KOŞUK NEDİR? ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

EDEBİYAT > ŞİİR (COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER) > NAZIM BİÇİMLERİ-TÜRLERİ > İSLAMİYET ÖNCESİ (DESTAN DÖNEMİ) NAZIM BİÇİMLERİ

KOŞUK:

*İslamiyet öncesi (Destan Dönemi) Türk edebiyatı nazım türüdür.

*Koşuklar, sözlü edebiyat döneminin ürünlerindendir.

*Eski Türkler yılda bir kez, belli dönemlerde, "sığır" adını verdikleri kutsal av törenleri düzenlerlerdi.

*"Şölen" adı verilen ziyafetlerde ve kazanılan savaşlardan sonra bütün boyların erkekleri bir araya gelerek eğlenirdi.

*Bu eğlencelerde söylenen, genellikle aşk, doğa ve yiğitlik konularını işleyen, "kopuz" adı verilen çalgı eşliğinde söylenen şiirlere "koşuk" adı verilir.

*Halk edebiyatındaki “koşma”nın, divan edebiyatındaki “gazel”in karşılığıdır.

*Yiğitlik, aşk, tabiat gibi konular işlenir.

*Nazım birimi dörtlüktür.

*Hece vezni kullanılır. (genellikle 7 ve 11’li)

*Kafiye düzeni aaab, cccb, dddb şeklindedir.

*Genelde yarım kafiye kullanılmıştır.

*Genellikle kendi başına bütünlüğü olan dört dizeli bentlerden oluşan koşuklar, manilere ve koşmalara kaynak olmuştur.

*Koşuk; söyleyiş biçimi, söylenme ortamı, zamanı ve şekil özellikleri bakımından, Âşık edebiyatı nazım şekillerinden koşma ile benzerlikler göstermektedir.

*Koşuk söyleyen başlıca ozanlar: Çuçu, Aprinçur Tigin, Kül Targan, Pratyaya Şiri

Koşuk Örneği;

Kızıl sarığ arkaşıp

Yipkin yaşıl yüzkeşip

Bier bier kerü yürkeşip

Yalnguk anı tanglaşur

Alın töpü yaşardı

Unıt otın yaşurdı

Kölnin suvın küşerdi

Sığır buka möngreşür

Günümüz Türkçesiyle:

Kızıl ve sarı ardı ardına yerden bitiyor