HABER YAZILARI VE ÖZELLİKLERİ

EDEBİYAT > METİN TÜRLERİ > DÜZYAZI TÜRLERİ

HABER YAZILARI:

HABER:

1-Güncel ve ilginç bir olayın, oldukça nesnel ve gerçeğe uygun bir biçimde sunulmasıdır.

2-Toplumda veya tabiatta meydana gelen çeşitli olay, durum ve görünümle ilgili bilgi ve duyurulara “haber” denir.

*Meydana gelen olaylar belli bir araştırma ya da duyum sonucu incelenip araştırılarak yazıya aktarılır.

*Haber toplayana ve haberi yazana “muhabir” denir.

*Haberde; yurtiçindeki, yurtdışındaki önemli ya da ilginç olaylar kısa ve özlü bir biçimde halka sunulur, gerekirse resimle, fotoğrafla desteklenir.

*Her gün gerçekleşen birtakım olaylar sıradanlaştığı takdirde haber niteliğini kaybeder.

*Habercilikte “Köpek insanı ısırırsa haber olmaz, ama insan köpeği ısırırsa bu haber olur.” şeklinde bir kural vardır.

Haberin Özellikleri:

*Haber ilginç olmalıdır.

*Haber duyulmamış yani ilk olmalıdır.

*Haber önemli olmalıdır.

*Haber doğru olmalıdır.

Örnek:

Yeni çıkan bir roman haber konusu olmazken bu romanda dünyaca ünlü yazarın ülkemizden bahsetmiş olması dikkat çekecek ve dolayısıyla haber konusu olacaktır.

HABER YAZISI:

1-Gazetelerde, dergilerde, çeşitli kuruluşların belli aralıklarla yayımladığı bültenlerde, haberleri halka duyurmak üzere hazırlanan yazılara “haber yazısı” denir.

2-Belli bir zamanda ve yerde olmuş olayları merakı giderecek düzeyde ayrıntılı ve anlaşılır bir dille aktaran yazılara “haber yazısı” denir.

*Haber yazılarında “inandırıcılık, belgelere dayanma, olayı tüm boyutlarıyla aktarma, yansız davranma, okuyucunun farklı yorumlamasına imkân vermeyecek şekilde, açık ve anlaşılır bir dil kullanma” önemlidir.

*Haber yazısı ne kadar çok okunursa o kadar değerli olur.

Haber Yazısının Özellikleri:

*Haber yazsına konu olan şey, güncel, doğru, ilginç, önemli olmalıdır.

*Haber yazılarında ilk aşamayı, inceleme ve araştırma oluşturur. Muhabir habere kendisi ulaşır.

*Haber yazılarında okunurluk önemlidir. Bu sebeple yazıda olaylar sondan başlanarak anlatılır.

*Haberin giriş bölümünde olay birkaç cümle ile özetlenir.

*Gelişme bölümünde sözü uzatmadan gerekli ayrıntılar verilir.

*Sonuç bölümünde ise olayın etkisi, olaya el koyma anlatılır.

*Habere konu olan olay ile ilgili en önemli detay yazının başında özet olarak açıklanır.

*Haberin başlığı da ilginç olmalı, başlığa gözü takılan okuyucu, gerisini okumak için can atmalıdır.

*Haber yazılarında “görgü tanıklarının şahitliği, haber ile ilgili fotoğraflar, belgeler, istatistik, grafikler, röportajlar, anketler” okurun dikkatini çekici unsurlardır.

*Haber metninde her türlü taraflı değerlendirmelerden ve söz oyunlarından uzak durulmalıdır.

*Yanlış anlaşılmalara yer verecek cümlelerden kaçınılmalıdır.

*Metin, mümkün olduğu kadar kısa olmalıdır.

*Haberin anlatımı çoğunlukla resmi olmak zorundadır.

*Haber yazısının dili, kolay anlaşılır, akıcı ve duru olmalıdır.

*Haber yazıları toplumun büyük bir kısmını ilgilendirmelidir.

*Haber yazılarında belli bir kişi, kesim ya da toplumu rencide edici unsurlara yer verilmez.

