TEMA
EDEBİYAT > EDEBİYATA GİRİŞ > OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBî METİNLER
B. OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ METİNLERDE TEMA:
*Öğretici veya edebi bir eserde işlenen en üst düşünce, hayal veya görüşe "tema" denir.
*Bir sanat eserinin merkezinde yer alan temel duygu ve düşünce “tema”dır.
*Edebî metinde yapıyı meydana getiren birimler tema etrafında birleşirler.
*Her eserin bir ana teması vardır. Bu tema, yan temalarla beslenir.
*Tema, eser dışında soyut bir kavramdır.
*Konu ise, temanın çok özel bir biçimde işlenmiş ayrıntısıdır; somut niteliklidir.
*Aynı temada sayısız edebî metin yazılır; ancak her edebî eserin sadece bir konusu vardır.
*Yaşama sevinci, ölüm korkusu, gurbet duygusu, aşk, hayvan sevgisi, geçmiş özlemi, gelecek endişesi, kıskançlık, mertlik, cömertlik ve benzeri kavramlar, tema olarak kullanılabilir.
*Bunlar insanın insan olması bakımından yaşadığı ve tanıdığı ortak hallerin genel adıdır.
*Bunlardan herhangi birinin, belli kişi, yer, zaman ve duruma bürünerek ifadesi konuyu oluşturur.
*Tema, bir eserde insandaki beyin gibidir. Eserde anlatılan her şeyde ve anlatma biçiminde temanın etkisi vardır.
*Tema, adeta metni meydana getiren birimlerin odak noktasında çok defa da arka plandadır.
*Bize bir metin verseler ve metinden ne anladığımızı, metnin bize ne hissettirdiğini sorsalar, vereceğimiz “tek kelimelik” cevap temadır.
*Edebî metinde tema; yapı, anlatım, dönemin hâkim zihniyeti ile ilişkilidir.
*İnançlar ve kültürel değerler, herhangi bir temanın farklı toplumlarda hatta aynı toplumda bile değişik biçimlerde ele alınmasına neden olur.
*Destanlarda genellikle kahramanlık teması işlenirken masallarda iyilikseverlik, tutumluluk, cömertlik gibi temalara çokça rastlanır.
*Aynı şekilde halk hikâyeleri de hep aşk ve kahramanlık gibi benzer temaların etrafında döner.
*Roman ve hikâyede ise geleneksel temaların dışına çıkıldığı, çok sayıda yeni ve farklı temanın edebiyata kazandırmadığı görülür.
Örnek:
“Ölüm” temasının işlendiği bir eserde, "ölüm karşısında duyulan hüzün" bu eserin konusu olarak ifade edilebilir.
EDEBİYATA GİRİŞ
METİN TÜRLERİ
>DÜZYAZI TÜRLERİ
>SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ
>TİYATRO
>GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU
ŞİİR (COŞKU-HEYECAN DİLE GETİREN METİN)
>ŞİİRDE AHENK (SES VE RİTİM)
>SÖZ SANATLARI
- SÖZ SANATLARI
- MECAZ / MECAZ-I MÜRSEL / TEŞBİH
- İSTİARE / KİNAYE / TEŞHİS
- İNTAK / TARİZ / SEHL-İ MÜMTENİ
- TEZAT / TEVRİYE / MÜBALAĞA
- HÜSN-İ TALİL / TENASÜP / TECAHÜL-İ ARİF
- İSTİFHAM / TERDİT / TELMİH
- LEFF Ü NEŞR / TEDRİC / TEKRİR
- RÜCU / İRSAL-I MESEL / İHAM
- CİNAS / SECİ / İŞTİKAK
- AKİS / AKROSTİŞ / LEBDEĞMEZ
- ALİTERASYON / NİDA / KAT' (KESME)
- ANONİM HALK BİÇİMLERİ
- MANİ
- TÜRKÜ
- NİNNİ
- AĞIT
- AŞIK EDEBİYATI BİÇİMLERİ
- KOŞMA
- SEMAİ
- VARSAĞI
- DESTAN
- TEKKE (TASAVVUF)BİÇİMLERİ
- İLAHİ
- NEFES
- NUTUK
- DEVRİYE
- ŞATHİYE
- DEME