EDEBİYATIMIZDA İLKLER

EDEBİYAT

TÜRK EDEBİYATINDA İLKLER

(EDEBİYATIMIZDA İLKLER)

*İlk alfabemiz: Göktürk Alfabesi

*İlk sözlüğümüz: Divanü Lügati’t Türk / Kaşgarlı Mahmut

*İlk dilbilgisi kitabımız: Kitabü Cevahiri’n-Nahv fi Lûgati’t-Türk / Kaşgarlı Mahmut

*Türkçeyi ayrı bir dil olarak kabul eden ilk Türkçe dilbilgisi kitabı: Sarfı Türki / Süleyman Hüsnü Paşa

*İlk Türk Şair: Aprunçır Tigin

*İlk Türk yazarı (bilinen): Yolluğ Tigin

*İlk yazılı metin, Türk adının geçtiği ilk metin: Göktürk (Orhun) Yazıtları (Abideleri)

*İlk söylev (nutuk): Göktürk (Orhun) Yazıtları (Abideleri)

*İlk Türk destanı: Alp Er Tunga Destanı

*İlk bibliyografya: Keşfü’z Zünun / Kâtip Çelebi

*İlk hamse sahibi: Ali Şir Nevai

*İlk tezkire: Mecalisü’n Nefais / Ali Şir Nevai

*İlk Anadolu sahasında tezkire: Heşt Behişt / Sehi Bey

*İlk Türkçe ‘divan’ sahibi sanatçı (?): Yunus Emre (Günümüze ulaşmamış)

*Osmanlı edebiyatı sahasında elde mevcut en eski “divan”: Ahmedî Divanı

*İlk matbaada basılan kitap: Vankulu Lügati

*Türkçe yazılan ilk kitap: Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip

*İlk Siyasetname: Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip

*İlk hatıra kitabı: Babürname / Babürşah

*İlk batılı anlamda hatıra kitabı: Magosa Hatıraları / Namık Kemal

*İlk gezi kitabı: Miratül Memalik (Ülkelerin Aynası) / Seydi Ali Reis

*İlk batılı anlamda gezi yazısı: Avrupa’da Bir Cevelan / Ahmet Mithat Efendi

*İlk divan şairi: Hoca Dehhani

*İlk süslü nesir temsilcisi: Sinan Paşa

*İlk roman çevirisi: Telemak / Yusuf Kamil Paşa

*İlk yerli roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat / Şemsettin Sami

*İlk edebi roman: İntibah / Namık Kemal

*İlk tarihi roman denemesi: Yeniçeriler / Ahmet Mithat Efendi

*İlk tarihi roman: Cezmi / Namık Kemal

*İlk realist roman: Araba Sevdası / Recaizade Mahmut Ekrem

*İlk batılı tekniğe uygun roman: Aşk-ı Memnu /Halit Ziya Uşaklıgil

*İlk köy romanı: Karabibik / Nabizade Nazım

*İlk gezi (yolculuk) romanı: Acâib-i Âlem (Dünyanın Olağanüstülükleri) / Ahmet Mithat Efendi

*İlk mektup roman denemesi: Felsefe-i Zenan / Ahmet Mithat Efendi

*İlk psikolojik roman denemesi (Tezli roman): Zehra / Nabizade Nazım

*İlk psikolojik roman (Tahlil Romanı): Eylül / Mehmet Rauf

*İlk natüralist eser (roman): Zehra / Nabizade Nazım

*İlk polisiye roman: Esrar-ı Cinayet / Ahmet Mithat Efendi

*İlk batılı anlamda realist ve modern roman: Mai ve Siyah / Halit Ziya Uşaklıgil

*İlk kadın romancımız: Fatma Aliye Hanım

*İlk kurtuluş savaşını doğrudan işleyen roman: Ateşten Gömlek / Halide Edip Adıvar

*İlk yerli çizgi roman Türk kahramanı: Köroğlu

*İlk çocuk çizgi roman: Kara Maske

*İlk çocuk romanı: Bağrı Yanık Ömer / Mahmut Yesari

*İlk dış Türkleri konu alan roman: Gönül Hanım / Ahmet Hikmet Müftüoğlu

*İlk iç monolog tarzı roman: Bir Düğün Gecesi / Adalet Ağaoğlu

*İlk postmodern roman: Tutunamayanlar / Oğuz Atay

*Tanzimat’ta ilk macera romanları: Hasan Mellah – Hüseyin Fellah / Ahmet Mithat Efendi