*Mümkün oldukça 5 N 1 K kuralına uyulmalıdır. (Ne, niçin, nasıl, nerede, ne zaman, kim)

*Haber yazıları, 5 N 1 K’da yer alan sorulara verilen cevaplarla genişler.

*Haber yazılarında amaç, en doğru ve en ilginç haberleri en kısa sürede okuyucuya ulaştırmaktır.

Örnek:

27 yaşındaki İstanbullu A.K. çarşamba gecesi özel otosuyla Bodrum yakınlarında geçirdiği kaza sonucu hayatını yitirdi. Polisin yaptığı açıklamaya göre, sol virajı çok açıktan almaya çalışırken sağdaki bankete düştüğünde A.K, Türkbükü istikametine doğru yol almaktaydı. Direksiyonu düzelttikten hemen sonra aracı kaymaya başladı ve hızla bir duvara çarptı.

Haber Yazılarının Kaynakları:

Haber, kaynağını yaşamdan alır. Genel olarak bu kaynaklar üçe ayrılır:

1.Resmi Haberler: Resmi haberler, resmi ve özel kuruluşlardaki yetkili kişilerden alınan haberlerdir.

2.Özel Haberler: Halk arasındaki olayların halk tarafından muhabirlere bildirilmesiyle elde edilir.

3.Ajans Haberleri: Ajans, haber toplama ve yayma işleriyle uğraşan kuruluştur. Bu kuruluşların verdikleri haberlerdir.

Haber Yazılarının Konuları:

*Siyasal haber yazıları

*Sanatla ilgili haberler yazıları

*Ekonomiyle ilgili haber yazıları

*Bilimsel ve teknik haber yazıları

*Sosyal haber yazıları

*Spor haber yazıları

Haber Yapma Aşamaları:

1-Bilgi toplama

2-Haberi belgelendirme

3-Haberin detaylarını belirleme

4-Haberle ilgili çevrenin görüş ve düşüncelerinin alınması

5-Haberin doğruluğunun teyit edilmesi

6-Haber düzenlenip yazıya geçirilmesi

7-Başlık belirlenmesi

8-Haber sloganının hazırlanması

9-Yayına gönderme

Röportaj Haber Yazısı Farkı:

*Haber yazılarında olaylar olduğu gibi aktarılırken röportajda yazarın duygu ve düşünceleri katılır. *Röportaj, haberin genişletilmiş hâlidir.

*Röportajda birinci kişili anlatım, haber yazısında ise üçüncü kişili anlatım kullanılır.

Yayın İle Yayım Arasındaki Fark:

Yayım: Kitap, gazete vb. okunacak şeylerin basılıp dağıtılması, neşir.

Yayın: Radyo ve televizyon aracılığıyla halka sunulan, duyurulan, iletilen eser, program, neşriyat.

5N 1K (KİM, NE, NEREDE, NE ZAMAN, NASIL, NEDEN):

*Gazete haberlerinde uyulması gereken ilkeler vardır.

*Haber yazısı için araştırma yapan bir kişi, haber niteliği taşıyan bir olay ya da durum ile karşılaşınca şu soruları sorar:

Kim, kimi, ne, neyi, nasıl, niçin, nerede, ne zaman?

*Bir haberde, bunların eksiksiz verilmesi gerekir.

*Böylelikle haberin detayları araştırılmış olur ve haber yazarı, yazısında eksik bir nokta bırakmaz.

*Haber yazıları, 5N 1K’da yer alan sorulara verilen cevaplarla genişler.

*Bu soruların cevabının yer almadığı haber yazılan eksiktir. Okuyucunun merakını gidermez, olayı tam olarak yansıtmaz, olay hakkında yeterli bilgiyi içermez.

*En çok “Kim?” ve “Ne?” soruları önemlidir.

*Okuyucular, “Kim ne yaptı?”, “Kimin başına ne geldi?” ve “Ne oldu?” sorularının cevabını haberde görmek isterler.

-Ne/Kim:

*Habere kaynak olan olayın kimin başından geçtiği / olaydan kimin etkilendiği / olayı kimin yaptığı ya da neyin olay sonucunda etkilendiği bildirilmelidir.

"Vezüv yanardağı patladı."

"Tarihi Zeus Heykeli kaçırıldı."

"Atatürk bütün yurtta ve dış temsilciliklerimizde anıldı."

-Neyi/Kimi:

*Habere kaynak olan olayın kimi, neyi etkilediği bildirilir.

"Bakanlar Kurulu, memur maaş katsayısını görüştü."

"Milli Eğitim Bakanı, resim çalışmalarıyla uluslararası başarı kazanan beş öğrenciyi kutladı."

-Nasıl:

*Habere kaynak olan olayın yapılış, meydana geliş sürecinin anlatıldığı bölümdür.

-Niçin/ Neden:

*Habere kaynak olan olayın neden etkilendiği / neden yapıldığı bildirilir.

-Nerede:

*Yer bilgisi haberlerde genelden özele doğru verilir; ülke, il (varsa ilçe, köy), mahalle, semt, cadde, sokak, ev, mutfak.

-Ne zaman:

*Zaman bilgisi de haberlerde genelden özele doğru verilir; yıl, ay, gün, saat, dakika.

HABER YAZILARI İLE İLGİLİ KAVRAMLAR:

Ajans: Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş.

Aktüalite: 1-Eski bir haberi canlandırmak. 2-Güncellik. 3-Günün olayı veya konusu.

Amors: İç sayfaya dönen (devama giden) yazının birinci sayfadaki bölümü.

Asparagas (Şişirme Haber): Uydurma, gerçek olmayan, gerçekmiş gibi gösterilen haber.

Başyazar: Bir gazete veya derginin başyazılarını yazan kimse, başmuharrir, sermuharrir.

Başyazı: Gazete ve dergilerde ilk sütuna veya birinci sayfaya konulan önemli yazı, başmakale.

Bülten: 1-Özel veya resmî kurum, kuruluş veya yetkili kişilerce herhangi bir durumla ilgili olarak süreli veya süresiz yayımlanan duyuru. 2-Dergi. 3-Haber ve yorumlardan kurulu bir yazı türü.

Dekroşe: Yan sütunlara taşan yazı, başlık ya da resim.

Demarkaj: Bir haberi ve yazıyı yeniden yazmak.

Dezenformasyon: Bilgi çarpıtma.

Diktraksiyon: Oyalayıcı, eğlendirici, dinlendirici yazılar.

Enformasyon: Haber alma, haber verme, haberleşme.

Fersude: 1-Eskimiş, yıpranmış, aşınmış. 2-Baskıda herhangi bir nedenle kirlenen, bozulan, bu nedenle satışa çıkarılamayan gazeteler.

Gabarit: Sayfa maketi hazırlamak için basılmış kağıt, mizanpaj kağıdı, plan kağıdı.

Gazete: Politika, ekonomi, kültür ve daha başka konularda haber ve bilgi vermek için yorumlu veya yorumsuz, her gün veya belirli zaman aralıklarıyla çıkarılan yayın.

İktibas : Başka bir kaynaktan elde edilen yazının gazetede olduğu gibi yayımlanması. Alıntı.

Köşe yazısı: Gazete veya dergilerde gündelik konuları bir görüş ve düşünceye bağlayarak yorumlayan ciddi veya eğlendirici yazı türü, fıkra.

Kupür: 1-Kesik. 2-Gazeteden kesilen yazı.

Magazin: 1-Halkın çoğunluğunu ilgilendirecek, çeşitli konulardan söz eden, bol resimli yayın.

2- Genellikle sanat, eğlence ve spor dünyasında tanınmış kişilerle ilgili haber ve yorum.

Manipülasyon: 1-Yönlendirme. 2- Seçme, ekleme ve çıkarma yoluyla bilgileri değiştirme.

Manşet: Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.

Medya: 1-İletişim ortamı. 2- İletişim araçları.

Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kimse.

Müvezzi: Gazete satıcısı, dağıtıcısı.

Propaganda: Bir öğreti, düşünce veya inancı başkalarına tanıtmak, benimsetmek ve yaymak amacıyla söz, yazı vb. yollarla gerçekleştirilen çalışma, yaymaca.

Reyting: 1-Derece, takdir, tahmin. 2-Televizyon kanallarının seyredilme oranlarının belirlenmesi. 3- İzleyici oranı. 4-İzlenme payı.

Sansasyon: 1-Dalgalanma. 2-Birçok kimseyi ilgilendiren, etkileyen heyecan verici olay.

Sansasyonel: Çarpıcı.

Spot : Haber metninden daha büyük harfli puntolarla dizilen, başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısı.

Stop press : En son gelen haber.

Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun üzerinde kullanılan başlık.

Sütun: Gazete, dergi, kitap vb. yazılı şeylerde, sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden her biri, kolon.

Tefrika: Gazete veya dergilerde çıkan, birbirini tamamlayan yazılardan oluşan dizi.

Tekzip: Yalanlama. Yanlış bir haberin doğrusunun belirtilmesi ya da ilgili haber yazısının yalan, yanlış olduğunun açıklanmasıdır.

Tiraj: Baskı sayısı.

TERS PİRAMİT TEKNİĞİ:

*İnsanlar, haber yazılarını okumak için çok fazla vakit ayırmamaktadır.

*Bu nedenle muhabir, haberi çekici kılabilmek için habere genellikle olayın sonucu ile başlar.

*Buna habercilikte ters piramit tekniği denir.

*Bu haber planı, “tersine dönmüş piramit” olarak da adlandırılır.

*Tersine dönmüş piramitte, haberin giriş bölümünde olay birkaç cümle ile özetlenir.

*Gelişme bölümünde sözü uzatmadan gerekli ayrıntılar verilir.

*Sonuç bölümünde ise olayın etkisi, olaya el koyma anlatılır.

*En can alıcı, en önemli bilgi en başta verilir ve ardından konunun ayrıntılarına değinilir.

*Önemlilik sıralaması nedeniyle bu tekniğe, “ters piramit” adı verilmiştir.

*Bir anlamda, önce haberin reklamı yapılır.

*Genel olarak ters piramit tekniği ile yazılmış haberler, iki ayrı bölümden oluşur:

1.Giriş paragrafı: Genellikle haber değeri açısından yapılacak önemlilik sırasına göre; “ne”, “nerede”, “ne zaman” ve “kim” sorularının yanıtları giriş bölümünde yer alır.

2.Haberin gövdesi: Genellikle olayın “neden” ve “nasıl” olduğu kronolojik bir sıra içerisinde açıklanır.

Örnek:

Haber Konusu: Ay Tutulması

Başlık: Kanlı ay tutulması

Ay, dünya ve güneşin yörüngede aynı hizaya girmesi ile ayın aldığı kızıl renk kanlı ay tutulmasını akla getirdi. Bu tür ay tutulması beş yüz yılda sadece üç kez gerçekleşti. Ay tutulması Türkiye saati ile gündüz dokuzda başlayıp gündüz on, on altıya kadar sürdü. Bu nadir olayı gözlemleyenler uzun süre şaşkınlıklarını üzerinden atamadı. Bu nadir ay tutulması hadisesinde ayın üzerine düşen dünyanın gölgesi kızıl bir renk alıyor. Uzmanlar bunu kanlı ay tutulması olarak adlandırıyor. Ne yazık ki Ülkemizde gündüz olması sebebiyle bu olay gözlemlenemedi.

Bu sene içinde gerçekleşecek diğer tutulma hadiseleri ise şunlardır: 29 Nisan güneş tutulması, 8 Ekim tam ay tutulması ve 23 Ekim kısmi güneş tutulması.

İLGİLİ KONULAR:

GAZETE, GAZETECİ VE GAZETE HABERLERİ

DERGİ, DERGİCİLİK, DERGİ HABERLERİ

GENEL AĞ (İNTERNET) VE GENEL AĞ (İNTERNET) HABERLERİ

GAZETE, DERGİ, GENEL AĞ, RADYO VE TELEVİZYON HABERCİLİĞİNİN FARKLARI