DİL VE ANLATIM

EDEBİYAT > EDEBİYATA GİRİŞ > OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBî METİNLER

C. OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ METİNLERDE DİL VE ANLATIM

*Metnin yazarı, anlatıcı değildir.

*Anlatıcı, kurmacanın sınırları içinde varlığından söz edilen bir kişidir.

*Anlatmaya bağlı edebi metinlerde yazar, anlatma görevini bir anlatıcıya yükler.

*Okuyucu bütün olup biteni bu anlatıcı aracılığıyla öğrenir.

*Bu anlatıcı kurmaca bir kişidir.

*Görevi, kendi gibi kurmaca olan olay örgüsünü ve olay örgüsünde yer alan diğer ögeleri anlatmaktır.

*Yazar karakterlerden birini teşkil ediyorsa veya kendini hikâye kahramanlarından biri yerinde farz ediyorsa olay, birinci kişi (şahıs) ağzından anlatılır. O zaman metin boyunca "geldim, görmüştüm, üzgündüm" gibi ifadeler kullanılır.

*Olay, olaya şahit olan biri veya hikâyenin önemsiz bir kahramanı, bir gözlemci tarafından anlatılabilir. Bu durumda olaylar üçüncü kişi (şahıs) ağzından anlatılmış olur. Burada olayı nakleden kişi kendisinden söz ederken "yaptım, görmüştüm" gibi ifadeler kullanılır. Ancak asıl olay, üçüncü ağızdan "yaptı, görmüştü” gibi ifadelerle anlatılır.

---

*Anlatmaya bağlı edebî metinlerde genel olarak üç tür bakış açısı kullanılır.

*Bir başka ifadeyle anlatmaya bağlı edebi metinlerdeki birinci ve üçüncü kişili anlatımlar üç temel bakış açısına sahiptir:

>Hâkim (İlahi) Bakış Açısı:

*Bu yöntemde sınırsız bir bakış açısı vardır.

*Anlatıcı, anlatılanların tamamını bilen bir varlıktır.

*Kahramanların gizli konuşmalarını, kafalarından ve gönüllerinden geçeni anlatır.

*Kahramanlardan daha çok şey bilir.

*Zaman zaman kendi yorumlarını ekleyebilir; açıklamalarda ve yargılarda bulunabilir.

*Ne kadar kişi varsa her birinin açısından olayları ayrı ayrı görmemiz sağlanır.

*Üçüncü tekil kişi ağzından anlatım vardır.

>Kahraman Anlatıcının Bakış Açısı:

*Bu yöntemde olayı anlatan "ben" vardır.

*Olayları anlatan kişinin bilgisi, kahramanlardan birinin bilgisiyle sınırlıdır.

*Anlatıcı kendisiyle ilgili olayları anlatırken 1. tekil kişiyi (yürüyordum, kalktım…), diğer kişilerle ilgili olayları anlatıyorken de 3. tekil kişiyi (gördü, baktı…) kullanır.

*Olaylar, anlatıcının başından geçtiği ya da gözüyle gördüğü (tanık olduğu) biçimiyle anlatıldığından, inandırıcılığı yüksektir.

*Okuyucuda gerçeklik duygusu oluşturur.

>Gözlemci Anlatıcının Bakış Açısı:

*Bu yöntemde olaylar dışarıdan görüldüğü biçimiyle nesnel bir tarzda aktarılır.

*Anlatıcı, bir kamera tarafsızlığıyla olup biteni ifade eder.

*Anlatıcı, kahramanlardan daha az şey bilir.

*Olaylar bize anlatılmıyor da kişinin gözünün önünde oluyormuş izlenimi verilir.

*Kişilerin duygu ve düşünceleri, eylemlerinden çıkartılır.

*Kişiler ve iç dünyaları hakkında, kendi söyledikleri ve davranışları izlenerek bir fikir sahibi olunabilir.

*Anlatım, üçüncü tekil kişi ağzından yapılır.

---

*Bir edebi metinde birden fazla bakış açısıyla yazılmış bölümler bulunabilir.

---

*Anlatmaya bağlı edebi metinlerde dil, bilinen özellikleriyle karşımıza çıkmaz. Anlatılanlar olayların durumuna göre yan anlamlarla zenginleştirilmiş bir özelliktedir.

*Kullanılan edebi dil, metnin kaleme alındığı dönemin sosyal hayatına, edebi zevkine ve anlayışına göre değişkenlik gösterebilir.

*Anlatmaya bağlı edebi metinlerde kullanılan dilin, ele alınan temayla ve verilmek istenen mesajla da doğrudan ilişkisi vardır.

*Edebi metinler anlam bakımından da diğer metinlerden farklıdır. Çünkü yan anlam bakımından zengindirler. Bu da her okundukları zaman yeniden kurulma ve anlaşılma imkânını beraberinde getirir.

>OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ METİNLER