*İlk hikâye denemesi: Müsameretname / Emin Nihat

*İlk batılı anlamda hikâye denemesi: Küçük Şeyler / Samipaşazade Sezai

*İlk hikâye kitabı: Letaif-i Rivayat / Ahmet Mithat Efendi

*İlk kez Anadolu’yu hikâyede gerçek anlamda işleyen: Refik Halit Karay

*İlk konuşma diliyle yazan hikâyeci: Ömer Seyfettin

*Kölelik konusunu ele alan ilk eser (hikâye): Esaret / Ahmet Mithat Efendi

*İlk yerli tiyatro eseri: Şair Evlenmesi / Şinasi

*İlk sahnelenen yerli tiyatro: Vatan yahut Silistre / Namık Kemal

*İlk aruzla yazılan tiyatro eseri: Eşber / Abdülhak Hamid Tarhan

*İlk heceyle yazılan tiyatro eseri: Nesteren / Abdülhak Hamid Tarhan

*Hece ile yazılan ve oynanan ilk manzum tiyatro: Binnaz / Yusuf Ziya Ortaç

*İlk tiyatro uyarlaması yapan: Ahmet Vefik Paşa

*İlk epik tiyatro denemesi: Keşanlı Ali Destanı / Haldun Taner

*İlk Müslüman kadın tiyatrocu: Afife Jale

*İlk çocuk tiyatromuz: Çocuklara İlk Tiyatro Dersi – Gülmeyen Çocuk / Kemal Küçük

*İlk defa yabancı bir ülkede geçen tiyatro: Finten / Abdülhak Hamid Tarhan

*İlk resmi Türkçe gazete: Takvim-i Vakayi

*İlk yarı resmi gazete: Caride-i Havadis (William Churchill)

*İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahval / Şinasi ve Agâh Efendi

*İlk resimli gazete: Âyine-i Vatan / Eğribozlu Mehmet Arif Bey

*Avrupa’da çıkarılan ilk Türk gazetesi: Muhbir / Ali Suavi

*İlk defa düzyazıda noktalama işaretlerini kullanan, ilk Türk gazetecisi, İlk şiir çevirisi yapan, ilk makaleyi yazan, ilk tiyatroyu yazan, edebiyat kelimesini ilk kullanan, ilk kez şiirine ad koyan: ŞİNASİ

*İlk makale: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi / Şinasi

*İlk batılı anlamda fabl örneği: Eşek ile Tilki / Şinasi

*İlk fabl çevirisi yapan: Şinasi

*İlk atasözleri derlemesi: Durub-i Emsal-i Osmaniye / Şinasi

*İlk pastoral şiir: Sahra / Abdülhak Hamid Tarhan

*İlk şiir antolojisi: Harabat / Ziya Paşa

*İlk didaktik şiir, ilk aruzla yazılan eser, ilk mesnevi: Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip

*İlk mensur şiir örnekleri veren: Halit Ziya Uşaklıgil

*İlk defa şiirde Türk kelimesini kullanan: Mehmet Emin Yurdakul

*İlk kafiyesiz şiir: Validem / Abdülhak Hamid Tarhan

*İlk köyden bahseden şiir: Köylü Kızların Şarkısı / Muallim Naci

*İlk çocuk şiiri örnekleri: Şermin / Tevfik Fikret

*İlk defa şiirde noktalama kullanan: Tevfik Fikret

*Tanzimat sonrası ilk kadın şair: Nigar Hanım

*İlk çocuk şiir kitabı: Çocuk Şiirleri / İbrahim Alaaddin Gövsa

*Tekke şiirinin kurucusu: Ahmet Yesevi

*İlk fabl örneği: Harname / Şeyhi

*Osmanlı basınının ilk Türk dergisi: Vekayi-i Tıbbiye (1850) (İlk meslek dergisi)

*İlk Türkçe bilim dergisi: Mecmua-i Fünun / Münif Paşa

*İlk mizah dergisi: Diyojen / Teodor Kasap

*İlk çocuklara yönelik dergi: Mümeyyiz / Sıdkı Efendi

*İlk resimli dergi: Mirat

*İlk edebiyat teorisi yapıtı: Talim-i Edebiyat / Recaizade Mahmut Ekrem

*İlk edebiyat tarihçimiz: Abdülhalim Memduh Efendi

*‘Edebiyat tarihi’ adıyla yazılan ilk eser: Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye / Abdülhalim Memduh Efendi

*İlk batılı anlamda edebiyat tarihçimiz: Mehmet Fuat Köprülü

*İlk eleştiri eseri: Tahrib-i Harabat / Namık Kemal

*İlk edebiyat eleştirisi: “Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazatı Şamildir” (Osmanlı Dilinin Edebiyatı Hakkında Bazı Düşünceleri İçerir) başlıklı makale / Namık Kemal

*İlk ansiklopedimiz (tarih-coğrafya): Kamusül Âlem / Şemsettin Sami

*İlk edebi ve felsefi çeviri: Muhaverat-ı Hikemîye / Münif Paşa

*İlk ‘günlük’ terimini kullanan: Falih Rıfkı Atay

*İlk batılı anlamda günlük örneği: Seyahat Jurnali / Direktör Ali Bey

*İlk mizahi sözlük: Lehçetül Hakayık / Direktör Ali Bey

*İlk özdeyiş örnekleri: Lehçetül Hakayık / Direktör Ali Bey

*İlk edebi bildiri yayınlayan topluluk: Fecri Ati

*Adında ‘Türk’ kelimesi geçen Türkçeden Türkçeye ilk sözlük: Kamus-i Türki / Şemsettin Sami

*Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler

*İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim

*İlk mülakat (röportaj): Rüya / Ziya Paşa

*Aruzu Türkçeye uyarlayan ilk şair: Tevfik Fikret