İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞİİR (1960-1980)

EDEBİYAT > BATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI(MODERN DÖNEM) > CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI > CUMHURİYET DÖNEMİNDE COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER

*1950'lerin ikinci yarısından itibaren siyasi gerilimin artması, bunun topluma yansıması ve toplumda da bu gerilimin giderek tırmanması sonucunda 27 Mayıs 1960 tarihinde ihtilal olur.

*İhtilal sonrasında yeni bir anayasa hazırlandı.

*Bu anayasanın getirdiği özgürlük ortamında Nazım Hikmet'in kitaplarının basılması serbestleşti, Sosyalist eylemler artmaya başladı.

*Edebiyat dünyasında ise Garip akımı ve İkinci Yeni anlayışı karşısında bir süredir geri planda olan toplumcu gerçekçi şairler yayın faaliyetlerini arttırdılar.

*Bu dönemde, siyasal ve sosyal alandaki dergi, gazete gibi türler daha yoğun ilgi görmüştür.

*1960'lı yılların şiiri giderek siyasi bir söyleme doğru yöneldi.

*Marksist felsefeyi benimseyen bu şairler “Halkın Dostları, Yeni Gerçek, And, Militan" gibi dergilerde şiir anlayışlarını ve ideolojilerini anlatmaya çalıştılar.

*Siyasal ve sosyal ortamdaki bu değişimler sonrası ortaya çıkan ve kendilerini toplumcu olarak değerlendiren şairlerin oluşturduğu şiir eğilimi, Türk edebiyatında "İkinci Yeni sonrası toplumcu şiir" olarak değerlendirilmiştir.

*İkinci Yeni sonrası toplumcu şiir, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında 1960-1980 yılları arasındaki şiir eğilimidir.

*Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Süreyya Berfe ve Özkan Mert; 1969'da Ant dergisinde "Toplumcu Genç Şairler Savaş Açıyor" başlıklı yazılarıyla İkinci Yeni şiir anlayışına karşı olduklarını belirtmişlerdir.

*İkinci Yeni şiirini, sosyal mücadeleden kaçtıkları, topluma yabancı oldukları ve anlaşılmaz oldukları için eleştirmişlerdir.

*İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiiri savunan şairler ile 1940 toplumcuları, Nazım Hikmet, Namık Kemal, Tevfik Fikret ve Mehmet Akif gibi şairler arasında, şiire toplumsal bir işlev yükleme bakımından ortaklık vardır.

*İdeoloji, 1960-1980 arasında yoğun olarak kullanılmış ve büyük bir propoganda şiiri ortaya çıkmıştır.

*Şairler, genellikle Marksist dünya görüşünü, sosyalist siyaseti benimsemişler ve eserlerini bu doğrultuda vermişlerdir.

*Eserleriyle, bireyin gelişimini sağlayacak bir düzen oluşturmaya çalışırlar.

*Dönem şairleri, “umut, yaşama sevinci, sorgulama, isyan, devrim ve direnme” gibi temalar üzerinde durmuştur.

* “Halk, işçi sınıfı ve kentleşme sorunlarını; kadın ve kadın haklarını” şiirlerinde işlemişlerdir.

*Şiirlerde alın teri ve emek övülür.

*Toplumsal dayanışma, örgütlülük şiirlerde kutsallaştırılır.

*Şairler kendilerini toplumun sözcüsü olarak tanımlamışlardır.

*İkinci Yeni doğrultusunda eserler veren şairlerde "kapalı bir anlatım" görülürken, İkinci Yeni Sonrası Toplumcu şairlerde "açık bir anlatım" görülür.

*Bu anlayıştaki şairler biçimden çok içeriğe (anlama) önem vermişlerdir.

*İçerikte Nazım Hikmet'in etkisinde kalmışlardır.

*Daha etkili bir dil kullanabilmek için “slogan üslubu” şiirlerde kullanılmıştır.

*Şiirin ses, ritizm ve ahenginde değişmeler görülür.

*Şiirde uzak çağrışımlara yer verilmemiştir.

*Şiir dili ve söyleyişinde aşırılıktan kaçınılmıştır.

*Geleneksel söyleyişten faydalanma görülür.

*Serbest nazım geleneği devam ettirilmiştir

*Soyut bir şiir yerine somut bir şiir geliştirilmiştir.

*Bu anlayışa bağlı başlıca şairler:

İsmet Özel, Ataol Behramoğlu, Süreyya Berfe, Nihat Behram, Refik Durbaş, Özkan Mert ve Ahmet Oktay

*Bu anlayışla eser veren diğer sanatçılar:

Metin Eloğlu, Özdemir Asaf, Can Yücel, Gülten Akın, Hasan Hüseyin Korkmazgil, Metin Altıok, Hilmi Yavuz, Ceyhun Atıf Kansu, Talip Apaydın, Arif Damar, Metin Demirtaş, Özdemir İnce, Eray Canberk, Ali Püsküllüoğlu, Enver Gökçe, Veysel Çolak, Kemal Özer, İlhan Demiraslan,

---------------------------------

İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞAİRLER İLE İLGİLİ AYRINTILAR:

*1960 kuşağı şairlerinden İsmet Özel, İkinci Yeni deneylerinden yararlanarak, taze buluşları yoğun söyleyişleri ve mistik bir hava yaratma ustalığıyla dikkat çekti. İsmet Özel, İkinci Yeni şiir’den toplumcu şiire ve İslami dünya görüşüne bağlanırken kendisi olabilen usta işi bir şiir geliştirmiştir.

*Ataol Behramoğlu, yayımladığı kitaplarıyla kuşağının önde gelen şairlerinden olmuştur. Yazdıklarında yaşamın her anı, her görüntüsü şiire bütünüyle girer.

*Dünyayı algılamayı şiirinin ekseni yapan Süreyya Berfe doğal, yalın şiirin hep kendi kalmasını bilmiş şairlerindendir. Onun şiiri şiir olamayacağını sandığımız yalın malzemeden oluşur. Dünya ile şiir arasında bıçak sırtı bir dengenin kurulduğu bir şiir dünyası vardır. Süreyya Berfe’nin şiirleri güçlü bir ironi taşır.

Toplumculuk: Toplumsal refahı devlet inisiyatifinin getireceğini savunan, işçilerin yönetime katılmalarına ağırlık veren, hür teşebbüsü devletin ve sendikaların baskısı altında tutmaya çalışan, telkin ve propagandalarını eğitim, tarım ve vergi reformları üzerinde yoğunlaştıran siyasi öğreti, sosyalistlik, sosyalizm.

Toplumcu Gerçekçilik: Marksist ideolojinin sanatçıya ve doğal olarak da onun eserine yansımasıdır. Toplumsal olayları, aksaklıkları ve ilişkileri, toplum bilimi açısından ele alarak hem gerçekçilik hem de gelişim süreci içinde irdelemektir.

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI