FANTASTİK EDEBİYAT (FANTEZİ EDEBİYATI)

EDEBİYAT > BATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI(MODERN DÖNEM) > CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI > ANLATMAYA BAĞLI EDEBÎ METİNLER (HİKÂYE-ROMAN)

CUMHURİYET DÖNEMİNDE OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBÎ METİNLER

ANLATMAYA BAĞLI EDEBÎ METİNLER (HİKÂYE-ROMAN)

FANTASTİK GERÇEKÇİ YAPITLAR - BÜYÜLÜ GERÇEKÇİLİK

FANTASTİK EDEBİYAT - FANTASTİK ROMAN

FANTASTİK EDEBİYAT (FANTEZİ EDEBİYATI):

*Fantastik Edebiyat, gerçeğe dayalı olmayan yazılı anlatım tarzıdır.

* “Fantezi”yi bilindik gerçekliğin ötesindeki dünyaları anlatan bir edebiyat dalı olarak tanımlayabiliriz.

*Fantastik edebiyatın amacı, “gerçekçi türdeki kitapların erişemediği noktalara erişmek, salt gerçeklerle dile getirilmesi olanaksız olanı dillendirmek, düş gücünün sınırsız olanaklarından yararlanarak yeni ufuklar açmak”tır.

*Fantastiğin “bilinçaltının görünür kılınmasına hizmet eden bir kurgulama biçimi” olduğu düşünülebilir.

*Batı yazınında fantezinin geçmişi binlerce yıl öncesinin mitolojilerine kadar gitmektedir.

*Batıda çağdaşlaşmayla birlikte yaşamın tüm alanlarında pozitivist bir anlayış egemen olmuş, dinin sosyal hayattaki etkisi azalmıştır.

*Bilimsel anlayışın yaşama egemen olmasına rağmen insanın bilinmeyene yönelik ilgisini azaltmamıştır.

*Görülmeyene ve görülemeyene karşı olan ilgimiz sonlanmamıştır.

*Modernizm sonrasında fantastik edebiyat, modern bireyin, günlük hayattan kovulan “olağanüstüye” dair merakına seslenmektedir.

*Kentleşmenin de etkisiyle günlük hayatta yoğun bir yabancılaşma yaşayan bireylerin gerçek dünyadan uzaklaşma istekleri artık fantastik edebiyat aracılığıyla dile getirilmeye başlanmıştır.

*Batı, materyalist bir kültür oluştururken bunun alternatifini de üretmeye çalışmış; bireyin duygusal ihtiyaçlarını sanatsal yollarla gidermeye yönelmiştir.

*Günümüzde fantastik denilince; gerçek dünyayla bağlantılı ya da ondan bağımsız ve ona alternatif olarak oluşturulan ikincil bir dünya akla gelmektedir.

*Fantezi edebiyatının popülerleşmesinin öncüsü olarak genel kabul görmüş isim John Ronal Reuel Tolkien'dir.

*Bu edebiyat tarzının içeriğini oluşturan kimi ırk isimleri (orklar, elfler, cüceler, vb.) dahil, harita kullanarak kitap yazma akımı onun öncülüğünde popülerleşmiştir.

*Fantezi edebiyatı günümüzde J. K. Rowling başta olmak üzere Terry Pratchett gibi isimlerle zenginlik kazanmaktadır.

*En tanınmış örnekleri arasında Alis Harikalar Diyarında yer alır.

*Modern fantastik edebiyatın tanınmış örnekleri arasında; J. K. Rowling'in Harry Potter ve J. R. R. Tolkien'in Hobbit, Yüzüklerin Efendisi gibi eserleri sayılabilir.

*Türk edebiyatında da fantastik unsurlar her zaman var olmuştur.

*Bunlar roman türü içerisinde sadece yan bir unsur olarak değerlendirilmiş ve fantezi kendi başına bir tür olamamıştır.

*Fantastik, korku ve bilim kurgu türlerinin Türkiye’de gelişememesinin temel nedeninin geç modernleşme olduğu görülmektedir.

*Türkiye’de modernleşme süreci Batı’ya göre geç bir tarihte başlamış; geleneksel, dayanışmacı, dinin etkili olduğu ilişkiler etkisini uzun süre devam ettirmiştir.

*Türk insanı günlük hayatında bilinmeyene dair sorduğu soruların cevabını dinde ve diğer geleneksel inançlarda bulmuştur.

*Batılı bireyin dinden uzaklaşarak entelektüel bir faaliyet alanı olarak fanteziye yönelmesi ve kişisel meraklarını burada gidermeye çalışmasına karşılık, Türkiye’de bireyler böyle bir ihtiyaç hissetmemiştir.

*İslam dini, gerek yaşanan dünya, gerek ölüm sonrası dünya hakkında, modernizmin “fantastik” olarak tanımlayacağı birçok unsur ihtiva etmektedir.

