HALK HİKÂYESİ VE ÖZELLİKLERİ

EDEBİYAT > METİN TÜRLERİ > DÜZYAZI TÜRLERİ

HALK HİKÂYESİ:

*Türk edebiyatı verimleri içinde 16. asırdan itibaren görülmeye başlanan, genellikle âşıklar tarafından nazım-nesir karışık bir ifade tarzıyla, dinleyicilere karşı saz eşliğinde anlatılarak nesilden nesile intikal eden, yer yer masal ve destan özellikleri gösteren hikâyelerdir.

*Halkın ortak duygularını yansıtan, anlatma yoluyla kuşaktan kuşağa aktarılan hikâyelerdir.

*Öykü türünün eski biçimleri olan bu ürünler, halkın içinde ve halk diliyle oluşmuştur.

*Hikâye türünün en eski örnekleridir.

*Destandan modern hikâyeye geçişi sağlayan “anonim” eserlerdir.

*İlk örneği Dede Korkut Hikâyeleridir.

*Genellikle aşk konusunun işlendiği halk hikâyelerinde, zaman zaman kahramanlık konuları ve dini konuların da işlendiği görülmüştür.

*Nazım-nesir karışık olarak anlatılan bu hikâyelerin gelişip yayılmasında saz şairlerinin önemli bir fonksiyonu vardır.

*Hikâyenin kahramanı âşık olur, sevgilisine kavuşma yolunda çeşitli maceralara girer, sonunda kavuşur veya kavuşamaz ama hikâye de orada biter.

*Destanlarda böyle kesin bir son mevcut değildir.

*Halk hikâyelerinde anlatılan ilişkiler, toplum içi olup, fertler ve tabakalar arasında cereyan eder.

*Bu tür hikâyelerde olağanüstü özellikler epeyce azalmıştır.

*Masallara göre oldukça uzundur.

*Halk hikâyeleri daha çok âşıklar tarafından kahvelerde, düğün ve benzeri toplantılarda erkeklere hitap eder.

*Halk hikâyelerinin destan döneminin kapanmasından sonra ortaya çıktığı kanaati yaygındır. *Nitekim Türk edebiyatında halk hikâyelerinin en eski örneği sayılan “Dede Korkut Hikâyeleri” de destandan halk hikâyeciliğine geçiş dönemi ürünü olarak kabul edilmektedir.

*10. yy.dan itibaren halk hikâyelerinin belki de destandan boşalan yeri doldurmak üzere ortaya çıktığı söylenebilir.

*Hikâye kahramanı genelde idealist bir kişiliğe sahiptir.

*Halk hikâyelerinin, gerçek hayat olaylarından ayrılan, kendilerine göre bir mantık örgüsü vardır.

*Kendi içinde tutarlı bir mantığa dayanmak şartıyla halk hikâyelerinde olmayacak şey yoktur.

*Hikâyelerde "aldı sazı eline", "aldı Kerem", "bakalım ne dedi", "deyüp kesti" gibi kalıplaşmış sözler bulunur.

*Âşıklar bu hikâyeleri anlatırken, kendi yorumlarını, hayal güçlerini, üsluplarını, jest ve mimiklerini katarak hikâyeyi zenginleştirirler.

*Bu yüzden aynı hikâyenin farklı yörelerde farklı varyantlarıyla karşılaşmak mümkündür.

*Halk hikâyelerinde mekân unsuru, destan ve masallardakine göre daha belirgin, ancak modern hikâye ve romandakine göre daha yüzeyseldir.

*Hikâyelerde geçen olayların gerçekleştiği zaman dilimi, çoğunlukla belirsizdir.

*Halk hikâyeleri metinleri birer edebî metindir, kurmacadır.

*Sanatsal yönü bulunun bu metinlerde dil, şiirsel işleviyle kullanılmıştır.

*Bu hikâyelerin anlatımında ilahi bakış açısı kullanılır, yani hikâyenin anlatıcısı hikâyedeki her şeyi bilen bir bakış açısına sahiptir.

*”Döşeme” (dinleyiciyi hikâyeye hazırlamak amacıyla söylenen ve asıl konuyla ilgisi bulunmayan birinci bölüm), “asıl hikâye” ve “dua” bölümlerinden oluşur.

Destanlardan Ayrılan Yönleri:

*Tarihi bir vakanın olması şart değildir.

*Nazım-nesir karışıktır. Zamanla nesir üstünlük kazanmıştır.

*Şahısların ve olayların anlatılmasında gerçekçiliğe daha çok yer verilmiştir.

*Kahramanlıktan çok, aşk maceralarına yer verilmiştir.

*Söz konusu edilen olaylar ve kişiler oldukça azalmıştır.

*Değişik bir anlatılma üslup ve geleneği vardır.

*Belli yerlerinde “tekerleme” adı verilen söz kalıpları kullanılmıştır.

>Konuları Bakımından Halk Hikâyeleri-1:

1) Aşk Hikâyeleri

2) Kahramanlık Hikâyeleri

3) Aşk ve Kahramanlık Hikâyeleri