlü nakiller yoluyla yayılma dönemleri, ya tarih öncesi çağlar ya da tarihin ilk çağlarıdır.

*Bu çağlarda insan topluluklarının hayatlarına hâkim olan en önemli ögeler, mensup oldukları ırka özgü nitelikler etrafında şekillenmiştir.

*Destanlar; halk gözüyle görülen, halk ruhuyla duyulan ve halk hayalinde masallaştırılan tarihlerdir.

*Toplumu derinden sarsan olayların ve toplum içinde önemli kişilerin toplumun hayal dünyasında masallaştırılmasıyla oluşan metinlere destan adı verilir.

*Bazı milletlerin millet hâline gelmesi tarihin çok eski çağlarında, bilinmeyen döneminde olmuştur. Bu döneme, destan dönemi denir.

*Türk milletinin İslam öncesi yaşamına ait asıl bilgi kaynağı destanlardır.

*Göktürklerin büyük bir yenilginin ardından Ergenekon adını verdikleri yere kaçmaları ve orada çoğaldıktan sonra demir dağı eritmeleri, Saka Türklerinin İskender'le savaşa girmemek için geri çekilmeleri (Şu destanı), Oğuz Türklerinin Üçoklar ve Bozoklar olarak ikiye ayrılmaları (Oğuz Kağan destanı) gibi birçok bilgiyi destanlardan öğreniyoruz.

*Destanlar, tarihleri bu şekilde eskilere uzanan milletlerin bilinmeyen ilk çağlarını bize birtakım mitolojik hikâyeler halinde anlattığı için önemlidir.

*Destanların, bir ulusun düşünce ve sanat hayatına kaynak olması bakımından da önemi vardır. *Destanlar, anlatımlarındaki olağanüstü özellikler ayıklandığında ulusların tarihini aydınlatan en önemli kaynaklardandır.

*Yüzyıllar boyunca Türklerin duyuş, düşünüş, inanış ve hayallerini; güzel sanatlarını, aşk, aile, vatan, ulus ve devlet anlayışlarını Türk destanlarında görebiliriz. Bu yüzden destan dönemi, ulusların edebiyatı, kültürü ve tarihi için önemlidir.

*İslamiyet’ten önceki Türk edebiyatının doğuşu, çevresi, gelişme dönemlerini bütün yönleriyle ortaya koymak mümkün değildir. Çünkü bu döneme ait kesin bilgiler mevcut değildir.

*Bu dönemde yoğun olarak destanların varlığı, bu dönemin "destan dönemi" olarak da adlandırılmasına sebep olmuştur.

*Bazı milletlerin edebiyatlarında “Destan Dönemi” yoktur.

*Destan Dönemi edebî metinlerinin en belirgin nitelikleri şunlardır:

1. Sözlü gelenek içinde oluşturulmaları.

2. Manzum olmaları.

3. Mitolojik ögelere dayanmaları.

*Mitler:

*Mitler geleneksel olarak yayılan veya toplumun hayal gücü etkisi ile biçim değiştiren, evrenin doğuşu, türeyişi ile ilgili hayalî, alegorik anlatımı olan halk hikâyeleridir.

*İnsanların doğa olaylarına duydukları hayranlık, mitleri, masal ve destanları oluşturmuştur.

*Mitler, ilkel insan topluluklarının, evreni, dünyayı ve doğa olaylarını yorumlamak, henüz sırrını çözemedikleri hayatın ve evrenin çeşitli görüntülerini bir anlama bağlamak ihtiyacından doğmuş hikâyelerdir.

*Mitler, destan döneminde ortaya çıkmıştır.