GÜNLÜK TÜRÜ VE ÖZELLİKLERİ

EDEBİYAT > METİN TÜRLERİ > DÜZYAZI TÜRLERİ

GÜNLÜK (GÜNCE):

*Bir kimsenin düzenli olarak, günlük olaylarla ilgili yorumlarını, bunlardan kaynaklanan o günkü anlayışlarını, düşüncelerini, üstüne tarih atarak kaleme aldığı kısa yazılara “günlük” veya “günce” (ruzname) denir.

*Günlükler ne gün yazıldığını belirtmek için tarih atılan, çoğu zaman her günün sonunda o gün olup bitenin sıcağı sıcağına anlatıldığı, olaylarla ilgili yorumların, değerlendirmelerin yapıldığı yazılardır.

*Günlükler, yazarlarının iç dünyasını kurgusuz bir biçimde sergileyerek günlüğün sahibine ilişkin ayrıntılı bilgilere birinci elden ulaşmamızı sağladıkları gibi, yazıldıkları dönemin önemli olaylarına ilişkin tarihsel belgeler olarak da önem kazanırlar.

*Konuşma diline yakın bir dil kullanılır.

*Öznel bir yaklaşımla yazılır.

*İç konuşma tekniğinden yararlanılır.

*Bu yazılar yazarının yaşamından izler taşır. Bu bakımdan günlükler içten ve sevecendir.

*Okuyucular dikkate alınmadan yazılan günlükler, özeldir.

*Duyguların, düşüncelerin yoğun olduğu anlarda sıcağı sıcağına yazılan günlüklerin anlatımı geliştirmede önemli bir yararı vardır.

*Günlükler bir deftere yazılabileceği gibi daha kullanışlı olması bakımından bir ajandaya da yazılabilir.

*Günlüğün anıdan tek farkı, günü gününe yazılmış olmasıdır.

*Edebiyatın toplardamarlarından biri olarak her “günlük”; bir portre, bir öykü, bir anı, bir tarih yazısıdır.

>Günlük Çeşitleri:

a-İçe Dönük Günlükler (özel ruhbilimsel günlük):

*Yazarın bir bakıma kendi ile konuşmasıdır.

*İçinde bulunduğu doğal ve toplumsal çevreden, yazgısından yakınır.

*Bu metinlerde yazarın yaşadığı duygusal coşkunluğu bulabileceğimiz gibi, çeşitli kavramlar hakkındaki düşüncelerin yazarın bilincindeki açılımlarını da bulabiliriz.

*Fransız yazarı Andre Gide ve bizde Nurullah Ataç bu türün başta gelen ustalarındandır.

b-Dışa Dönük Günlükler:

*Bu tip günlüklerde yazarlar, dönemin olaylarını, siyaset, sanat ve edebiyat adamlarını ya da gündelik sıkıntılarını, alaycı bir tavırla, öykü tekniği kullanılarak anlatmaktadırlar.

*Bu tür günlüklerde yazar, kendi zaman dilimi içindeki tutum ve davranışlardan, düşünsel akımlardan haber verir.

*Bu günlükler birer belge değeri taşır.

*Ünlü öykücümüz Tomris Uyar'ın günlükleri dışa dönük niteliğe sahiptir.

>Günlük-Tarihsel Gelişimi:

*Tarihte ilk defa Romalılar günlük kullanmıştır.

*Tarihte günlüklerin, savaşlar ve askeri hareketleri not etmek amacıyla kullanıldığı da görülmüştür.

*19. yüzyılın ortalarına doğru, romantizm akımının en yoğun dönemini yaşamasıyla birlikte günlükler, edebi değeri ve içeriği bakımından çoğalmaya, yaygınlaşmaya ve yazarlarının iç dünyasını yoğun duygularla yansıtmaya başlamıştır.

*Türk edebiyat tarihi düşünüldüğünde, Divan Edebiyatı Dönemi’nde tutulan "Ruzname" isimli savaş notları ile Evliya Çelebi’nin "Seyahatname"si tam bir günlük niteliği taşımasa da içerdikleri bazı bölümlerle bu yazın türüne yaklaşmakta ve tarihimizdeki ilk günlük örneklerini oluşturmaktadır.

*Asıl olarak günlüklerin, batı edebiyatındaki biçim ve içeriğiyle Türk edebiyatında yer alması Tanzimat Dönemi’ne denk gelmiştir.

*Direktör Ali Bey'in "Seyahat Jurnali" adlı gezi kitabı, batıdaki anlamıyla Türk edebiyatında görülen ilk günlüktür. Bunu şair Nigâr Hanım'ın "Hayatımın Hikâyesi" adlı eseri izler.

*Günlükler, 1950 yılında Nurullah Ataç'ın bir gazetede günlük yazıları yazmasından ve yoğun ilgi görmesinden sonra önem kazanmaya başlamıştır.

*Edebiyatımızda ”günlük” terimini ilk defa Falih Rıfkı Atay kullanmıştır.

*Nurullah Ataç, yazılarına başlık olarak "Günlük" yerine "Günce" deyişini kullanarak bu deyişi yazın hayatımıza kazandırmıştır.

*Türk edebiyatındaki en seçkin günlüklerin başında Oğuz Atay'ın günlüğü ile Cemal Süreya’nın "Günler" adlı eseri gelmektedir.

*Edebiyatımızda en önemli günlük yazarları şunlardır:

Nurullah Ataç, Salah Birsel, Oktay Akbal, Ahmet Refik Altınay, Falih Rıfkı Atay, Tomris Uyar, Suut Kemal Yetkin, Seyit Kemal Karaalioğlu

>Günlük-Anı Farkı:

*Anı ile günlük çoğu zaman karıştırılmaktadır.

*Günlük, adından anlaşılacağı üzere yaşanırken, günü gününe yazılır.

*Anı ise aradan zaman geçtikten sonra yazılır.

*Kişi günlüklerinden yararlanarak ileride bir anı kitabı kaleme alabilir.

*Günlük yazarı sadece kendisini ya da kendisini merkeze alarak çevresindekileri anlattığı hâlde; anı yazarları başkalarını anlatabilir.