*Genel olarak Doğulu, özelde de Türkiyeli bireyler günlük hayatın içinde “fantastik” birçok öyküyü dinlemekte, hissetmekte, inanmaktadır.

*Bu nedenle fantastik, günlük hayatın ötesinde, salt entelektüel faaliyet olarak algılanmamış, ilgi görmemiştir.

*Sonuçta hayatın içinde olan fantastiğin başka kaynaklarda aranmasına gerek kalmamaktadır.

*Türkiye’de fantastiğin gelişememesindeki bir başka nokta da bireyin topluma yabancılaşamaması ve yaşama, toplumsal değerlere dair sorgulamalara girişmemesidir.

*Bireyin kişisel dünyasında ortaya çıkabilen soruların cevabı daha önce oluşmuş bulunan toplumsal zihniyet tarafından cevaplanmıştır.

*1980’li yıllarda bu durum değişmeye başlamıştır.

*Batıdan her geçen gün artan sayıda roman çevrilmeye başlanmış, Barbar Conan gibi fantastik çizgi romanlar ve filmler Türk okuyucusunun fantezi türüne aşina olmasını sağlamıştır.

*1990’lı yıllarda bilgisayarın gelişimi, fantastik oyunlarla tanışılmasını ve fantezi dünyasına dair fikir sahibi olunmasını sağlamıştır.

*Ekonomik ve toplumsal koşullar bireysel zevklerin ve arayışların önünü açmıştır.

*Türk fantezi edebiyatı ilk defa 2000’li yıllardan itibaren ortaya çıkmıştır.

FANTASTİK EDEBİYATI OLUŞTURMA YOLLARI ve FANTASTİK ROMAN ÇEŞİTLERİ:

1-Fantastiğin yaşanan dünyada, bilinen gerçekliğin içine bilinmeyenin girmesiyle meydana gelmesi şeklinde eserler.

*Bilinen, birincil dünyayı anlatan eserler, bilinen dünyanın sınırları içerisinde gerçekleşen fantastik olayları konu almaktadır.

*Bu tür eserlerde bilinen gerçeklik ile fantezi dünyası iç içe, birbirini tamamlar biçimde yer alırlar.

2- Bilinen insan, mekân, zaman modelli evrenden farklı evrenlerin anlatılması şeklinde eserler.

*İkincil dünyayı anlatan fantastik eserler, yaşadığımız dünyadan tamamen farklı, sınırları, mekân ve zamanı yeniden kurgulanmış bir çevrede geçer.

*İkincil dünya fantezilerinde insanların yanı sıra gerçek dünyada var olmayan çok sayıda canlıya yer verilir.

*Her iki türdeki romanlarda sihir ve büyü yoğun biçimde kullanılır.

*Birincil ve ikincil dünya fantezileri de kendi içlerinde çok sayıda alt başlığa ayrılmaktadır. *Romanlardaki mekânlar, işlenen konular, karakterlerin nitelikleri gibi çeşitli unsurlar alt türleri belirlemektedir.

*Bu alt türlerin neler olduğuna dair Batı edebiyatında bir uzlaşma yoktur.

*Buna rağmen kimi alt tür isimleri üzerinde ise genel bir uzlaşı görülmektedir.

*“Epik Fantezi”, “Şehir Fantezisi”, “Kılıç ve Büyü” gibi türler bunlardan bazılarıdır.

*Türkiye’de ilk defa 2000’li yıllarda yazılmaya başlanan fantastik romanlar, birincil ve ikincil, her iki dünyayı da konu edinmişlerdir. Ayrıca alt türlere ait yetkin örnekler verilmiştir.

Birincil Dünyanın Konu Edildiği Fantastik Romanlar:

a. Karanlık Fantezi

* “Karanlık Fantezi” türündeki eserler günümüz dünyasında yani birincil dünyada geçmekte, genel olarak iyi ve kötünün mücadelesini anlatmaktadır.

*Bu türdeki eserlerde kurt adamlar, vampirler, insan hayvan karışımı yaratıklar gibi gerçek hayatta olmayan, fantastik canlılar geniş yer tutarlar.

*Türk edebiyatında Karanlık Fantezi türündeki tek eser Saygın Ersin’in yazdığı ve birbirinin devamı olan Zülfikar’ın Hükmü ve Erbain Fırtınası adlı eserlerdir.

*Her iki eser de kötülüğün temsilcisi olan güçlerle, var olan insani düzeni korumaya çalışanların mücadelesine dayanmaktadır.

*Saygın Ersin’in eserinde de iyi ve kötünün birbirini yenmekten çok dengelemeye çalıştıkları görülür. *Binyıllar süren bu mücadelede iyi veya kötü, kimi zaman diğerine baskın gelmiş ancak savaş hiçbir zaman bitmemiştir.

b. Şehir Fantezisi

*Yeni gelişmekte olan fantezi edebiyatımızda “Şehir Fantezisi” türündeki telif eserlerin sayısı diğerlerine göre daha fazladır.

*Şehir Fantezisi türünün en önemli özelliği mekânın modern dünya olmasıdır.

*Birçok fantezi türünde eski çağlar, modernizm öncesi dönemlerin mekânlarına dönülürken Şehir Fantezisi’nde olaylar okuyucunun içinde bulunduğu dünyada geçer.

*Geçmişe dönülse bile bu, “bugünün” insanlarının geçmişe yaptığı yolculuktur.

*Edebiyatımızda şehir Fantezisi türünün ilk akla gelen ismi Sadık Yemni’dir.

*Yemni’nin Muska, Yatır, Öte Yer ve Çözücü isimli eserlerinde günümüz dünyasının fantastik olaylarla iç içe anlatımı yer alır.

*Yazar, üç eserde de gerçek dünyaya fantastik unsurları ekler.

*Sadık Yemni’nin eserlerinde günümüz insanının gündelik hayatta bulamadığı ancak var olduğuna inandığı dünyaya dair hisleri dile getirilir.

*Söz konusu eserler, hayatın salt maddi yapıdan ibaret olmadığını düşünen ancak sıradan hayat içerisinde buna karşılık bulamayan okurun buradan kaçma isteğini meşrulaştırır.

*Okur, kendisine çıkış yolu öneren, dünyayı yeniden yorumlamayan fantezi edebiyatına sığınır.

*Şehir Fantezisi türünün bir başka önemli yazarı ise Zafer Sönmez’dir.

*Yazar, Saklı Ülke: Gerdekkaya-1 ve Genç Tanrılar: Gerdekkaya-2 adlı eserlerinde günümüz dünyasında yaşayan insanların bilinmeyen bir dünyaya ve geçmişe yaptıkları yolculukları anlatır.

*Zafer Sönmez diğer fantezi yazarlarımızın uygulamadığı bir yöntem kullanmış, bilim kurgudan faydalanarak fantastiğin sınırlarını genişletmiştir.

İkincil Dünyanın Konu Edildiği Fantastik Romanlar:

a. Kılıç ve Büyü

*Bu türe dâhil olan eserler ikincil bir dünyada geçerler.

*Zırh giyinmiş, kaslı vücuda sahip savaşçıların mücadeleleri, iyinin ve kötünün yanındaki büyücüler ve ejderha gibi fantastik yaratıklar sürekli olarak sahnededir.

*Kılıç ve Büyü türündeki eserlerde sihir ve büyü güçleri dışında kendiliklerinden gelişmiş başka fantastik canlılara da sıklıkla yer verilmektedir.

*Lin Carter, Imaginary Worlds adlı eserinde ikincil dünya ile sıradan dünyayı birbirinden ayıran tek sözcüğün sihir olduğunu belirtir.

*Türk fantezi edebiyatında ikincil dünyayı anlatan eser sayısı henüz çok azdır.

*Barış Müstecaplıoğlu’nun Perg Efsaneleri ve Orkun Uçar’ın Asi adlı çok ciltli romanları bu türü oluşturan iki önemli eserdir.

b. Epik Fantezi

*Epik fantezilerin en önemli özelliği macera dolu seyahatlerdir.

*Türün dünyaca ünlü başyapıtı olan Yüzüklerin Efendisi’nde kahramanlar bir amaç için yola çıkarlar, ancak bu tekdüze bir seyahat değildir.

*Epik fantezi türündeki romanlar, medeniyetin hiçbir unsuruna sahip değildir.

*Kahramanlar modernizm öncesine ait yaşam tarzına sahiptirler.

*Modern teknoloji ürünü araçları yoktur.

*Toprağa dayalı bir ekonomik düzen vardır. Giyim kuşamları da bunu yansıtır.

*Romanın merkez kişilikleri doğada uzun yolculuklar yaparlar.

*Barış Müstecaplıoğlu’nun kaleme aldığı Perg Efsaneleri adlı dört kitaplık roman dizisi epik fantezi türünün başarılı bir örneğidir.

*Serinin ilk kitabı olan Korkak ve Canavar’dan sonra Merderan’ın Sırrı, Bataklık Ülke ve son olarak Tanrıların Alfabesi adlı eserler yayımlanmıştır.

*Eser, Yüzüklerin Efendisi’nde olduğu gibi genç insanların bir amaç uğruna yaptıkları uzun yolculuk sırasında başlarından geçen çok sayıda macerayı anlatır.

*Kitaba, ikincil dünyanın fantastik atmosferini geliştirmek için Perg’e özgü bazı canlılar eklenmiştir.

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI