KASİDE TÜRÜ VE ÖZELLİKLERİ - TYT TÜRKÇE - AYT EDEBİYAT ( YKS ) / SONER HOCA

KASİDE NEDİR? ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

EDEBİYAT > ŞİİR (COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER) > NAZIM BİÇİMLERİ-TÜRLERİ > DİVAN NAZIM BİÇİMLERİ

KASİDE:

*Divan edebiyatı (klasik edebiyat) nazım biçimidir.

*Kasideler, birini övmek ve yermek amacıyla yazılan şiirlerdir.

*Genellikle din ve devlet adamlarını övmek amacıyla yazılan uzun divan edebiyatı şiirleridir.

*Nazım birimi beyittir.

*İlk beytine matla, son beytine makta denir.

*Şair, matla beytini kasidenin herhangi bir yerinde yineleyebilir.

*Şairin mahlasının bulunduğu beyte taç beyit denir. Bazı kaynaklar bu beyti “bölüm” olarak ele almaktadır.

*En güzel beytine beytü‘l kasid (şah beyit) denir.

*Kaside en az 33, en çok 99 beyitten oluşur. Beyit sayısı 33’den az olan kasideler de vardır.

*Kafiye şeması aa, ba, ca, da, ea şeklindedir.

*Bu türün en meşhur ismi Nef’i dir.

*KASİDENİN BÖLÜMLERİ: 6 bölüm vardır:

1-)Nesib (Teşbib):

*Kasidenin başlangıç bölümüdür.

*Kasideye ismini veren bölümdür.

*Eğer söz konusu bölümde herhangi bir tasvir yapılıyorsa “Teşbib”; âşıkane söyleyişler bulunuyorsa “Nesib” adını alır.

*Bahar mevsimi, kış manzaraları betimlenir ya da Kurban ve Ramazan bayramı anlatılır.

/Not: Kasideler "nesib" bölümünde işlenen konulara ve rediflerine göre adlandırılabilir.

Kaside-i Ramazaniye (Ramazandan bahsediliyorsa),

Kaside-i Iydiyye (Bayramdan bahsediliyorsa),

Kaside-i Şitaiye (Kıştan bahsediyorsa),

Kaside-i Dariye (han, kevansaray, cami vb. yapılardan bahsediliyorsa);

Su kasidesi (su redifli) (Fuzuli) vb.

2-)Girizgâh:

*Şair yazdığı şiiri; sevdiği, saygı duyduğu zamanın büyüklerinden birine sunacak ve onu övecektir. Ancak tasvir ve aşk terennümlerinden bu övme bölümüne geçebilmek için uygun söz düşürmek zorundadır.

*İşte girizgâh beyitleri bu gaye ile söylenir.

*Tek beyittir.

*Geçiş beytidir.

3-)Medhiye:

*Asıl anlatılmak, övülmek istenen kişi için ne denecekse bu bölümde denir.

*Ana bölümdür.

*Bu bölümde abartı ve ağır bir anlatım göze çarpar.

4-) Tegazzül:

*Kasidenin içinde, aynı ölçü ve uyakla yazılan gazel bölümüdür.

*Bu bölümde tabiat güzellikleri karşısında hissedilen duygular dile getirilir; aşk ve coşkunluk ifadeleri yer alır.

*Tegazzül bölümü bir bakıma matlasız ve maktasız bir gazeldir.

5-)Fahriye bölümü:

*Şairin kendini övdüğü ve diğer şairlerle karşılaştırdığı bölümdür.

6-)Dua bölümü:

*Şair övdüğü kişinin başarılarının devamlı olması, ömrünün uzun olması için dualar eder, iyi dileklerde bulunur.

*Ayrıca böyle bir kasideyi tamamlattığı için Allah’a şükreder.

>Kasideler, Konularına Göre Değişik Adlar Alır:

Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasidelerdir.

Münacat: Allah’a yalvarmak, dua etmek amacıyla yazılan kasidelerdir.

Naat: Peygamberimizi övmek için yazılan kasidelerdir.

Medhiye: Devrin ileri gelenlerini, devlet büyüklerini övmek için yazılan kasidelerdir.

Hicviye: Eleştirmek ve alaya almak için yazılan kasidelerdir.

*Halk edebiyatında Taşlama; günümüz edebiyatında Satirik adını alır.

Mersiye: Ölümden duyulan üzüntünün anlatıldığı kasidelerdir.

*Halk edebiyatında ağıt; İslamiyet’ten önceki Türk edebiyatında sagu adını alır.

Şehrengiz: Bir şehrin güzelliklerini anlatan kasidelerdir.

Cülusiye: Padişahın tahta geçişine sevinen kişiler için yazılan kasidelerdir.

Fahriye: Şairlerin kendilerini övmek için yazdıkları şiirlere denir.

*Genellikle kasideler içinde bir bölüm olarak bulunan fahriyeler, bunun dışında ayrı bir nazım biçimiyle ya da bir gazelin makta bölümünde karşımıza çıkabilir.

*17. yy. şairi Nef’î fahriyeleriyle tanınmıştır.

Kaside Örneği:

Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su

Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su

Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem

Yâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâra su (Fuzuli – Su Kasidesi)